سالروز ولادت مردی که رسول خدا از گل خنده های نگاه او نشاط می یابد؛
تنها مولودی که خانه خدا میزبان ولادتش بود علی (ع) مظهر صفات جمال و جلال خداوند
مردی می آید از تبار نور، از تبار عاشقان و شوریدگان. مردی که محمد (ص) از گل خنده های نگاه او نشاط می یابد و ابوطالب در نیمه شب های بیداری دل، با او راز دل می گوید و فاطمه بنت اسد باغ چشمانش را به روی او می گشاید تا گل شادمانی را آبشار لبخند او شکوفا کند.
به گزارش گروه دين و انديشه پايگاه اطلاع رساني حج، 13 رجب روزي بسيار مهم و ماندگار در تاريخ بشريت ثبت شده روزي كه اولين امام الهي و نايب برحق رسول خدا(ص) در شريف ترين و منزه ترين نقطه زمين يعني بيت الله الحرام پا به عرصه وجود گذاشتند و چشم زمين و زمينيان بلكه آسمان و آسمانيان به نور حضرت ابوتراب علي بن ابي طالب(ع ) روشن شد.
نسب علي (ع)
نسبت كه به معناي اصل و نژاد است از عوامل مؤثر در ساختار وجودي انسان و تشكيل دهنده شخصيت اوست. طبق گفته قرآن و روايات و ائمه معصومين و نيز علم روانشناسي، فرد بسياري از صفات و روحيات خود را از طريق وراثت به ارث مي برد. حضرت علي (ع) به داشتن اين ويژگي ممتاز بوده كه اجداد طاهرش همگي از نظر فضليت و بزرگواري معروف و مشهور بودند. پدر و مادر حضرت علي (ع) هر دو از خاندان هاشم بودند و اين خانواده، در فضايل اخلاقي و صفات والاي انساني، در ميان عرب و قريش، زبان زد همگان بود و شجاعت و تيزهوشي و زيركي، از امتيازات آنها به شمار مي رفت و همه اين فضايل، در حد اعلاي خود به علي بن ابيطالب به ارث رسيد.
«فاطمه بنت اسد» مادر مولود كعبه
او از زنان سابقه‌دار در تاريخ اسلام بوده است و به خاطر محبت‌هايي كه در دوران كودكي به رسول خدا (ص) كرده بود شديدا مورد علاقه آن حضرت واقع شد و تا زماني كه پيامبر اكرم (ص) زنده بود از محبت‌هايي كه اين بانوي بزرگ اسلام در كودكي به آن حضرت كرده بود ياد مي‌‌كرد و در باره‌اش دعاي خير مي‌نمود.«ابن ابيالحديد» در شرح نهج‌البلاغه مينويسد: فاطمه از نخستين زناني بود كه با رسول خدا (ص) بيعت كرد، او يازدهمين مسلماني است كه به اسلام گرويد. ناگفته روشن است كه سبقت در اسلام يكي از فضايل بزرگ براي هر مرد و زن مسلمان به شمار مي‌رود و فاطمه پس از خديجه كبري (س) گوي سبقت را در اين فضيلت از ديگران ربوده بود و اين سبقت، همچون مدال پرافتخاري بر تارك جبينش مي‌درخشيد.
او از نخستين زناني است كه همراه با رسول خدا (ص) مهاجرت كرد، فاطمه بنت اسد پس از سه روز كه پيامبر(ص) به مدينه هجرت كرد به همراه فرزندش علي (ع)، عروس بزرگوارش فاطمه زهرا(س) و فاطمه دختر «زبير» به حضرت رسول(ص) پيوست.
ازدواج با ابوطالب(ع)
ابن شهر آشوب در مناقب مينويسد: چون ابوطالب خواست با «فاطمه بنت اسد» ازدواج كند خطبه‌اي به اين شرح ايراد كرد:"ستايش خاص خدا، پروردگار جهانيان است پروردگار عرش بزرگ و مقام گرامي و مشعر و حطيم، آن خدايي كه ما را به بزرگي و خدمتكاري خانه كعبه برگزيده و سرشناساني با اخلاص و پرده‌داراني بزرگ گردانيد و از زشتي، شك و ترديد، آزار و عيب پاك كرد و مشعر را براي ما برپا داشت و بر قبايل ديگر برتري بخشيد و برگزيده خاندان ابراهيم و نخبه ايشان و از فرزندان اسماعيل قرار داد. من فاطمه دختر اسد را به ازدواج خويش در مي‌آورم و مهريه را نزدش آورده‌ام و كارهاي لازم را در اين باره انجام داده‌ام اينك از خود او يعني اسد، بپرسيد و گواه بخواهيد، اسد گفت: ما هم او را به ازدواج تو درآورده و بدان راضي هستيم، آنگاه مردم را وليمه داد و «امية بن ابي صلت» نيز در اين باره اشعاري خواند.
فرزندان فاطمه بنت اسد(ع)
«فاطمه بنت اسد» نخستين زن از زنان بني‌هاشم بود كه با يك مرد هاشمي ازدواج كرد و از وي صاحب فرزند شد از اين رو فرزندان او از طرف مادر و پدر هر دو به «هاشم عبد مناف» مي‌رسند، بر اساس نقل تاريخ، خداوند متعال به اين بانوي بزرگوار شش فرزند، چهار پسر و دو دختر عنايت فرمود.
پسران عبارت بودند از: از طالب، عقيل، جعفر، علي(ع) كه هر كدام به ترتيب ده سال از ديگر كوچكتر بود و دختران او يكي فاخته بود كه كنيه‌اش «ام هاني» بود و ديگري «جمانة» نام داشت(3).
تولد در خانه خدا:
مكه در يكي از ماه هاي حرام، ماه رجب، پذيراي مقدم زيارت كنندگان خانه خدا بود. زائران با آداب و مناسك خود به گرد خانه خدا طواف مي كردند. آن روز نيز كه روز جمعه سيزدهم ماه رجب بود در اطراف خانه كعبه ازدحام عجيبي برپا بود. در اين جمع تنها يك زن بود كه به جاي عبادت بت، خدا را عبادت مي كرد، شرك و كفر بر روحش سايه نينداخته بود. او دين حنيف داشت، همان دين جدش ابراهيم خليل، و او نيز در اطراف خانه خدا طواف مي كرد و از خدا مي خواست تا وضع حملش را آسان گرداند.
او فاطمه دختر اسد بن هاشم بود و فرزندي را به بار داشت و تقدير چنين بود كه اين فرزند تولدي مبارك و استثنايي داشته باشد... تولد در خانه خدا...
فاطمه به دنبال پناهگاهي مي گشت، مأمني كه او را از چشم مردم پنهان كند، و سرانجام آغوش گشوده كعبه را در برابر خود ديد. فاطمه قدم به درون خانه كعبه گذارد و اين تقدير الهي بود كه مرد خدا در خانه خدا قدم به صحنه حيات پر افتخار خود بگذارد.
فاطمه دختر اسد به هنگام درد زايمان راه مسجدالحرام را در پيش گرفت و خود را به ديوار كعبه نزديك ساخت و چنين گفت: " خداوندا ! به تو و پيامبران و كتابهايي كه از طرف تو نازل شده اند و نيز به سخن جدم ابراهيم سازنده اين خانه ايمان راسخ دارم. پرودگارا ! به پاس احترام كسي كه اين خانه را ساخت و به حق " كودكي كه در رحم من است ، تولد اين كودك را بر من آسان فرما ! لحظه اي نگذشت كه ديوار جنوب شرقي كعبه در برابر ديدگان عباس بن عبدالمطلب و يزيد بن تعف شكافته شد.
ميلاد علي با تولدي ديگر همراه بود؛ تولد عدل...
فاطمه وارد كعبه شد، ديوار به هم پيوست.مادر تا سه روز در شريفترين مكان گيتي مهمان خدا بود و نوزاد خويش را سه روز پس از سيزدهم رجب سي ام عام الفيل فاطمه را به دنيا آورد. دختر اسد از همان شكاف ديوار كه دوباره گشوده شده بود بيرون آمد و گفت: پيامي از غيب شنيدم كه نامش را " علي " بگذار. نامش را علي نهادند؛ و با علي، موجودي ديگر نيز موجوديت گرفت، موجودي عزيز، گرانبها و بس كمياب. همان چيزي كه بايد راز سعادت جامعه ها را در آن جست و در آن هنگام جوامع سخت از آن نهي شده بودند، جهان، "عدل" را نه مي فهميد و نه مي شناخت. ميلاد علي با تولدي ديگر همراه بود؛ تولد عدل...
دوران كودكي
حضرت علي ( ع ) تا سه سالگي نزد پدر و مادرش بسر برد و از آنجا كه خداوند مي خواست ايشان به كمالات بيشتري نائل آيد ، پيامبر اكرم ( ص ) وي را از بدو تولد تحت تربيت غير مستقيم خود قرار داد .تا آنكه ، خشكسالي عجيبي در مكه واقع شد. ابوطالب عموي پيامبر ، با چند فرزند با هزينه سنگين زندگي روبرو شد. رسول اكرم ( ص ) با مشورت عموي خود عباس توافق كردند كه هر يك از آنان فرزندي از ابوطالب را به نزد خود ببرند تا گشايشي در كار ابوطالب باشد. عباس ، جعفر را و پيامبر ( ص )، علي ( ع ) را به خانه خود بردند.به اين طريق حضرت علي ( ع ) به طور كامل در كنار پيامبر قرار گرفت. علي ( ع ) آنچنان با پيامبر ( ص ) همراه بود، حتي هرگاه پيامبر از شهر خارج مي شد و به كوه و بيابان مي رفت او را نيز همراه خود مي برد.
بعثت پيامبر (ص) و حضرت علي (ع)
از فضايل حضرت علي ( ع ) است كه او نخستين فرد ايمان آورنده به پيامبر ( ص ) باشند. ابن ابي الحديد در اين باره مي گويد: بدان كه در ميان اكابر و بزرگان و متكلمين گروه " معتزله " اختلافي نيست كه علي بن ابيطالب نخستين فردي است كه به اسلام ايمان آورده و پيامبر خدا را تاييد كرده است.حضرت علي ( ع ) نخستين ياور پيامبر ( ص )پس از وحي خدا و برگزيده شدن حضرت محمد ( ص ) به پيامبري و سه سال دعوت مخفيانه، سرانجام پيك وحي فرا رسيد و فرمان دعوت همگاني داده شد. در اين ميان تنها حضرت علي ( ع ) مجري طرح هاي پيامبر ( ص ) در دعوت الهيش و تنها همراه و دلسوز آن حضرت در ضيافتي بود كه وي براي آشناكردن خويشاوندانش با اسلام و دعوتشان به دين خدا ترتيب داد. در همين ضيافت پيامبر (ص) از حاضران سؤوال كرد: چه كسي از شما مرا در اين راه كمك مي كند تا برادر و وصي و نماينده من در ميان شما باشد؟ فقط علي ( ع ) پاسخ داد: اي پيامبر خدا ! من تو را در اين راه ياري مي كنم پيامبر (ص) بعد از سه بار تكرار سؤوال و شنيدن همان جواب فرمود: اي خويشاوندان و بستگان من، بدانيد كه علي ( ع ) برادر و وصي و خليفه پس از من در ميان شماست. از افتخارات ديگر حضرت علي ( ع ) اين است كه با شجاعت كامل براي خنثي كردن توطئه مشركان مبني بر قتل رسول خدا ( ص ) در بستر ايشان خوابيد و زمينه هجرت پيامبر ( ص ) را آماده ساخت.
كنيه علي (ع):
در فرهنگ عرب، كنيه اسمي غير از نام اصلي شخص است، كه براي مردان با كلمه اَب و اِبن، و براي زنان با اُم و بنت مي آيد و غالباً براي تعظيم و تكريم شخص به كار مي رود. حضرت علي (ع) هم كنيه هاي مختلفي داشت: از جمله:
ابو تراب كه كنايه از هم نشيني آن حضرت با خاك و سجده هاي طولاني ايشان داشت. در سال دوم هجري، علي (ع) روزي زمين خوابيده و مقداري گرد و غبار بر لباسش نشسته بود. در اين هنگام پيامبر اسلام بر بالين ايشان آمد و با خطاب «يا ابوتراب» آن حضرت را بيدار كرد. از آن زمان آن حضرت به اين كنيه مشهور شدند. ابوريحانتين: اين كنيه را هم پيامبر براي ايشان قرار دادند كه به معناي پدر دو ريحانه بهشت، امام حسن (ع) و امام حسين (ع) است.
القاب علي (ع):
در فرهنگ اعراب، لقب اسمي غير از اسم اصل شخص و نامي است كه كسي به آن شهرت مي يابد. لقب بر مدح يا ذَمّ شخص اشاره دارد. القاب حضرت علي (ع) فراوان است و همگي دلالت بر مدح حضرت علي (ع) مي كنند؛ از جمله: "يعسوب الدين" و "يعسوب المؤمنين". ابن ابي الحديد كه از بزرگان اهل سنت است، در اين باره مي گويد:« اين دو لقب را پيامبر اكرم (ص) در دو نوبت به علي بخشيد. يك بار به او لقب يعسوب الدين را داد؛ يعني مالك و رئيس و حاكم دين و در نوبت ديگر فرمود: يعسوبُ المؤمنين؛ يعني آقا و رئيس مؤمنان». مرتضي لقب ديگر حضرت علي (ع) به اين معناست كه رفتار و كردار آن حضرت، مورد پسند خدا و رسول خداست. از ديگر لقب هاي آن حضرت، مي توان به اسدالله (شيرخدا)، حيدر (شير بيشه ايمان) و كاشِفُ الكَرب (برطرف كننده غم) اشاره كرد.
حضرت علي ( ع ) بعد از هجرت
بعد از هجرت پيامبر (ص) به مدينه نيز حضرت علي ( ع ) همواره در كنار رسول خدا بودند ودر راه دين خدا و دستورات پيامبر و سرور خود جانفشاني مي كردند كه در اين مجال به دو مورد از فضايل علي ( ع ) اشاره مي كنيم:
۱.جانبازي و فداكاري در ميدان جهاد:
حضور وي در ۲۶ غزوه از۲۷غزوه پيامبر ( ص ) و شركت در سريه هاي مختلف از افتخارات و فضايل آن حضرت است.
۲.ضبط و كتابت وحي (قرآن)
كتابت وحي و تنظيم بسياري از اسناد تاريخي و سياسي و نوشتن نامه هاي تبليغي و دعوتي از كارهاي حساس و پرارج امام ( ع ) بود. ايشان آيات قرآن چه مكي و چه مدني را ضبط مي كرد. به همين علت است كه وي را از كاتبان وحي و حافظان قرآن به شمار مي آورند. در اين دوران بود كه پيامبر (ص) فرمان اخوت و برادري مسلمانان را صادر فرمود و با حضرت علي (ع) پيمان برادري و اخوت بست و به حضرت علي (ع) فرمود: " تو برادر من در اين جهان و سراي ديگر هستي. به خدايي كه مرا به حق برانگيخته است ... تو را به برادري خود انتخاب مي كنم، اخوتي كه دامنه آن هر دو جهان را فرا گيرد. "
طبيب دردمندان:
ياس ها و نرگس ها در بي كران هاي گذرگاه هستي، عرشيان و زمينيان را در هاله اي از عطر و رويا مي برند؛ چرا كه عطر وجودشان را از وجود علي (ع) به وديعت گرفته اند! آب هاي همه درياها از انعكاس نام او مي درخشند و مي خندند و نسيم هاي بهاري، در وزش لابه لاي شاخ و برگ هاي بيدهاي مجنون نام او را زمزمه مي كنند و نغمه خوش طنين نام اوست كه اين گونه بلبلان عاشق را به ترنم درآورده است و بهشت براي خاطر او تمام زنبق هايشان را نثار زمينيان كرده است! او علي است؛ طبيبي كه هر كجا كه لازم باشد بر زخم ها مرهم مي نهد و دل هاي نابينا و گوش هاي ناشنوا و زبان هاي بي كلام را درمان مي كند. او علي (ع) است كه غفلت و ناداني و حيرت و سرگرداني را معالجه و روشني هاي حكمت و عرفان را تقديم دل ها و جان هاي تشنه عاشقان الهي مي كند.
پي‌نوشت‌ها:
1 - شرح نهج‌البلاغه ابن ابيالحديد، ج 1، ص 6
2 - زندگاني اميرالمؤمنين(ع)، ص 11
3- همان، ص 16
4 - الغدير، ج 6، ص 21
5 - همان، ص 24