آشنایی با امامزاده های شهر تهران
امامزاده هایی هستند که ماه رمضان بیش از دیگر ایام سال مشتری دارند. حال برای یادآوری این پاتوق‌های شبانه شماری از آنها را در پی می‌آوریم.
به گزارش پايگاه اطلاع رساني حج به نقل از خبرگزاري ميراث فرهنگي، امامزاده هاي شهر تهران كه پذيراي روزه داران و تهراني ها در ماه مبارك رمضان هستند را با هم مرور مي كنيم:
امامزاده زيد
بقعه امامزاده زيد در مركز بازار تهران و درانتهاي جنوبي بازار بزازها در سراي امير قرار دارد. اين بقعه به طوري كه از تاريخ صندوق قديمي آن (۹۰۲ه) بر مي‌آيد، پيش از دوران سلطنت سلسله شاهان صفويه در تهران داير بوده است.
در رابطه با نسب اين امامزاده، يك نظر اين است كه حسني و از اولاد حسن المثني و پسر عموي حضرت عبد العظيم (ع) از احفاد امام حسن مجتبي است. اما در شجره نامه او آمده كه وي از فرزندان يحيي بن زيد بن علي بن الحسين است. غير از صندوق روي مرقد، ساير قسمتهاي بقعه امامزاده زيد تماما از آثار دوره قاجاريه است. و بناي صحن و ايوان و حجرات در زمان سلطنت ناصر الدين شاه احداث شده است.
امامزاده سيد اسحاق
بقعه امامزاده سيد اسحاق در كوچه خدابنده لو در خيابان ناصر خسرو واقع شده و مردم آن رابه نام قدمگاه چهارده معصوم هم مي‌خوانند و بنا بر متن زيارتنامه موجود در ملك ري به شهادت رسيده است. اين بقعه كوچك درحدود ۲۲ متر مربع مساحت دارد و در سالهاي اخير بازسازي شده است.
نسبتش به حضرت امام موسي بن جعفر مي‌رسد وشيوه نگارش خط ثلث موجود بر سنگي كه در سرداب قرار دارد، تاريخ ساخت بقعه را به قرن هشتم يا نهم هجري مي‌رساند.
امامزاده اسماعيل
بقعه امامزاده اسماعيل در خيابان كلهر در منطقه چيذر واقع شده است. بناي اصلي بقعه چهار گوش و حدود ۱۵۰ متر مربع مساحت دارد. در چوبي ساده ورودي به حرم و ديوارهاي آجري داخل آن با رنگ سبز نقاشي و نيمه پايين ديوار از سنگ مرمر پوشيده شده است.
اين بنا داراي صحن مشجر با درختان بسيار كهنسال است. نسب امامزاده اسماعيل به نوادگان امام موسي كاظم مي‌رسد.
امامزاده اهل بن علي
اين بقعه در جنوب محله دولاب، خيابان خاوران، ايستگاه امير سليماني، خيابان خواجوي كرماني در ميان محوطه پردرخت پاركي به مساحت پانزده هزار متر مربع، بر روي سكويي به ارتفاع يك متر قرار دارد.
گنبد بنا دو پوش آجري است و قبلا قسمتي از بالاي آن با كاشيهاي فيروزه اي پوشيده بوده اما در حال حاضر پوشش سيماني دارد. اين تغييرات در طرح توسعه و تعمير در سال ۱۳۸۱ انجام شده كه نما آنرا آجر كاري و كاشيكاري كرده است.
در كتاب «اختران فروزان طهران و ري» نسب او به فرزندان امام حسن مجتبي مي‌رسد. اين بقعه داراي امكانات رفاهي از قبيل پارك و وسايل بازي كودكان است
امامزاده پنج تن
بقعه پنج تن در خيابان شهيد فرشادي در لويزان در شمال شرق تهران واقع شده است. اين بقعه داراي بنايي است چهار گوش به ابعاد نزديك به ۵۰ متر است كه در عهد قاجاريه به هر سوي آن ايوان ساده اي افزوده اند.
بر فراز بقعه پوششي گنبدي شكل استوار بوده كه بعد از ايجاد ايوانها روي تمامي آن را با شيرواني پوشانده اند.
روي ضريح مشبك وسط بقعه نامهاي سالم، ابو طالب، رضا و رحيم پسران شيث بن كاظم بن علي بن الحسين زين العابدين ذكر شده است.
امامزاده حسن
بقعه امامزاده حسن در جنوب غربي تهران در خيابان امين الملك ما بين پل امامزاده معصوم و سه راه آذري واقع است. بر اساس شجره نامه موجود، وي از نوادگان امام حسن مجتبي است.
اين بقعه داراي گنبد و بارگاه و صحن وسيع است ورودي بنا به طرف شمال قرار دارد و اطراف آن را صحن فرا گرفته است. رواق و حرم داراي تزيينات مقرنس كاري و آيينه كاري است. آينه كاري‌ها در سال ۱۳۵۸ توسط هنرمند معاصر محمد رضا نويد انجام گرفته است.
در ميان ضريح نيز صندوق چوبي مشتمل بر كتيبه اي به خط نستعليق اشعارو صلوات بر چهارده معصوم به طور بر جسته بر روي مرقد قراردارد كه از آثار زمان فتحعلي شاه قاجار است. در سالهاي اخير هم در اين بقعه طرح جامع عمراني در حال اجراء است و دو شبستان وسيع، هر يك به مساحت ۱۰۰۰متر مربع در طرفين بقعه متبركه احداث شده است. همچنين بقعه داراي درمانگاه خيريه مجهز به بخشهاي مختلف پزشكي است.
امامزاده صالح
بقعه امامزاده صالح فرزند حضرت امام موسي كاظم در ميدان تجريش در شمال تهران واقع است. اصل بنا متعلق به قرون ۷و۸ و مشتمل بر بنايي چهار گوش به مساحت ۵۰ متر مربع است كه سبك و شيوه معماري آن به بناهاي دوره ايلخاني شباهت دارد اما بقعه مزبور در عهد قاجار تعمير و بخشهايي به آن افروده شد. گنبد كاشي كاري شده و نقاشيهاي داخل حرم مربوط به دوران قاجار است.
در حال حاضر نيز در راستاي طرح جامع عمراني، گنبد جديدي بر فراز گنبد قبلي و نيز مناره اي در مقابل آن در حال احداث است. در اين بقعه امكانات فرهنگي از قبيل كتابخانه و كتابفروشي و نيز امكانات رفاهي مناسب و پاركينگ براي رفاه زائرين محترم وجود دارد.
امامزاده عبداله
بقعه امامزاده عبد اله در خيابان ۳۰ متري جي، خيابان حاجيان، در جنوب غربي تهران واقع شده و نسبتش به حضرت ابوالفضل مي‌رسد. بقعه آن حضرت به صورت بنايي هشت ضلعي است كه بر روي سكوي هشت تركي بنا شده است. بقعه مزبور در فضاي مشجر و وسيعي قرار دارد.
گنبد كاشي كاري بقعه با قدمتي بيش از ۲۰ سال و با فرم پيازي احداث گرديده و ضريح فلزي جديدي بر روي مرقد مطهر قرار دارد. اين بقعه از امكانات فرهنگي مانند دار القرآن، كتابخانه اي بزرگ با بيش از ۵۰۰۰ جلد كتاب، كانون فرهنگي، درمانگاه، وسايب بازي و سرگرمي براي كودكان و فضاي سبز برخوردار است.
شيخ عبداله طرشتي
بقعه شيخ عبد اله در روستاي قديمي و طرشت كه امروزه يكي از مناطق شهري است، در غرب تهران داخل پارك طرشت واقع شده است. بناي قديمي بقعه با پلان مربع شكل و آجرهاي بزرگ به صورتي ساده ساخته شده كه در حال حاضر پوشش گنبدي كم خيزي بر آن استوار است. قديمي‌ترين تاريخ موجود مربوط به سنگ قبرهايي با تاريخ ۹۵۴و۹۷۱ ق است كه حكايت از بناي بقعه در آغاز دوران صفويه دارد.
در سالهاي قبل، دو آب انبار بزرگ قديمي در مجاورت بقعه قرار داشته است. دربازه شيخ عبد اله، مردم محل اعتقاد دارند كه علماي معتبر قرنهاي نخستين اسلامي بوده است. بقعه مزبور در سالهاي اخير باز سازي و آينه كاري شده است. اين بنا با شماره ۲۰۲۱ به ثبت ميراث ملي رسيده است.
امامزاده اناري
در دامنه تپه‌هاي شمال شرقي اوين و در مجاورت روستاهاي اوين و دركه بر فراز تپه اي كه داخل دانشگاه شهيد بهشتي قرار گرفته و در ميان درختان سرسبز و در محيطي با صفا، بقعه و زيارتگاه خوش منظر و زيبايي متعلق به امامزاده عزيز وجود دارد كه از نوادگان امام موسي كاظم است.
بناي اصلي آن قبر كوچك مستطيلي متناسبي با سقف گنبدي بيضي شكل است. بناي اوليه آن مربوط به قبل از دوران قاجاريه است كه در سالهاي بعد در دو طرف شرق و غرب اين قبر دو اتاق ساده افزوده اند و ايوان پهن و وسيعي هم با جرزهاي سنگي و نرده چوبي ساده در قسمت جنوب بقعه، مشرف به قريه اوين، احداث نموده اند. به سبب شكل و رنگ سرخ گنبد شيرواني بقعه امامزاده عزيز مردم بومي اين بقعه را به نام امامزاده اناري خوانده اند.
امامزاده معصوم
بقعه امامزاده معصوم در خيابان قزوين، بين ميدان قزوين و سه راه آذري، مقابل پل امامزاده معصوم واقع شده است. در كتيبه اي كه به تاريخ ۱۲۴۰ ه. ق نگاشته شده، وي از نوادگان امام محمد باقر معرفي شده است.
بقعه در فضاي وسيع و مشجري قرار دارد و بناي فعلي آن مشتمل بر حرم چهار ضلعي مستطيل شكل است كه ايوان كوچكي در طرف جنوب و اتاقهاي وسيعي در طرفين آن ساخته شده و گنبدي به سبك گنبدهاي عصر صفوي بر فراز بقعه استوار شده است.
در محوطه اين بقعه مقبره برخي از رجال و افسران عهد مظفر الدين شاه و محمد علي شاه قاجار وجود دارد. آيينه كاري داخل بنا توسط محمد رضا نويد در سال ۱۳۷۳ شمسي انجام گرفته كه باني آن حاج علي قجر است. بناي بقعه كه از آثار دوره صفويه و قاجار است با شماره ۱۹۱۳ در فهرست آثار ملي ثبت شده است.
سيده ملك خاتون
اين زيارتگاه در خيابان خاوران، خيابان شهيد برادران سجادي، هشت متري ملايري واقع شده است. در سال ۱۳۷۸ شمسي فعاليتهاي عمراني و نما كاري و اجراي طرحهاي توسعه و محوطه سازي و ايجاد فضاي سبز در اين بقعه انجام شده است.
بناي اصلي حرم، تاريخي و از آثار زمان فتحعلي شاه قاجار است. بناي فعلي بقعه شامل ايوان آجري و رواق جديد سر تاسري اطراف است و ورودي آن از سمت شمال و نماي آن فاقد كاشيكاري است. طبق متن زيارتنامه موجود، صاحب بقعه از نوادگان امام موسي كاظم است.
امامزاده يحيي
بقعه ابو القاسم عزالدين يحيي مشهور به امامزاده يحيي در كوچه اي به همين نام در خيابان امير كبير در يكي از محلات قديمي شهر تهران كه سابقا به آن عود لاجان گفته مي‌شد واقع شده است. نسبت او به امام سجاد كه گفته مي‌شود مي‌رسد. ساختمان اصلي بقعه به دوره مغول نسبت داده مي‌شود.
بناي قديمي اين بقعه شامل برج خشتي هشت ضلعي است كه مانند ابنيه ديگر عصر مغول، يك گنبد آجري ۱۲ ضلعي هرمي شكل بر بالاي آن قرار داشت و در عهد قاجاريه هم اطراف اين برج را با كاشيهاي هفت رنگ مزين ساخته بودند و اينك در محل برج خشتي و قبلي، بقعه هشت ضلعي كنوني ساخته شده است. صندوق منبت عتيقه امامزاده يحيي چنان كه در كتيبه آن اشاره شده به دستور ملكشاه غازي در سال ۸۹۵ ه ق به وسيله دو برادر به نامهاي استاد حسين و استاد محمد لواساني ساخته شده است.
بي بي شهربانو
بقعه بي بي شهر بانو در جنوب شرقي تهران، نزديك به شمال امين آباد شهر ري بر فراز دامنه جنوبي كوه بي بي شهر بانو قرار دارد و از مهم‌ترين بقاع تاريخي شهر ري است. بي بي شهر بانو دختر يزد گرد سوم را همسر امام حسين مي‌دانند. محوطه اين بقعه به طول ۳۲ و عرض ۲۲ متر با ديوار سنگي است كه از طرف شمال به كوه متصل است.
وضع ساختماني سنگي و گچي است و شيوه احداث طاق گنبدي شكل اتاق بزرگ‌تر نشانگر آن است كه اين ساختمان تاريخي مربوط به قرن چهارم هجري و به احتمال نزديك به يقين از آثار دوره آل بويه است. اين بقعه با شماره ۲۵۶ جزو آثار ملي به ثبت رسيده است.
امامزاده سه دختران
در قسمت شرقي شهر ري در امتداد خيابان شهيد قمي، جنب بوستاني كه قبلا به نام قبرستان سه دختران مشهور بوده دو بقعه ساده با فاصله كمي از يكديگر قرا دارند، يكي معروف به امامزاده سه دختران و ديگري بقعه دو برادران است.
گفته مي‌شود امامزادگان سه دختران از نوادگان حضرت موسي بن جعفر (ع) به شمار مي‌روند. اين بقعه جزو آثار ملي به ثبت رسيده است. بقعه دو برادران نيز متعلق به امامزادگان عيسي و علي منسوب به نوادگان امام حسن مجتبي هستند.