موضوع جمرات در پژوهشکده حج نقد و بررسی شد

به گزارش خبرنگار پايگاه اطلاع رساني حج، اين نشست علمي، هفتم آذر ماه از سوي گروه فقه و حقوق پژوهشكده حج و زيارت برگزار شد.
اين گزارش حاكي است، تقرير بحث و ارائه دهنده اين نشست حجت الاسلام و المسلمين علي عطايي اصفهاني بود و دبير علمي اين نشست را حجت الاسلام و المسلمين حاج شيخ منصور مظاهري برعهده داشت.
اين نشست با حضور و نظارت حجت الاسلام و المسلمين نجفي بستان و حجت الاسلام و المسلمين ابوالقاسم عليدوست برگزار شد.
جمره چيست؟
در ابتداي نشست دبير علمي به بيان اهداف و موضوع جلسه پرداخت و اظهار داشت: رمي جمره يكي از اعمال مهم در حج است و اختلافي كه در اين خصوص وجود دارد اين است كه آيا در رمي جمره خود ستون‌ها خصوصيت دارند يا خصوصيتي ندارند؟ اگر خود ستون‌ها خصوصيت نداشت آيا رمي به حوضچه مجزي است يا خير؟ و اگر ستون موضوعيت دارد، آيا رمي به هر جاي ستون، كفايت مي‌كند يا بايد به اصل ستون سابق انجام شود؟
وي افزود: در اين موضوع، حضرت آيت الله العظمي مكارم شيرازي فتواي صادر كردند كه «اصابت به ستون‌ها لازم نيست بلكه كافي است سنگ را به دايره اطراف جمرات پرتاب كنند».
اصل وجوب رمي جمرات، به عنوان يكي از مناسك حج، از مسلّمات است و همه علماي اسلام بر اين اتّفاق نظر دارند.
امّا مسأله مهم در باب رمي جمرات اين است كه بدانيم موضوع جمره چيست، كه بايد سنگ‌ها را به سوي آن پرتاب كرد؟ آيا جمره همين ستون هاست كه امروز به آن سنگ مي‌زنند؟ يا آن قطعه زميني است كه اطراف ستون‌ها قرار دارد؟ يا هر دو؟ يعني سنگ به سوي هر كدام پرتاب شود كافي است.
بسياري از فقها از شرح اين مطلب سكوت كرده اند، ولي گروهي از آنها تعبيراتي دارند كه به خوبي نشان مي‌دهد «جمره» همان زمين اطراف ستون هاست؛ همان قطعه زميني كه سنگريزه‌ها به هنگام رمي در آن جمع مي‌شود.
اگر جمره ستون مخصوصي بود، ايستادن روي آن معني نداشت؛ چون كسي بالاي ستون نمي‌ايستد. اين نشان مي‌دهد جمره آن قطعه زميني است كه محل اجتماع سنگ هاست، كه بايد بيرون آن ايستاد و رمي كرد؛ نه روي آن.
اين ستون‌ها از چه زماني ساخته شده است؟
اين سؤال مهمّي است كه كمتر كسي به جواب آن پرداخته و شايد نتوان پاسخ دقيقي براي آن يافت؛ ولي قرائن فراواني كه از كلمات فقهاي خاصّه و عامّه و همچنين از سخنان ارباب لغت استفاده مي‌شود، نشان مي‌دهد كه اين ستون‌ها در عصر پيامبر خدا (صلّي الله عليه وآله) و ائمه (عليهم السلام) و قدماي اصحاب وجود نداشته و در اعصار بعد به وجود آمده است، و ساختن آنها به احتمال قوي براي اين بوده كه نشانه و علامتي بر آن محل باشد، امّا به تدريج تصوّر بر اين شده كه بايد ستون‌ها را رمي كنند و با گذشت زمان اين پندار تقويت شده است.
در كلمات بسياري از فقها آمده است كه رمي بايد به آن زمين باشد و در اين اواخر بعضي به تخيير ميان رمي ستون و رمي زمين قائل شده اند و كم كم بعضي ستون را متعين دانسته اند! »)
بنابراين براساس ادعاي حضرت آيت الله العظمي مكارم شيرازي، در عصر پيامير (ص) ستوتي به نام جمره در مني وجود نداشته و حجاج سنگها را به همان محلي كه امروزه به صورت حوضچه هايي در اطراف جمرات بنا شده است پرتاب مي‌كرده اند و جمره همان قطعه زمين است كه سنگ ريزه‌ها در آن جمع مي‌شود؛ بنابراين زدن سنگريزه‌ها به ستون لازم نيست.
سپس حجت الاسلام و المسلمين عطايي اصفهاني در اين نشست علمي اظهار داشت: در اينكه جمرات از شعائر حج است هيچ بحثي نيست و ترك عمدي در روز عيد اگر وقت تدارك بگذرد حج باطل است و اهل سنت هم در اين باره هيچ بحثي ندارند.
اما بحث اين است كه آيا همان ستون خصوصيت داريد يا اطراف آن كه حوضچه است موضوعيت دارد؟
البته فقهاي اهل سنت آن را تجويز نكردند و در بازسازي‌هاي هم كه داشتند اتفاق نظر كردند كه اين ستون‌ها وجود داشته و بر همين ستون‌ها رمي شده است يكي از ادله‌هاي كه آن‌ها اقامه كرده اند شعر ابوطالب است.
از نظر فقهاي شيعه در اين خصوص سه تعبير شده است كه برخي از آن‌ها جمره با بناء تعبير كردند برخي مي‌گويند بايد بر جمره بزنند و بربالاي آن زده شود، نقلي هم به ارض تعبير كرده اند.
بنابراين اقوال فقها نشان مي‌دهد كه بناء موضوعيت دارد و از روايات استفاده مي‌شود كه بناء خصوصيت دارد. بنده نيز در كتابي كه نوشته ام استنادات آن را آورده ام.
اين پژوهشگر حوزوي در ادامه به بخشي از استدلات و اقوال فقها اشاره و به صورت مبوسط آن‌ها را بيان كرد.
در ادامه نشست حجت الاسلام و المسلمين عليدوست به نقد اين ديدگاه‌ها پرداخت و ضمن تقدير و استقبال از بيان ديدگاه‌هاي مختلف علمي در مباحث حوزوي از آن به عنوان يك ايده نو ياد كرد و از آن‌ها خواست كه در قالب مباحث نظريه پردازي موضوعات خود را با جديت دنبال كنند.
اين عضو جامعه مدرسين حوزه علميه قم در ادامه مبحث علمي خود ضمن انتقاد، نكات بيان شده از سوي حجت الاسلام والمسلمين عطايي در اين كتاب را داراي اشكالاتي دانست كه از نظر استنادي و استدلالي قوي به نظر نمي‌رسد.
وي نقل اقوال فراوان ديگران و تنها استناد به برخي روايات كه تصريحي به موضوع ندارد را از جمله ايراداتي دانست كه پژوهشگر ارائه كننده موضوع جمره از آن غافل شده است.
آقاي عليدوست گفت: نقدهاي به اين مقاله ارائه شده وجود دارد كه برخي اين ادعاها كار ميداني بيشتري را مي‌طلبد به خصوص در هر دو مقاله علمي ارائه شده، سند مثبتي يافت نمي‌شود. البته برخي شواهد تاريخي هم كه در اين مقاله آمده، ادعاي مورد نظر را ثابت نمي‌كند.
همچنين در بخش ديگري از اين نشست حجت الاسلام والمسلمين نجفي بستان، ديدگاه‌هاي خود را بيان كرد و اظهار داشت: بنده در مدعا با آقاي عطايي اصفهاني موافقم؛ ولي در شيوه آن نقد دارم.
وي در ادامه نقدهاي خود را به صورت مبسوط بيان كرد.