شبی که ثانیه ثانیه‌اش ناب است و کمیاب
شب قدر، سرنوشت یکسال ما تعیین می‌شود. این شب‌ها را از دست ندهیم. برای تعجیل در فرج مولایمان دعا کنیم.
شب‌هاي قدر فرصتي است براي بازگشتن به سوي حضرت حق و توبه كردن از گناهان و پيمودن راه درست. شب قدر، فرصتي براي پاك كردن ظاهر و باطن از هر آلودگي، شب‌زنده‌داري و سبك شدن روح از بار گناهان و رهايي از دوزخ است. فرصتي دوباره براي اظهار شرمساري و پشيماني از گذشته‌ها است.
مبادا اين فرصت را از دست دهيم و در اين شب روحاني، از امور معنوي غافل شويم. مبادا شب قدر بگذرد و ما هم‌چنان غرق در ناپاكي‌ها باقي بمانيم و خود را از عمق منجلاب به معراج پاكي و وارستگي نرسانيم. مبادا شبِ نماز و تلاوت بگذرد و ما از بركات اين لحظه‌هاي شكوه‌مند و شيرين بي‌بهره بمانيم مبادا بگذرد و بگذريم...
شب قدر، شبي است كه اگر كسي آن را پاس بدارد و شب زنده‌داري كند، صاحب قدر و منزلت مي‌گردد و شايد اين هم وجه تسميه ديگري براي شب قدر باشد.
به جرأت مي‌توان گفت، برجسته‌ترين آيات قرآن در خصوص شب قدر و فضيلت آن است كه خداوند متعال مي‌فرمايد: «ما قرآن را در شب قدر نازل كرديم. و از شب قدر چه آگاهت كرد. شب قدر از هزار ماه ارجمند‌تر است. در آن شب فرشتگان با روح به فرمان پروردگارشان براي هر كاري كه مقرر شده است فرود مي‌آيند. آن شب تا دم صبح صلح و سلام است».
كسب معرفت، بهترين عمل در شب قدر
«عذرا صلاحي‌مقدم» استاد حوزهٔ علميه و دانشگاه در گفت‌وگو با ايسنا با بيان اينكه افضل اعمال شب قدر، كسب معرفت است، گفت: ليله‌القدر گل سر سبد ماه مبارك رمضان است و در ليله‌القدر در ميان احدي از مسلمين اختلافي نيست. وي افزود: يكي از كارهاي مهم كه پيش از ورود به شب‌هاي قدر بايد انجام شود بخشش و گذشت از همهٔ كساني كه به حق و يا به ناحق بدي كردند.
اين استاد حوزه و دانشگاه با بيان اينكه شب قدر زمينهٔ خودسازي و پاكي از آلودگي‌ها را براي انسان‌ها فراهم مي‌آورد و سرنوشت يكسال براي افراد رقم مي‌خورد، افزود: طبق آيهٔ شريفهٔ ۱۱ سورهٔ مباركهٔ رعد كه مي‌فرمايد «خداوند هيچ تضميني براي ماندگاري افراد نمي‌كند انسان با استفاده از قدرت اختيار خود مي‌تواند سرنوشت رقم خورده در شب قدر را در طول سال تغيير دهد».
صلاحي‌مقدم ادامه داد: در شب‌هاي قدر هم‌چنانكه پيشوايان ما فرموده‌اند، بايد با خداي جهان به راز و نياز و دعا و نيايش بپردازيم و سراسر شب بيدار بمانيم و در نماز و عبادت كوشيده و نياز‌ها را به پيشگاه خداوند عرضه كنيم و مهر و رحمت و آمرزش را از او بخواهيم.
وي استجابت دعا را نيازمند بسترسازي مناسب دانست و گفت: دعا زماني موثر است كه زمينهٔ استجابت دعا در انسان‌ها فراهم شود در واقع زماني توبهٔ ما پذيرفته مي‌شود كه زمينهٔ پذيرش توبه را در خود ايجاد كنيم.
اين استاد دانشگاه گفت: امام باقر (ع) فرمودند: «هر كس شب قدر را احياء بگيرد گناهش آمرزيده مي‌شود اگر چه گناهانش به تعداد ستارگان آسمان و سنگيني كوه‌ها و پيمانه‌هاي دريا باشد».
شب‌هاي قدر، فرصتي براي بهتر شدن
صلاحي‌مقدم در خصوص اينكه فلسفهٔ ايجاد اين شب چيست؟، گفت: اگر در منظومهٔ انديشه و معارف اسلامي از مسأله‌اي به نام «ليله‌القدر» سخن به ميان آمده، به دليل آن است كه خداوند با رحمت واسعه و فضل و لطف بيكرانش مي‌خواهد در زماني كه مقدرات يك ساله انسان‌ها رقم مي‌خورد، فرصتي استثنايي به نام «شب قدر» در اختيار او قرار دهد، شبي كه عبادت در آن بر‌تر از هزارماه است، تا انسان بتواند در مدت زماني كوتاه كاستي‌ها و غفلت‌ها را جبران كند و ره ۱۰۰ ساله را يك شبه بپيمايد و فرصت مجددي براي نو شدن پيدا كند.
وي درخصوص علت نزول قرآن كريم در شب قدر نيز افزود: بر پايهٔ آنچه اشاره شد، مي‌توان دريافت كه چرا قرآن در شب قدر نازل شده است «إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ، ما قرآن را در شب قدر نازل كرديم». سورهٔ قدر/۱). چون قرآن حامل برنامهٔ الهي براي حيات متعالي بشر و هدايت او به سرنوشتي مطلوب و سعادتمندانه است و چون در شب قدر مقدرات انسان‌ها تقدير مي‌شود، طبيعتاً نزول منشور سرنوشت ساز الهي «قرآن» نيز با اين شب تناسب پيدا مي‌كند.
شب قدر، اوج معنويت براي مومنين
حجت‌الاسلام «حسن سيدي» مسئول نهاد نمايندگي مقام معظم رهبري دانشگاه علوم پزشكي بيرجند نيز به ايسنا گفت: شب قدر اوج معنويت براي مومنين است، شبي است كه زندگي مومن در آن سراسر رنگ خدا مي‌گيرد.
وي با اشاره به اهميت شب‌هاي قدر در طول زندگي انسان اظهار كرد: شب قدر از ليالي بزرگ الهي است شب قدر در قرآن، روايات و سيرهٔ اوليا خدا بسيار حائز اهميت است و مراجع و بزرگان ديني به شب قدر اجر و اهميت بسياري قائل هستند.
اين كار‌شناس مذهبي گفت: از ديدگاه قرآن كريم عظمت و شرافت اين شب آن قدر والاست كه خداوند مي‌گويد: «و تو چه مي‌داني شب قدر چيست؟»
سيدي ادامه داد: با كمي تأمل در آيات قرآن كريم كه در آن‌ها سخن از نزول ملائك به ميان آمده، مي‌توان نزول ملائك را از نظر هدفي كه در نزول خود دنبال مي‌كنند به دو دسته تقسيم كرد، يك دسته ملائك نازل مي‌شوند تا امر و فرماني از فرامين الهي را كه به آن‌ها محول مي‌شود، اجرا كنند و نوع ديگر نزول فرشتگان الهي، فرود آمدن آنان بمنظور ابلاغ و رساندن پيام خداوند است.
وي با بيان اينكه شب قدر از فرصت‌هاي بسيار ارزنده و مغتنم است، گفت: مومنين بايد اين شب را براي تفكر و توجه بيشتر به تعاليم قرآن مجيد غنيمت دانسته و به مقدار ارتباط خود با قرآن و احكام قرآن كاملاً رسيدگي كنند. اين كار‌شناس مذهبي ادامه داد: بايد از ليالي متبركهٔ احياء، كه در فضيلت آن و شب زنده‌داري و عبادت در آن، در كتب دعا و حديث اخبار بسيار وارد شده، استفاده كنيم.
سيدي يادآور شد: امام باقر (ع) مي‌فرمايند: «هر كسي شب قدر را احياء بگيرد گناهش آمرزيده مي‌شود اگر چه گناهانش به تعداد ستارگان آسمان و سنگيني كوه‌ها و پيمانه‌هاي دريا باشد». (بحارالانوار، ج۹۵، ص۱۶۸)
وي اظهار كرد: قرآن شب قدر را «ليله مباركه» خوانده و در شأن آن يك سوره نازل شده و شرافتش از هزار ماه بيشتر است.
اين كار‌شناس مذهبي تصريح كرد: شب قدر، به اين جهت قدر ناميده شده كه جميع مقدرات بندگان در همهٔ سال، در آن شب تعيين مي‌شود در آن شب، مقدرات يك سال انسان‌ها تعيين مي‌شود و ارزاق و سرآمد عمر‌ها و امور ديگر در آن ليلهٔ مباركهٔ تفريق و تبيين مي‌شود.
سيدي ادامه داد: مرحوم علامه طباطبايي مي‌فرمايد: «مراد از قدر، تقدير و اندازه گيري است، خداوند در آن شب حوادث يك سال را مقدر مي‌كند از قبيل حيات، مرگ، رزق، سعادت، شقاوت».
شب قدر، شبي است كه در آن قرآن بر پيامبر عظيم‌الشأن اسلام (ص) نازل شده است و فضيلت عبادت در اين شب از همهٔ شب‌ها بيشتر است.
وي خاطرنشان كرد: مفسران قرآن كريم با استفاده از قرآن و احاديث پيشوايان معصوم دين دربارهٔ علت نامگذاري شبي به نام «قدر» مطالب و دلايل زيادي آورده‌اند، شب قدر يعني شب بزرگ و با عظمت. در قرآن كريم قدر به معناي منزلت و بزرگي خدا آمده است و همهٔ مقدرات بندگان نيز در طول سال در اين شب رقم مي‌خورد.
اعمال شب قدر، دستوراتي براي آمرزش
اعمال شب‌هاي قدركه در حقيقت دستوراتي براي آمرزش و تقرب به خداست، بر دو نوع است: يكي اعمالي كه در هر سه شب بايد انجام داد و ديگري، اعمالي كه مخصوص به هر يك از شب‌هاي قدر است.
اعمال مشترك شب‌هاي قدر عبارت است از:
۱-غسل كردن، علاّمهٔ مجلسي در اين‌باره مي‌نويسد: بهتر است غسل اين شب‌ها در هنگام غروب آفتاب انجام شود.
۲- به جا آوردن دو ركعت نماز، به اين نحو كه در هر ركعت پس از سورهٔ «حمد»، هفت مرتبه «توحيد» خواند و پس از انجام نماز، ۷۰مرتبه بگويد، «استغفر ا... و اتوب اليه» از پيامبر اكرم (ص) نقل شده كه هركس اين نماز را بخواند از جا برنخيزد تا خدا او و پدر و مادرش را بيامرزد.
۳- قرآن مجيد را بازكند و در برابر خود بگيرد و بگويد: «اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ بِكِتَابِكَ الْمُنْزَلِ وَ مَا فِيهِ وَ فِيهِ اسْمُكَ الْأَكْبَرُ وَ أَسْمَاؤُكَ الْحُسْنَي وَ مَا يُخَافُ وَ يُرْجَي أَنْ تَجْعَلَنِي مِنْ عُتَقَائِكَ مِنَ النَّارِ، خدايا از تو درخواست مي‌كنم به حق كتاب نازل شده‌ات، و آنچه در آن است و در آن است نام بزرگترت و نام‌هاي نيكوترت و آنچه بيم‌انگيز است و اميدبخش، اينكه مرا از آزادشدگان از آتش دوزخ قرار دهي»، سپس هر حاجت كه دارد بخواهد.
۴- قرآن كريم را بر سر بگذارد و بگويد: «اللَّهُمَّ بِحَقِّ هَذَا الْقُرْآنِ وَ بِحَقِّ مَنْ أَرْسَلْتَهُ بِهِ وَ بِحَقِّ كُلِّ مُؤْمِنٍ مَدَحْتَهُ فِيهِ وَ بِحَقِّكَ عَلَيْهِمْ فَلا أَحَدَ أَعْرَفُ بِحَقِّكَ مِنْكَ؛ خدايا به حق اين قرآن و به حق كسي كه آن را بر او فرستادي و به حق هر مؤمني كه او را در قرآن ستودي و به حق خود بر آنان، پس احدي شناسا‌تر از تو به حق تو نيست».
سپس ۱۰ مرتبه بگويد: بِكَ يَا اللهُ؛ به ذاتت‌اي خدا، و ده مرتبه بِمُحَمَّدٍ (ص)، به حق محمّد (ص)، و ده مرتبه، بِعَلِيٍّ (ع)، به حق علي (ع)، و ۱۰ مرتبه بِفَاطِمَةَ (س)، به حق فاطمه (س)، و ۱۰ مرتبه بِالْحَسَنِ (ع)، به حق حسن (ع)، و ۱۰ مرتبه بِالْحُسَيْنِ (ع)، به حق حسين (ع)، و ۱۰ مرتبه بِعَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ (ع)، به حق علي‌بن‌الحسين (ع) و ۱۰ مرتبه بِمُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ (ع)، به حق محمّد بن علي (ع)، و ۱۰ مرتبه بِجَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ (ع)؛ به حق جعفر بن محمّد (ع)، و ۱۰ مرتبه بِمُوسَي بْنِ جَعْفَرٍ (ع)، به حق موسي بن جعفر (ع)، و ۱۰ مرتبه بِعَلِيِّ بْنِ مُوسَي (ع)، به حق علي‌بن موسي (ع)، و ۱۰ مرتبه بِمُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ (ع)، به حق محمدبن علي (ع)، و ۱۰ مرتبه بِعَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدٍ (ع)، به حق علي بن محمّد (ع)، و ۱۰ مرتبه بِالْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ (ع)، به حق حسن بن علي (ع) و ۱۰ مرتبه بِالْحُجَّةِ (عج)، به حق حجّت (عج). پس هر حاجتي كه دارد از خدا بخواهد.
۵- حضرت سيدالشهّدا (ع) را زيارت كند. در روايت آمده است: هنگامي كه شب قدر مي‌شود، منادي از آسمان هفتم از پشت عرش ندا سر مي‌دهد كه خدا هركه را به زيارت حرم مطهرامام حسين (ع) آمده آمرزيد.
۶- احيا وشب زنده‌داري، روايت شده هركه شب قدر را احيا بدارد، گناهانش آمرزيده مي‌شود، هرچند به شمارهٔ ستارگان آسمان و سنگيني كوه‌ها و پيمانه دريا‌ها باشد.
۷- ۱۰۰ ركعت نماز به جا آورد، كه فضيلت بسيار دارد و بهتر آن است كه در هر ركعت پس از سورهٔ «حمد»، ۱۰ مرتبه «توحيد» بخواند.
۸- اين دعا را بخواند، اللَّهُمَّ إِنِّي أَمْسَيْتُ لَكَ عَبْدا دَاخِرا لا أَمْلِكُ لِنَفْسِي نَفْعا وَ لا ضَرّا وَ لا أَصْرِفُ عَنْهَا سُوء... كه درمفاتيح آمده است.