گفت‌وگوی تفصیلی با مسوول دفتر نمایندگی ایران در عربستان
استخدام وکیل برای پیگیری امور حقوقی زائران کمیسیون مشترک اقتصادی ایران و عربستان فعال می‌شود
دفتر نمایندگی سازمان حج و زیارت، بخشی از طبقه اداری هتل دارهادی در مکه‌مکرمه است که این روزها آقای علی‌رضا رضایی مسوولیت آن‌را بر عهده دارد. او که شش سال معاون این دفتر بوده، از حدود یک‌سال قبل مسوولیت آن‌را نیز برعهده گرفته است.
دفتر نمايندگي سازمان حج و زيارت كه بنا به مصوبه هيات دولت در سال ۶۲ تاسيس شده است و مقر ابتدايي آن در جده بوده، از اواخر دهه هفتاد و همزمان با آغاز حضور گسترده ايرانيان در عمره‌مفرده، به مكه‌مكرمه منتقل شده است.
رضايي متولد سال ۴۰، دانش‌آموخته كارشناسي‌ارشد مديريت و با سابقه كاري سي‌ساله در موسسه نمايشگاه‌هاي فرهنگي وزارت ارشاد و سازمان حج و زيارت است.
او تاكيد دارد كه دفتر نمايندگي پيشاني فعاليت‌هاي مرتبط با حج در عربستان است و پشت سر آن، حمايت‌ها و هماهنگي‌هاي بعثه، ستادهاي مكه و مدينه، عمره سعادت و تمامي واحد عملياتي حج و زيارت را بايد ديد.
دفتر نمايندگي ايران چند روز سال در مكه‌مكرمه فعاليت مي‌كند؟
دفتر نمايندگي در طول سال براي پيگيري مربوط به حج و عمره در عربستان فعال است؛ در واقع الان كه حج رو به پايان است، مقدمات عمره در حال فراهم شدن است و در خلال فصل عمره، برنامه‌ريزي‌هاي مربوط به حج صورت مي‌گيرد.
آيا در فاصله بين عمره و حج، شما مراجعه‌كننده ايراني هم داشته‌اند؟
نه، كار تسويه حساب و عقد قراردادهاي جديد طي اين مدت در دستور كار است؛ البته اگر بيماري در بيمارستان يا زنداني‌اي وجود داشته باشد، امورات مربوط به آن‌ها را پيگير هستيم.
دارهادي چه وضعيتي در طي اين مدت دارد؟
هتل دارهادي داراي حدود هزار اتاق و تاسيسات وسيعي است كه در اين مدت تعميرات و بازسازي آن‌ها اجرا مي‌شود. طي اين مدت هيچ مسافري در اين‌جا حضور ندارند و عوامل فني مشغول بازديد از بخش‌هاي مختلف هستند. يكي از مهم‌ترين كار‌ها در اين مدت، درج فراخوان براي شركت‌هاي سعودي است تا تداركات مورد نياز براي عمره طي آن تامين شود.
مناقصه‌ها شبيه ايران برگزار مي‌شود؟
اطلاعيه‌اي منتشر مي‌شود، حدود ۸۰ تا ۱۰۰ شركت معتبر در فراخوان شركت مي‌كنند و آن‌ها نمونه‌هاي خود را براي ۱۲۲ كالاي مورد نياز عرضه مي‌كنند. ضوابط هم جمع ميان مقررات ايران و عربستان است.
در مورد تجهيزات چطور؟
برخي از تجهيزات از اروپا و تركيه و مابقي از ايران تامين مي‌شود؛ مثلا انواع كباب‌پز‌ها فقط در ايران ساخته مي‌شود كه از آن‌جا منتقل مي‌شود.
در مورد قراردادهاي مسكن به چه نحوي عمل مي‌شود؟
كميته‌اي مسوول انتخاب مسكن مورد نياز در حج و عمره را دارد كه پس از تاييد آن‌ها، دفتر نمايندگي قراردادهاي لازم را عقد مي‌كند.
آيا مي‌شود گفت كه تمامي قرارداد‌ها و روابط مربوط به حج و عمره از ناحيه دفتر نمايندگي در عربستان انجام مي‌گيرد؟
تمامي قرارداد‌ها، به جز يك قرارداد اصلي كه سالانه نوشته شده و مشخص‌كننده چارچوب كار ميان ايران و عربستان بوده و رئيس سازمان حج و زيارت و وزيرحج آن‌را امضا مي‌كنند و ضوابط و مقررات عمره هم در آن، موجود است. تمامي قراردادهاي اسكان، نقل، آشپزخانه‌ها و بخشي از پزشكي و دريافت مجوز‌ها، همگي از طريق دفتر نمايندگي منعقد مي‌شود. مثلا در بحث نقل بايد ۱۸ نوع قرارداد بسته شود.
۱۸ نوع قرارداد يا ۱۸ شركت؟
۱۸ نوع قرارداد با ۶ شركت. در عربستان ۲۰ شركت داراي مجوز فعاليت در زمينه حمل و نقل بوده و آن‌ها داراي ۲۵ هزار دستگاه اتوبوس هستند. اما هيچ‌كدام از اين شركت‌ها نمي‌توانند همه خدمات مورد نياز ما را به تنهايي تامين كنند و ما هم نمي‌خواهيم چنين كاري انجام دهيم تا احيانا كارمان دچار مشكلي شود.
حساب بانكي ايران در عربستان هم متعلق به دفتر نمايندگي است؟
بله، اين حساب در بانك الاهلي مكه است؛ اين بانك داراي بيشترين شعب بوده و وزارت حج عربستان هم تاكيد دارد كه حساب‌ها در اين‌جا وجود داشته باشد. تقريبا مشابه بانك ملي ايران است و اين حساب از ابتداي فعاليت دفتر نمايندگي، باز شده است.
درباره وضعيت حقوقي زائران ايران، دفتر نمايندگي چه مسووليتي بر عهده دارد؟
در كليت موضوع، اين مساله به سفارت و كنسول‌گري ارتباط پيدا مي‌كند و به‌مجرد ضرورت اقدامي، موارد از طريق ستاد‌ها به كنسول‌گري منتقل مي‌شود تا پيگيري‌هاي لازم صورت گيرد؛ اما مشخصا ما وكيلي را به خدمت گرفته‌ايم كه دادخواست‌ها و دفاعيه‌ها را توسط وي تنظيم مي‌شود.
براي دو زنداني مكه و مدينه هم، همين‌گونه عمل شده است؟
بله، وكيلي كه در مدينه، مكه و جده داراي دفتر است، براي دفاع از حقوق ايراني‌هاي زنداني به خدمت گرفته شده است.
ما با چند شركت عمره‌گزار در عربستان كار مي‌كنيم؟
در موسم عمره كار‌ها در بخش مسكن، نقل بين‌شهري، صدور رواديد و... از طريق شركت‌هاي عمره انجام مي‌شوند كه هفت شركت طرف قرارداد ما هستند و دفتر نمايندگي در بخش تغذيه و تداركات، نقل‌هاي درون‌شهري و هماهنگي با اين شركت‌ها فعاليت مي‌كند.
با توجه به محدوديت‌هاي كه در انتهاي فصل عمره گذشته بر كارهاي اجرايي و فرهنگي ايران اعمال شد، پيش‌بيني شما براي عمره دوره جديد، چيست؟
برخي مضيقه‌ها در ماه‌هاي پاياني عمره دوره قبل اعمال شد و وزارت حج عربستان معتقد بود كه اقدامات ايران، جز وظايف شركت‌هاي طرف‌قرارداد است. در حالي‌كه ما به اين موضوع اعتراض داشتيم و در تمامي ملاقات‌هايي كه طي اين مدت با مسوولان سعودي صورت‌گرفته، اين موضوع را مطرح و دنبال كرده‌ايم و آن‌ها هم بخش‌هايي از نكات ما را پذيرفته‌اند؛ ما همچنان بر باز بودن دفا‌تر حج و زيارت در جده و مدينه و مكه اصرار داريم تا بتوانيم سطح خدمت‌رساني خود را حفظ كنيم.
طبق برنامه‌ريزي‌ها فرصت زيادي تا شروع فصل جديد عمره باقي‌نمانده است، ما دقيقا منتظر چه پيامي از طرف سعودي هستيم تا كار‌ها را دنبال كنيم؟
طرف سعودي تاكنون پاسخ منفي نداده‌اند و برنامه‌ريزي‌هاي ما بر همين منوال است؛ در آخرين ديدار‌ها با وزير حج عربستان و شركت‌هاي عمره‌گزار مجددا اين استدلال مطرح شد كه بقيه مليت‌ها مي‌توانند با استفاده اتباع هم‌زبان با خود امور اجراييشان را به پيش ببرند...
چرا به ايران مجوز كار نداده‌اند؟
اين نيازمند موافقت‌نامه‌اي است كه ميان وزراي كار دو كشور بسته شود.
در مصوبات كميسيون مشترك دو كشور، بحثي در اين‌مورد انجام نشده است؟
نه، مطلبي در اين‌باره نيامده است. البته چون در طي سال‌هاي اخير براي ساماندهي نيروي كار در عربستان، مدتي است كه قوانين تازه‌اي در حال اجراشدن است و بدون ويزاي كار، كاركردن اين‌جا ممنوع است. و به هرحال بدليل اين‌كه ايراني‌اي در اين‌جا مقيم نيست، با حضور ۸۰۰ هزار عمره‌گزار براي مراجعات پزشكي، وضعيت فرودگاه، كفن و دفن، تصادفات و... ضروري است كه افرادي براي رتق و فتق اين امور حضور داشته باشند.
آن‌ها استدلال ما را مي‌پذيرند؟
اين موضوع با وزير حج و امير مدينه مطرح شده و آن‌ها بر اين نكته صحه مي‌گذارند.
اعمال ممنوعيت‌ها از چه طريقي به ما اعلام مي‌شود؟
از طريق پليس. و اخيرا سفير جمهوري اسلامي با معاون وزير كشور هم ديدار داشته و اميدواريم اين موضوع به‌صورت مناسبي حل شود.
ظاهرا يك كميسيون مشتركي بين ايران و عربستان در سال‌هاي گذشته وجود داشته كه برخي توافقات مربوط به حج هم در آن‌جا صورت گرفته است.
كميسيون مشترك اقتصادي ايران و عربستان چند سالي است كه ديگر فعال نيست و سفير جديد ايران در رياض هم به‌دنبال فعال‌سازي مجدد آن است.
موضوع ۵۰ درصد حمل و نقل هوايي كه مي‌بايست در اختيار طرف سعودي قرار بگيرد، از جمله مصوبات آن كميسيون است؛ با توجه به نحوه خدمت‌رساني شركت هواپيمايي سعودي، آيا برنامه‌اي براي بازنگري در اين مبحث وجود ندارد؟
تا الان خطوط سعودي بزرگ‌ترين شركت هواپيمايي عربستان بوده است، اما براي آن‌كه بتوانيم رقابتي ميان شركت‌هاي سعودي به جهت افزايش خدمت‌رساني به حجاج ايراني انجام دهيم، درصدد هستيم از شركت‌هاي ديگر هم استفاده كنيم و رايزني‌هاي اوليه اين موضوع در حال انجام است و ان‌شاالله در آينده نتايج آن اعلام خواهد شد.
و آخرين سوال هم اين‌كه شركت مطوفين كه در ايام حج نام آن شنيده مي‌شود، دقيقا چه خدماتي به حجاج ايراني ارائه مي‌دهد؟
در عربستان پنج شركت مطوفين حضور دارد كه فعاليت اصلي آن تسهيل امور براي حجاج كشورهاي مختلف است؛ هر موسسه‌اي متولي امور حجاج چند كشور است، مثلا موسسه جنوب شرق آسيا، ۳۰۰ هزار حاجي آن منطقه را تحت پوشش دارد يا موسسه تركيه و اروپا و آمريكا و استراليا مربوط به حجاج آن مناطق است و يا تمامي كشورهاي عربي يك موسسه دارند. ايران هم داراي يك موسسه مجزاست.
اين‌ها مشابه همان شركت‌هاي طرف‌قرارداد در عمره هستند؟
اندكي متفاوت است؛ در گذشته، افراد به‌صورت خودجوش و انفرادي ارتباط گرفته و خدمات مورد نياز خود را در عربستان تامين مي‌كردند. از حدود ۳۰ سال پيش عربستان تصميم گرفت تا اين گروه‌هاي خدمت‌رسان را در موسسه‌اي تجميع كند و از اين طريق موسسات زير نظر وزارت حج تشكيل شد.
اين موسسات طايفه‌اي هستند؟
خير، اما مثلا ممكن است هندي‌تبار‌ها يا ترك‌ها در يكي از اين كارگزاري‌ها سازمان‌دهي شده‌اند كه به آن‌ها موسسات طوافه مي‌گويند و هر چهار سال يك‌بار با انتخابات، هيات مديره‌هايشان انتخاب مي‌شوند. عمده كار آن‌ها شامل تحويل‌گرفتن ويزا و نقل و به ويژه امور مربوط به چادر‌ها، آب و... در ايام تشريق و مشاعر مقدسه است كه با هماهنگي و توافق انجام مي‌شود.
از شركت شما در اين گفت‌وگو سپاسگزارم.