از سوی حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج وزیارت منتشر شد؛
حج‌گزاری ایرانیان به روایت اسناد عثمانی و قاجاری
کتاب حج‌گزاری ایرانیان به روایت اسناد عثمانی و قاجاری با گردآوری اسرا دوغان و مهری آریانفر از سوی حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت منتشر شد.
به گزارش خبرنگار سرويس انديشه پايگاه اطلاع‌رساني حج، كتاب حج‌گزاري ايرانيان به روايت اسناد عثماني و قاجاري، بخشي از اسناد عثماني و قاجاري درباره حج ايرانيان است كه خانم اسرا دوغان اهل تركيه آنها را از تركي به فارسي ترجمه و از سوي پژوهشكده حج و زيارت، كاستي‌هاي صوري و شكلي آن برطرف شده است.
اين اثر مجموعه اسناد موجود در آرشيوهاي تركيه و ايران درباره حج و حج‌گزاري ايرانيان در قرون ۱۳ و ۱۴ هجري قمري و بيانگر روابط سياسي، فرهنگي و اقتصادي مرتبط با دو دولت است كه تصويري مستند و واقعي از روند حج‌گزاري ايرانيان را به خواننده نشان مي‌دهد.
در روابط سياسي دو دولت، حج‌گزاري از اهميت خاصي برخوردار بود؛ در سفرنامه‌هاي ايراني ديده مي‌شود كه چگونه حجاج از دولت درخواست بهبود شرايط را خواستارند و دولت خود را تحت فشار قرار مي‌دادند، اما در مقابل، آنچه از اسناد عثماني و همچنين از اين سفرنامه‌ها برمي‌آيد، حكومت قاجار نمي‌توانست پاسخ‌گوي خواسته‌هاي آنها باشد.
اهميت بررسي اسناد زماني نمود مي‌يابد كه بدانيم مثلا طي سال‌هاي ۱۲۳۶ تا ۱۲۳۷ هجري قمري به خاطر وضعيت جنگي بين عثماني و ايران كه روابط سياسي خوبي ميان دو دولت برقرار نبود، حجاج و تجار در مرز عثماني محبوس مانده بودند؛ اسنادي در دست است كه اين حوادث را به خوبي نشان مي‌دهد.
با مقايسه اسناد ايراني و اسناد عثماني متوجه مي‌شويم كه يكي از ويژگي‌هاي مهم اسناد ايراني مربوط به حج اين است كه در اين اسناد، نه تنها موضوع حج، بلكه همواره زيارت عتبات عاليات نيز مورد توجه قرار گرفته است؛ اما از آنجا كه عتبات موضوع تحقيق اين اثر نبود، از بحث درباره آن خودداري شده است؛ يعني زوار و حجاج در اسناد ايراني در كنار هم آمده‌اند، اين در حالي است كه در اسناد عثماني مطالب زيادي درباره زوار وجود ندارد.
در مقدمه كتاب حج‌گزاري ايرانيان به روايت اسناد عثماني و قاجاري آمده است: براي نگارش اين اثر، ابتدا اسناد مربوط به موضوع در آرشيو ايران و تركيه از طريق جست‌وجوي كلمه شناسايي شده و بعد از انتخاب، درخواست اصل سند را داده و دريافت كرديم و سپس آنها را خوانده و اسناد عثماني را بعد از خوانش، كاملا ترجمه كرديم.
در مرحله خوانش اسناد عثماني، به ۲۰ مورد سندولاني برخورديم كه موارد ديگري علاوه بر حج‌گزاري در اين اسناد ديده مي‌شد كه محقق تنها به ترجمه بخش‌هاي مربوط به حجاج ايراني پرداخته و از بازخواني ديگر بخش‌ها خودداري كرده است. در ميان اسناد وزارت خارجه، متن اصلي برخي اسناد تركي و عربي است و در حاشيه آنان به زبان فارسي نوشته شده بود كه محقق تنها به بازخواني قسمت فارسي پرداخته است.
موضوعات درج شده در اين اسناد بسيار متنوع و مربوط به رخدادهاي مختلف سياسي، اجتماعي، بهداشتي، دشواري‌هاي مسير، سرقت‌ها، قتل و غارت، مرگ و مير، جواز عبور، ماليات‌ها و… است. در اين ميان، گاهي نيز با نمونه‌هاي اجتماعي بسيار جالبي مواجه هستيم كه مهرباني و صميميت عثماني‌ها در رابطه با حج‌گزاري ايرانيان را به ما نشان مي‌دهد.
اين اثر از دو بخش حج‌گزاري ايرانيان به روايت اسناد عثماني در ۲۴۰ عنوان و حج‌گزاري ايرانيان به روايت اسناد قاجاري در ۷۹ عنوان تنظيم شده است كه براي تحقيق درباره حج‌گزاري، بي‌شك مي‌توان خلأ معلومات سفرنامه‌هاي حج‌گزاري ايرانيان را با اسناد عثماني و ايراني پر كرد و به جرأت مي‌توان گفت بدون اسناد عثماني درك تاريخ حج‌گزاري ايرانيان ناقص مي‌ماند.
كتاب حج‌گزاري ايرانيان به روايت اسناد عثماني و قاجاري با گردآوري اسرا دوغان و مهري آريانفر در قطع وزيري، ۵۰۸ صفحه، شمارگان ۳۰۰۰ نسخه و به قيمت چهارده هزار تومان از سوي مؤسسه فرهنگي هنري مشعر وابسته به حوزه نمايندگي ولي فقيه در امور حج و زيارت منتشر شده است.
گفتني است كتابخانه تخصصي حج و زيارت در پايگاه اطلاع رساني حج (lib.hajj.ir) متن كامل كتاب هاي حوزه نمايندگي ولي فقيه در امور حج و زيارت را با فرمت هاي گوناگون در اختيار عموم كاربران قرار داده است.