برخی اعمال ماه رمضان
ماه رمضان زمانی ویژه برای تامل است در زندگی و آنچه که آدمی در گذشته به انجام رسانیده است.
به گزارش سرويس انديشه پايگاه اطلاع رساني حج، با توجه به اينكه مي‌توان گفت خداي متعال با تمام فضل و رحمت خود از بندگانش ميزباني مي‌كند، همگان در اين مدت مي‌توانند اگر نقص و قصوري در گذشته خويش داشته‌اند، آنها را اصلاح كرده و بر سر اين خوان الهي از بركات عظيمي كه در آن وجود دارد بهره ببرند و در مسير بندگي حق تعالي يك شبه ره صد ساله را بپيمايند.
در روايتي از پيامبر گرامي اسلام (ص) علت نام گذاري ماه مبارك رمضان به «رمضان» اينگونه بيان شده است.
«اين ماه را» رمضان «ناميدند چون گناهان را مي‌زدايد.»
«رمضان» نام خدا
در برخي احاديث آمده است كه «رمضان» يكي از نام‌هاي خداي سبحان است و نهي شده است كه آن را بدون احترام و افزودن واژهٔ «ماه» به كار ببرند.
رسول گرامي اسلام (ص) مي‌فرمايند:
«نگوييد» رمضان «چون» رمضان «يكي از نام‌هاي خداي تعالي است. بلكه بگوييد» ماه رمضان. "
نام‌هاي ماه رمضان
برخي از اوصاف و نام‌هاي اين ماه مبارك اشاره به عظمتي دارد كه خداوند متعال براي اين ماه قرار داده است، مانند: ماه خدا، ماه ميهماني خدا، ماه نزول قرآن، ماه بركت، ماه رحمت، ماه آمرزش و….
دستهٔ دوم اين نام‌ها اشاره به وضعيت اخلاقي مومنان دارد كه سبب ارتقاي وجودي و تعالي معنوي آنان مي‌شود مانند ماه پاك كننده، خالص سازي، صبر، توبه، بازگشت، استغفار، اطاعت، مسابقه.
دسته سوم نام‌هاي ماه مبارك رمضان نيز به وظايف عبادي بزرگي كه مومنان در كنار روزه اين ماه بايد به آن بپردازند اشاره مي‌كند مانند ماه تلاوت قرآن، نماز، دعا، عبادت و ماه بهار قرآن.
دسته چهارم از اسامي ماه رمضان به برخي از وظايف مومنان نسبت به ديگران اشاره مي‌كند كه بايد در اين ماه توجه جدي به آنها داشت. مانند ماه مسلماني، مساوات، همدردي و بهار فقيرانه.
از توجه به اين اسامي متعدد ماه مبارك رمضان متوجه مي‌شويم وظايف اجتماعي انسان با وظايف فردي او آميخته است چنانكه دستورات شرعي با وظايف اخلاقي پيوند نزديكي دارد و رعايت همه اين جوانب ضروري است.
اهميت ماه رمضان
اين ماه اهميت خاصي نسبت به ديگر ماه‌هاي سال دارد و تنها ماهي است كه نام آن در قرآن كريم آمده است.
ماه رمضان زماني است براي راهنمايي مردم، بيان راه، روش هدايت و جدا ساختن حق از باطل، قرآن نازل شده است پس هر كس كه اين ماه را دريابد بايد در آن روزه بگيرد و هر كسي بيمار و يا در سفر باشد بايد به همان تعداد از روزهاي ديگر را روزه بگيرد.
حضرت علي (ع) در خطبه خود در اولين روز از ماه مبارك رمضان فرمودند: « اي مردم، اين ماه، ماهي است كه خداوند بر ماه‌هاي ديگر برتري داده است همچون برتري ما خاندان اهل بيت (ع) بر ديگر مردم و ماهي است كه درهاي آسمان و درهاي رحمت در آن گشوده شده و درهاي دوزخ در آن بسته مي‌شوند. اين ماه شما همچون ماه‌هاي ديگر نيست، روزهايش برترين روزها و شب‌هايش برترين شب‌ها و ساعاتش بهترين ساعت‌ها است. »
سه ويژگي ماه مبارك رمضان
ويژگي اول: ماه خدا
با آنكه تمام روزها و ماه‌ها، ماه خدا است و او مالك مطلق زمين، زمان، اوقات و احوال است اما خود آن مالك و قادر متعال بعضي روزها را همراه با لطف خاص براي بندگانش قرار داده است كه در كلام اولياي دين از آنها به عنوان «ايام‌الله» تعبير شده است.
ويژگي دوم: ماه ميهماني خدا
اگر ماه مبارك رمضان ماه خداست همهٔ كساني كه به خدا اعتقاد دارند و با قصد اطاعت فرامين الهي وارد اين ماه مي‌شوند ميهمانان خدا هستند كه دعوت الهي را براي روزه گرفتن و دوري از گناهان و توجه بيشتر به بندگي حق اجابت كرده و با قبول دعوت الهي بر سر سفره گستردهٔ رحمت حق نشسته‌اند و از غذاهاي معنوي و ضيافت الهي بهره مي‌برند.
ويژگي سوم: ماه رمضان آغاز سال
در روايت متعدد به اين ويژگي ماه رمضان تاكيد شده است كه اين ماه آغاز سال است.
به نظر علامه مجلسي اول سال بودن ماه محرم طبق قول مشهور عرب است و اين امور مي‌تواند به حساب اعتبارات مختلف تفاوت داشته باشد. پس ممكن است اولين سال شرعي، (در تقويم ديني و در زمينه شروع مناسك و امورديني) رمضان بوده و اول سال عرفي، ماه محرم باشد.
بركات ماه رمضان
آمرزش گناهان از سوي خداي متعال، آزادي از آتش دوزخ، رحمت، اجابت دعا، به بند كشيده شدن شيطان، از جمله بركات ماه مبارك رمضان است.
رسول خدا (ص) در حديثي مي‌فرمايند:
«چون شب اول ماه رمضان مي‌شود خداوند از آفريدگان هر كه را بخواهد مي‌آمرزد و چون شب بعد فرا رسد دو برابر آنان را مي‌آمرزد، شب بعد (نيز) دو برابر همهٔ آناني كه آمرزيده و آزاد كرده است مي‌آمرزد تا در آخرين شب ماه رمضان دو برابر آنچه در هر شب آزاد كرده است از آتش آزاد مي‌كند. »
امام رضا (ع) مي‌فرمايند:
«ماه رمضان، ماه بركت، رحمت، آمرزش، توبه و بازگشت به سوي خداست پس آنكه در اين ماه آمرزيده نشود پس كدام ماه آمرزيده مي‌شود؟»
در مورد اعمال ماه مبارك رمضان در مفاتيح الجنان اعمال زيادي ذكر شده است كه خوانندگان گرامي را جهت خواندن و انجام اين اعمال به مراجعه به اين كتاب معرفي مي‌نماييم، اما به طور كلي اعمال ذيل در ماه رمضان وارد شده است.
۱- روزه كه از واجبات بر مؤمنين مي‌باشد. روزه وسيله‌اي است جهت تربيت روح و روان انسان. البته، روزه مختص بدن نيست بلكه روزه زبان، چشم، نفس، قلب، روح و سر نيز ضروري مي‌باشد. روزه زبان عبارتست از: محافظت و نگهداري زبان از دروغ، غيبت، تهمت و امثال اين‌ها.
روزه چشم عبارتست از: خودداري نمودن چشم از نگاه كردن به مناظر ممنوعه و حرام. روزه گوش عبارتست از: خودداري كردن از شنيدن سخنان لغو و بيهوده و غيبت و… روزه نفس كه عبارتست از: ترك آرزوها و آمال دنيوي و ترك شهوات نفساني، روزه قلب كه عبارتست از: تخليه قلب از محبت دنيا و زينت‌هاي آن. روزه روح عبارتست از: تخليه آن از آرزوي نعمت‌هاي اخروي. روزه سر عبارتست از: قطع نمودن از غيرخدا و باز داشتن روح و روان از غير او. پيامبر اكرم (ص) مي‌فرمايند: «روزه سپري در برابر آتش است. روزه بگيريد تا تندرست شويد. براي هر چيزي زكاتي است و زكات بدن‌ها روزه‌داري است.»
۲- قرائت قرآن: در احاديث آمده است كه ماه رمضان بهار قرآن است. امام صادق (ع) مي‌فرمايند: «با قرآن به استقبال قرآن برويد. ضمن اينكه ثواب قرائت يك آيه از قرآن در ماه مبارك رمضان برابر است با يك ختم قرآن در ماه‌هاي ديگر.»
۳- دعا و استغفار: ماه رمضان ماه دعا و استغفار است. روايت شده كه امام زين‌العابدين (ع) در اين ماه جز به دعا و تسبيح و استغفار و تكبير لب نمي‌گشود. چراكه طبق فرموده پيامبر (ص): «دعاي روزه‌دار ردّ نمي‌شود.»
۴- خواندن ادعيه مخصوص ماه مبارك رمضان كه در هر روز و براي تعقيبات نماز وارد شد. مثل دعاي يا علي يا عظيم… و دعاي اللهم ادخل علي… و دعاي افتتاح و دعاي سحر و دعاي افطار و…
۵- غسل نمودن در اين ماه كه ثواب بسيار دارد.
۶- خواندن نمازهاي مخصوص ماه مبارك رمضان
۷- افطار كه از لحظات بسيار معنوي در ايام رمضان است. خداوند در اين زمان هزار هزار كس يعني يك ميليون نفر را در هر روز از ماه رمضان از آتش جهنم نجات مي‌دهد. ضمناً يكي از اعمال پسنديده و خوب ماه رمضان افطاري دادن به روزه‌داران است كه طبق روايت از امام صادق (ع) آمده است كه افطاري دادن در ماه رمضان اجر كسي را دارد كه ۳۰ بنده مؤمن را آزاد كرده باشد.
۸- سحر: پس از افطار، سحر هم از لحظات پر معنويت ايام رمضان مي‌باشد كه ادعيه و اعمال مخصوص دارد. در حديثي آمده است كه (حق تعالي و ملائكه صلوات مي‌فرستند بر آنها كه استغفار مي‌كنند در سحرها و سحري مي‌خورند) خواندن نماز شب و نافله، دعا و استغفار و… هم از اعمال سحر مي‌باشد.
۹- نيكي در حق مؤمنان، صله رحم، رسيدگي به درماندگان و مستحقان، صدقه و انفاق، خواندن نمازهاي واجب و مستحبي، صلوات بر پيامبر (ص)، دعا در حق مؤمنان و گذشتگان، قرائت قرآن و ادعيه، استغفار، يتيم نوازي و… از اعمال اين ماه مبارك است.
اميد است مؤمنان از اين ماه پر بركت بهره كافي ببرند.
منبع:
كتاب «مناسبت‌هاي رحماني، ناشر» مركز رسيدگي به امور مساجد، نوبت چاپ: اول، تابستان ۱۳۹۲