آیت‌الله صافی تبیین کردند:
امام حسن(ع) از نگاه دانشمندان اهل سنّت
حضرت آیت‌الله صافی گلپایگانی: آن حضرت در مکارم اخلاق و خوی پسندیده و روش نیکو، نمونه بود و یکی از علل محبوبیّت فوق‌العاده آن حضرت همان اخلاق کریمه‌اش بود که همگان او را به‌خاطر داشتن صفات حمیده می‌ستودند.
به گزارش پايگاه اطلاع رساني حج، حضرت آيت‌الله صافي گلپايگاني اظهار داشت: آن حضرت در مكارم اخلاق و خوي پسنديده و روش نيكو، نمونه بود و يكي از علل محبوبيّت فوق‌العاده آن حضرت همان اخلاق كريمه‌اش بود كه همگان او را به‌خاطر داشتن صفات حميده مي‌ستودند.
نوشتار اين مرجع تقليد بدين شرح است:
* از نگاه دانشمندان اهل سنّت
علاوه بر دانشمندان و نويسندگان بزرگ شيعه، علما و بزرگان اهل سنت كتب بسياري در شرح احوال و تاريخ زندگي آن حضرت نوشته شده، و در ده‌ها كتاب تاريخي، روايي، تفسير، اخلاقي، تراجم و ...، فضايل و مناقب آن بزرگوار را بيان كرده‌اند؛ كتبي نظير: «صحيح بخاري»، «صحيح مسلم»، «سنن ترمذي»، «سنن ابن‌ماجه»، «طبقات ابن‌سعد»، «سنن ابي‌داود»، «خصايص نسايي»، «جامع الصّغير»، «مصابيح السنّة»، «اسعاف الرّاغبين»، «نورالأبصار»، «تذكرة الخواص»، «الاتحاف»، «كفاية الطّالب»، «شرح نهج البلاغه ابن‌ابي‌الحديد»، «مرآة الجنان»، «ملتقي الأصفياء»، «نظم درّالسمطين»، «فرايد السّمطين»، «سيرة حلبيه»، «اسد الغابة»، «الاستيعاب»، «الاصابة»، «تاريخ الخلفاء»، «الفصول المهمّة» و ... .
اينك براي رعايت اختصار، ترجمه قسمت‌هايي از كتاب «اهل البيت»(1)، تأليف «توفيق ابوعلم»(2) را كه يكي از تازه‌ترين تأليفات اهل تسنّن در سال 1390 هجري قمري است و در مصر نگاشته شده است با اندك اضافاتي نقل مي‌كنيم:
* فضايل بي‌شمار
اهل تشّيع و تسنّن، به‌اتّفاق بر اين عقيده‌اند كه آن حضرت، يكي از اصحاب «كساء» است كه آيه «تطهير» در شأن آنان نازل شد؛ و طبق حديث متواتر «ثقلين»، عِدل قرآن، و نيز يكي از چهار نفري است كه پيغمبر صلّي‌الله عليه و آله او را براي مباهله با نصاراي «نجران»، حاضر فرمود.
«اسامة‌بن زيد» روايت كرده كه پيغمبر صلّي الله عليه و آله فرمود: اين دو (حسن و حسين)، پسران من، و پسران دخترم هستند. خدايا! من آنها را دوست دارم؛ پس، آنها را دوست بدار و هر كه آنها را دوست مي‌دارد، دوست بدار.
«عايشه» نقل كرده كه: «اِنَّ النَّبِيَّ صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ كانَ يَأخُذُ حَسَناً فَيَضُمْهُ اِلَيهِ ثُمَّ يَقُولُ: «اللّهُمَّ إنَّ هذا ابْني وَ اَنَا اُحِبُّهُ فَاَحِبَّهُ وَ اَحِبَّ مَنْ يُحِبُّهُ»(3)
«انس‌بن مالك» مي‌گويد: حسن عليه السّلام بر پيغمبر صلّي الله عليه و آله وارد شد. خواستم او را از پيغمبر صلّي الله عليه و آله دور سازم كه پيامبر صلّي الله عليه و آله فرمود: «واي بر تو‌اي انس! پسرم و ثمره زندگي‌ام را واگذار. هر كه او را اذيّت كند، مرا اذيّت كرده؛ و هر كه مرا اذيّت كند، خدا را اذيّت كرده است».
* مكارم اخلاق
امام حسن عليه السّلام در خانه وحي پرورش يافت و در مدرسه توحيد، و در آغوش لطف و مرحمت جدّش پيغمبر صلّي الله عليه و آله و سلّم مورد تربيت قرار گرفت.
ايشان در مكارم اخلاق و خوي پسنديده و روش نيكو، نمونه بود و يكي از علل محبوبيّت فوق‌العاده آن حضرت، همان اخلاق كريمه‌اش بود كه همگان او را به‌خاطر داشتن صفات حميده مي‌ستودند.
ادب، حِلم، فصاحت، صداقت، سخاوت، شجاعت، تقوا، عبادت، زهد، تواضع و ساير خصايص ستوده، همه در او جمع، و خُلق و خوي محمّدي در او ظاهر و هويدا بود.
* خوف از عذاب الهي
امام حسن عليه السّلام عابدترين مردم عصر خود، و زاهدترين و فاضل‌ترين ايشان بود. هنگامي كه قصد حج مي‌كرد با پاي پياده و چه بسا با پاي برهنه عزيمت مي‌فرمود. وقتي وضو مي‌گرفت بدنش به لرزه مي‌افتاد، و رنگش زرد مي‌شد، و در هيچ حال، ذكر خدا را ترك نمي‌كرد. پارسا و بردبار و بافضل بود و از خدا خوف داشت.
* زهد بي‌نظير
زهد امام به‌حدّي بود كه تمام اسباب حب و دلگرمي به امور دنيوي و نعم آن را ترك فرمود و به خانه آخرت و منزل‌گاه پرهيزكاران اقبال و توجّه داشت و چنان بود كه خود فرمود: «مَنْ عَرَفَ اللهُ اَحَبَّهُ، وَ مَنْ عَرَفَ الدُّنْيا زَهَّدَ فيها، وَ الْمُؤْمِنُ لايَلْهُو حَتّي يَغْفُلَ، اِذا تَفَكَّرَ حَزَنَ»(4)
امام عليه السّلام از حكومت و زمامداري، به‌خاطر حفظ مصلحت اسلام و مسلمانان چشم‌پوشي كرد. هرگاه امام، مرگ و جايگاه انسان را در ذهن خويش تداعي مي‌كرد، ناخودآگاه مي‌گريست و نيز وقتي كه ثعب و نشور و گذشتن از صراط را به خاطر مي‌آورد، گريه مي‌كرد. و زماني كه عَرْضِ بر خدا را در موقف حساب متذكّر مي‌شد، در ميان ناله و صيحه‌اي كه داشت، بيهوش مي‌شد.
* نمايش رحمت الهي
امام حسن مجتبي عليه السّلام مانند جدّش پيغمبر صلّي الله عليه و آله نمونه بارز رحمت الهي بود كه دل‌هاي نااميد و اندوهناك را پر از اميد و رحمت مي‌كرد. او به ديدار ضعيفان مي‌رفت؛ بيماران را عيادت مي‌كرد؛ در تشييع جنازه‌ها شركت مي‌فرمود؛ دعوت مسلمانان را اجابت مي‌كرد و اهتمام او بر اين بود كه مبادا كسي از ايشان رنجيده خاطر شود. از سوي آن حضرت، به احدي بدي و آزاري نمي‌رسيد. با فقيران همنشين مي‌شد و بدي را با نيكي پاسخ مي‌داد.
* حلم امام
امام حسن عليه السّلام به تمام معنا، انساني واقعي، و نمونه كامل خلق نيكوي پيغمبر صلّي الله عليه و آله بود. غضب، او را به هيجان نمي‌آورد و امور شخصي ناخوشايند، او را تكان نمي‌داد. تحت تأثير خشم، كاري انجام نمي‌داد و عمل آن حضرت همواره تداعي‌‌گر اين آيات شريف بود: «وَالْكاظِمينَ الْغَيْظَ وَالْعافينَ عَنِ النّاسِ وَاللهُ يُحِبُّ الْمُحْسِنينَ»(5)؛ «وَلاتَسْتَوِي الْحَسَنَةُ وَلاَالسَيِّئَةُ، اِدْفَعْ بِالَّتي هِي اَحْسَنُ»(6)
آن حضرت، هر چه از دشمنانش مي‌ديد، با صبر و گذشت و عفو، پاسخ مي‌داد؛ تا آنجا كه «مروان حكم» يكي از خبيث‌ترين دشمنان اهل‌بيت عليهم السّلام، حلم و بردباري آن حضرت را به كوه تشبيه كرده بود.
او مانند جدّش، در حلم و گذشت و عفو، نمونه جهانيان بود. تاريخ، از اخلاق او نوادري را حفظ كرده است و بر اين دلالت دارد كه او در طليعه اخلاقيّين و بنيان‌گذاران ادب و اخلاق، در جهان اسلام قرار دارد.
* محبت به مردم
آن حضرت، شيرين‌بيان، خوش‌معاشرت و باالفت و محبوب بود. پير و جوان، و عموم مردم او را براي خصايص حميده‌اي كه داشت، دوست مي‌داشتند. همواره به مردم، عطا و بخشش مي‌كرد؛ چه از او درخواست مي‌كردند و چه تقاضايي نمي‌كردند.
پس از نماز صبح تا طلوع آفتاب، در تعقيب مي‌نشست، سپس به ديدار كساني كه مي‌بايست مي‌رفت، و به آنان مهر و محبّت مي‌نمود. وقتي نماز ظهر را مي‌خواند، در مسجد مي‌نشست و به مردم علم و ادب مي‌آموخت.
اين بود قطره اي از فضايل و مناقب امام حسن مجتبي عليه السّلام كه بيش از آن است كه بتوان بيان كرد. در پايان چند بيتي را به محضر آن امام بزرگوار تقديم مي‌دارم:
آن كه حريمش حَرَم كبريا است * خاك درش كعبه اهل وفا است
آن كه سراپا همه لطف است و مهر * و آن كه دلش منبع فيض خدا است
شخص شرف گوهر بحر كَرَم * و آن‌كه رُخش آينه حق‌نما است
اُسوه حلم است و مُدارا و صبر * مظهر بخشايش و صلح و صفا است
عين كمالات و خصال نكو * معدن ايثار و گذشت و حيا است
آن كه پس از شاه ولايت على * مقصد و مقصود ز دو انّما است
آيه تطهير و فمن حاجّك * سوره‌اى از منقبتش هل اتى است
عالم تفسير و بطون كتاب * گواه آن كريمه قل كفى است
در كف امرش همه كون و مكان * تابع فرمان جنابش قضا است
ز ابر عطايش همگان بهره‌مند * غم‌زدگان را كرمش غم‌زدا است
همچو نبى صاحب صفح جميل * مُلتزم عهد الست و بلى است
صاحب اين وصف و علامات كيست؟ * كاين همه‌اش قدر و مقام و بها است
سبط مهين حافظ شرع مبين * سيّد خوبان حسن مجتبى است