حوزه هنری سازمان تبلیغات برگزار کرد؛
همایش ملی «ظرفیت‌های فرهنگی و تمدنی اربعین»
کچویان می‌گوید: فضای اخلاقی حاکم در اربعین یکی از جنبه‌های اساسی مسئله است که ما حتی مشابهش را در حج هم نمی‌بینیم. همین که در طول این اتفاق هیچ‌گونه تصویر ذهنی بدی برای افراد آنجا به وجود نمی‌آید، خودش مسئله مهمی است. دلیل این پدیده تاریخی را من نمی‌دانم و به نظرم به یک تقدیر تاریخی برمی‌گردد ولی این را می‌دانم که تجربه آن از جنس تجربه‌هایی است که گویی پای خدا را در تاریخ باز می‌کند و ما با آن موج جدیدی از ظهور و بروز خدا را در عالم می‌بینیم.
به گزارش پايگاه اطلاع رساني حج، حسين كچويان در اولين همايش ملي «ظرفيت‌هاي فرهنگي و تمدني اربعين» در سالن سوره حوزه هنري گفت: حادثه پياده‌روي اربعين يك اتفاق غريبي است كه ذهن، تشنه فهم آن است.
وي توضيح داده است: علي‌رغم اينكه از اين رخداد حسي داريم ولي نمي‌توانيم از لحاظ مفهومي به آن نزديك شويم و سؤالات مختلفي راجع به اين حادثه قابل طرح است كه خيلي از آنها پاسخ ندارد يا اگر هم دارد، چنگي به دل نمي‌زند.
وي افزود: چيزي كه ما خيلي مشتاق هستيم بدانيم، فارغ از علت‌يابي قضيه، درك ماهوي از چيستي اين حادثه است. از لحاظ تاريخي وجود چنين كثرت جمعيتي تابه حال وجود نداشته؛ مگر مراسم تشييع امام خميني(ره). اين در حالي است كه كثرت جمعيت خودش توجيه مي‌خواهد. اين جمعيت از لحاظ تعداد هم عرض ندارد. علاوه بر اين در بستر زماني خاصي اتفاق مي‌افتد و شور و فضايي در اين رخداد حاكم است كه ما تابه حال مشابهش را نديده‌ايم. از ميان اين جنبه‌ها چيزي كه از همه مهمتر است، فضاي اخلاقي اين رخداد است.
عضو هيئت علمي دانشگاه تهران با تشريح فضاي اخلاقي حاكم در كنگره عظيم اربعين، توضيح داد: به عقيده من فضاي اخلاقي حاكم در اين اربعين يكي از جنبه‌هاي اساسي مسئله است كه ما حتي مشابهش را در حج هم نمي‌بينيم. همين كه در طول اين اتفاق هيچ‌گونه تصوير ذهني بدي براي افراد آنجا به وجود نمي‌آيد، خودش مسئله مهمي است. افرادي كه به حج رفته‌اند، حتماً چهره‌هاي بدي از حج در يادشان مانده است؛ چهره‌هايي مانند آلودگي فيزيكي مخصوصاً در منا و مراسم تراشيدن مو. تجربه اربعين به نوعي شبيه فضاي سال‌هاي اول انقلاب يعني سال‌هاي ۵۶ تا ۵۹ است كه در اين دوران فضايي غير از فضاي جهان فعلي شكل گرفت.
عضو شوراي عالي انقلاب فرهنگي در ادامه به چارچوب‌هاي مختلفي كه براي فهم اين پديده وجود دارد، پرداخت و گفت: براي فهم اين پديده، چارچوب اجتماعي، چارچوب نظريه كارناوال باختين، چارچوب فهم اجتماعي ديني يا همان جامعه‌شناسي دين وجود دارد. به عقيده من چارچوب نظريه كارناوال باختين كه ربطي به اين حادثه ندارد و منتفي است. چارچوب جامعه‌شناسي دين هم به نوعي به اين پديده ارتباط دارد ولي ابعاد آن را به طور كامل بيان نمي‌كند. من مي‌خواهم در اينجا چارچوب جديدي را عرضه كنم كه هم به فهم عموم نزديك باشد و هم محتواي اساسي حادثه را بازتاب دهد. براي ورود به اين بحث لازم است از تقابل‌هايي كه بين اشكال مختلف كنش وجود دارد، صحبت كنم.
اين جامعه‌شناس اضافه كرد: حادثه اربعين از لحاظ شكل كنش دقيقاً مقابل منطق نظام تجددي قرار مي‌گيرد، چون نظام تجددي يك نظام عقلاني است و بيش از هر چيزي بر حسابگري تاكيد دارد اما در اربعين عقلانيت ارزشي حاكم است. در نظام مدرن كه عقلانيت ابزاري حاكم است، هدف از عقلانيت، ابزاري براي رسيدن به اهداف دنيايي است. به عبارت ديگر مشخصه كنش‌هاي حسابگرانه اهداف دنيايي است. منطق نظام غربي پيوندهاي اجتماعي جامعه را از هم گسيخت؛ پيوندهايي كه انسان‌ها سال‌هاي سال با آن زندگي مي‌كردند. به عنوان نمونه از منظر منطق حسابگرانه، اينكه فرد براي ارضاي تمايلات جنسي ازدواج كند، امري غيرعقلاني است. نتيجه‌اش هم منطق پورنوگرافي است كه امروزه در جهان رايج شده است يا مثلاً اين نظام غربي حس وطن‌دوستي را از افراد گرفته است. به طور كلي چيزهايي كه امروز مي‌بينيم تبعات منطقي اين منطق غرب است.
كچويان اضافه كرد: در اربعين امكان تجربه جهان ديگري فراهم مي‌شود. به بيان ديگر اربعين امكان تجربه متعالي و قدسي را براي ما فراهم مي‌كند. ما براي اينكه نظم جهاني داشته باشيم بايد با بنيان‌هاي ارزشي ارتباط برقرار كنيم. در جهاني كه ما زندگي مي‌كنيم بايد تجربه‌اي از ارزش‌هاي امر متعالي و خير داشته باشيم تا امكان زندگي با قراردادها فراهم شود. به بيان ديگر براي اينكه ساختار زندگي ما قراردادي شود، بايد ارزش‌هاي بنياديني را بپذيريم تا قراردادها الزام‌آور باشد اين در حالي است كه متفكران اجتماعي بعدها متوجه شدند كه اين جهان يك وجه غيرقراردادي دارد. نكته مهم اين است كه قبول ارزش‌ها يك امر اختياري نيست؛ يعني به اين صورت نيست كه ما تعلق خاطر به چيزي داشته باشيم و بتوانيم روي آن كار كنيم.
استاد دانشگاه تهران با اشاره به اينكه ارزش‌ها در اربعين ما به ازاي عيني دارند، گفت: در دنياي امروز ارزش‌ها ما به ازاي بيروني ندارند، اما ارزش‌ها در اربعين ما به ازاي عيني دارد و اين حادثه نقطه مواجهه انسان با ارزش‌هاي ديني را فراهم مي‌كند. به عبارت ديگر اربعين يك صحنه، زمان و مكان غيردنيايي را فراهم مي‌كند. در اين فضا ما براي تجربه ارزش‌هاي متعالي، نيرويي پيدا كرديم كه منابع قدسي‌كننده ما هستند. اين در حالي است كه در عالم، منابع قدسي كمي وجود دارد. به نظر من اربعين يكي از فتح باب‌هاي خدايي است براي اينكه انسان‌ها تجربه متعالي داشته باشند؛ جايي كه نيروي قدسي‌شونده و ضد سكولار شكل گرفته و هر سال به تناوب ظهور پيدا مي‌كند.
كچويان در پايان افزود: دليل اين پديده تاريخي را من نمي‌دانم و به نظرم به يك تقدير تاريخي برمي‌گردد ولي اين را مي‌دانم كه تجربه آن از جنس تجربه‌هايي است كه گويي پاي خدا را در تاريخ باز مي‌كند و ما با آن موج جديدي از ظهور و بروز خدا را در عالم مي‌بينيم.
به گزارش خبرگزاري مهر، اولين همايش ملي «ظرفيت‌هاي فرهنگي و تمدني اربعين» چهارشنبه ۲۰ آبان در سالن سوره حوزه هنري با حضور مسئولان و انديشمندان برگزار شد.
در دومين پنل تخصصي اين همايش كه بعدازظهر برگزار شد، دكتر حسين كچويان، عضو هيئت علمي دانشگاه تهران با موضوع «اربعين؛ جهاني ديگر» سخنراني كرد.