دومین جلد کتاب حج در آینه تاریخ منتشر شد
دومین جلد مجموعه مقالات تاریخی فصلنامه میقات حج با عنوان حج در آینه تاریخ با تدوین پژوهشکده حج و زیارت از سوی حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت منتشر شد.
به گزارش سرويس انديشه پايگاه اطلاع‌رساني حج، دومين جلد مجموعه مقالات تاريخي فصلنامه ميقات حج با عنوان حج در آينه تاريخ با تدوين پژوهشكده حج و زيارت از سوي حوزه نمايندگي ولي فقيه در امور حج و زيارت منتشر شد.
حجّ پيامبر، نمونه‌هايي از غم‌ها و شادي‌هاي پيامبر، سيره و رفتار مسالمت‌آميز پيامبر اعظم صلي الله عليه و آله با غير مسلمانان، داستاني دروغين درباره پيامبر اعظم صلي الله عليه و آله، استوانه وفود و هيأت‌هاي نمايندگي، توطئه ربودن پيكر مطهر پيامبر اعظم، اندر نادرستي خبر «طلع البدر علينا»، علي عليه‌السلام فاتح خيبر، موقوفات اميرالمؤمنين علي عليه‌السلام، نقش علي بن ابي طالب عليه‌السلام در غزوه‌ها و سريه‌ها و حجاج شيعي در دوره صفوي بخشي از مقالات ارائه شده در اين اثر است.
از ديگر مقالات منتشر شده در كتاب مي‌توان به حجاج شيعي در دوره صفوي، تاريخ تشيع در مكه، مدينه، جبل عامل و حلب، نقش ايرانيان در حرمين شريفين، حج گزاري ايرانيان در دوره قاجار، راه‌هاي حج در دوره صفويه، هجوم وهابيان به مدينه منوّره، پيدايش وهابيت و برخي پيامدهاي آن، استيلاي وهابيه مكه مشرفه را، حرمين شريفين و سلاطين عثماني، حج نيمه تمام، آل سعود و عربستان سعودي، افسانه غرانيق، مناسبات اصفهان و حجاز و نگاهي تحليلي به فاجعه حرّه اشاره كرد.
در ديباچه اين اثر آمده است: آگاهي و شناخت مكه و مدينه براي هر پژوهشگر تاريخ اسلام، نه تنها پرجاذبه است، بلكه ضرورت و اهميت ويژه‌اي دارد؛ زيرا مكه و مدينه از صدر اسلام تاكنون به عنوان دو مركز مهم اسلامي مورد توجه تمام مسلمانان بوده است.
مكه، مهم‌ترين جايگاه نزول وحي الهي است و مدينه با حضور پيامبر خدا صلي الله عليه و آله و تشكيل نخستين حكومت اسلامي در آن به عنوان دومين مركز اسلامي، همدوش و همراه با مكه، جايگاه و منزلت والايي يافته است. در حقيقت، اين دو مركز مهم مذهبي و تاريخي، هر يك نگين‌هاي گران‌سنگي را درون خود به نمايش گذاشته‌اند.
گروه تاريخ و سيره پژوهشكده حج و زيارت در ديباچه اثر با اشاره به اين‌كه بسياري از پژوهشگران تلاش كرده‌اند تا از منظر تاريخي، تمام اماكن حضور پيامبر صلي الله عليه و آله، حتي نقاطي را كه توقفي كوتاه در آن داشته و گاهي نماز خوانده‌اند، شناسايي و بررسي كنند، بر اين نكته تأكيد مي‌كند: هرچند مطالب سودمندي تاكنون نوشته شده است؛ اما كتابي كه تمام محورهاي پژوهشي پژوهشگران و زائران را در برداشته باشد و به سؤالات آنان پاسخ‌گو باشد نوشته نشده است.
به عنوان نمونه برخي از مقالات اين اثر معرفي مي‌شود:
حجّ پيامبر عنوان مقاله كاظم مدير شانه‌چي است كه درباره حج پيامبر و مباحث پيرامون آن به نگارش درآمده است. نويسنده در دو بخش كلي مقاله را به رشته تحرير در آورده كه در بخش اول به مباحث مقدماتي مي‌پردازد و نخست به حج پيش از اسلام و حج خانه كعبه اشاره كرده است.
در محور بعد كيفيت حج در اسلام و اقسام آن به صورت اجمالي بيان شده است. بخش بعد به تفاوت‌هاي بين حج جاهليت و حج اسلام مي‌پردازد كه در اين بخش هشت تفاوت ميان اين دو نوع حج بيان شده است. يكي از تفاوت‌هاي حج جاهلي و حج اسلامي، حمس است. حمس، امتيازات خاص قريش در مراسم حج را گويند.
نويسنده اين مقاله در ادامه به مناسبت سخن از امتيازات قريش و آداب و رسوم آنان، به يكي از آداب و رسوم جاهلي (نسيء) مي‌پردازد. نگارنده در بخش دوم شمار حج و عمره‌هاي پيامبر صلي الله عليه و آله را بررسيده است. به اتفاق فريقين، پيامبر بعد از هجرت، جز يك حج (حجةالوداع) بجا نياورد و اما در دوراني كه در مكه داشت، چه پيش از بعثت و چه بعد از آن و قبل از هجرت اختلاف است.
وي ابتدا به عمره‌هاي پيامبر پرداخته و سپس حج‌هاي آن حضرت را مورد بررسي قرار داده است. در بخش عمره‌ها، به پنج عمره: عمره حديبيه، عمرة القضاء، طواف فتح مكه، عمره غزوه حنين و عمره حجةالوداع و درباره حج‌هاي پيامبر، به برخي از حج‌هاي آن حضرت كه در منابع و روايات اماميه آمده، اشاره و بررسي شده است.
حجاج شيعي در دوره صفوي عنوام مقاله‌اي است از رسول جعفريان كه مشكلات ناشي از اختلافات ميان سنيان و شيعيان در تاريخ هزار و چهارصد ساله اسلامي را برجسته كرده و يكي از مواقع بروز اين مشكلات را ايام حج و در حرمين شريفين برشمرده است. نوشتار حاضر نگاهي دارد به اين مشكلات در دوره صفوي.
يكي از مشكلات حجاج ايراني، مربوط به مفهوم حج اكبر در نزد اهل سنت و تفاوت آن با نظر شيعه در اين‌باره است كه نويسنده با عنوان حج اكبر و مشكلات شيعيان به آن پرداخته است. در محور بعد به كشتن علماي شيعه به جرم تلويث كعبه اشاره شده است. اتهام تلويث و يا تنجيس كعبه، يكي از اتهامات دست ساخته تركان عثماني است كه براي بي‌اعتبار كردن مذهب شيعه و به دست دادن بهانه‌اي براي قتل شيعه، ساخته شده است.
نگارنده در ادامه مجاورت تعداد زيادي از عالمان شيعه در مكه و مدينه را مطرح كرده است. خاطره‌اي از سختگيري بر شيعيان مدينه، شاه عباس و مسأله حج دو محور پاياني اين مقاله است.
سيدعلي قاضي عسكر نيز با ارائه مقاله‌اي با عنوان استيلاي وهابيّه مكّه مشرفه را، بيان مي‌كند كه محمدبن عبدالوهاب مسلك جديدي به نام وهابيت بنا نهاد و در آن عقايد و افكار ناصوابي اراده كرد كه اعتراض و عكس‌العمل‌هاي شديدي به دنبال داشت. وي در سال 1160 در يك ائتلاف با جد آل سعود، به شهرهاي ديگر مانند حجاز و عراق و شامات حمله كرده و مردم آن شهرها را وادار به پذيرش عقايد خود كردند و بدين ترتيب وهابيت را گسترش دادند.
از جمله شهرهايي كه وهابيان به آن حمله كرده، بر آن مسلط شدند، شهر مكه مشرفه بود. نوشتار پيش‌رو پيرامون تسلط و استيلاي وهابيت بر مكه مشرفه به نگارش در آمده است.
اين نوشتار برگرفته از كتاب «مرآة مكه» تأليف ايوب صبري پاشا است كه ماجراي سلطه وهابيان بر مكه در سال 1222 را شرح داده است. نويسنده نخست در قالب مقدمه توضيحي درباره كتاب مرآة مكه و مؤلف آن داده و سپس استيلاي وهابيان بر مكه را شرح و توضيح مي‌دهد.
دومين جلد كتاب حج در آينه تاريخ در قطع وزيري، 688 صفحه، شمارگان 1000 نسخه و به قيمت 28000 تومان با تدوين پژوهشكده حج و زيارت از سوي مؤسسه فرهنگي هنري مشعر وابسته به حوزه نمايندگي ولي فقيه در امور حج و زيارت منتشر شده است.
گفتني است، تاكنون متن كامل حدود يكهزار عنوان كتاب حوزه نمايندگي ولي فقيه در امور حج و زيارت با فرمت هاي گوناگون از سوي كتابخانه تخصصي پايگاه اطلاع رساني حج به نشاني lib.hajj.ir منتشر شده است.