حجت‌الاسلام زادهوش تشریح کرد:
نگاهی به تحریم‌ها و تعطیلی‌های ۱۴ قرن حج
معاون پژوهشی پژوهشکده حج و زیارت به تشریح رخدادهای تاریخی پرداخت که طی ۱۴ قرن ظهور اسلام موجب تعطیلی و یا تحریم حج شده است و گفت: تعطیلی ۱۰ ساله حج به دلیل ناامنی و تعطیلی حج مردم ایران و عراق به دلیل حمله مغول از جمله رخدادهای تاریخی در این خصوص است.
به گزارش پايگاه اطلاع رساني حج، معاون پژوهشي پژوهشكده حج و زيارت با بيان سابقه تاريخي تعطيلي حج و محروم شدن زائران از سفر به سرزمين وحي پرداخت و اظهار كرد: وجوب حج در سال دهم هجري قمري تشريع شده است و پيامبر(ص) با برگزاري حجه‌الوداع وجوب حج را بر اساس آيه ۹۷ سوره آل عمران كه مي‌فرمايد: «فِيهِ آيَاتٌ بَيِّنَاتٌ مَّقَامُ إِبْرَاهِيمَ وَمَن دَخَلَهُ كَانَ آمِنًا وَلِلّهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَيْتِ مَنِ اسْتَطَاعَ إِلَيْهِ سَبِيلًا وَمَن كَفَرَ فَإِنَّ الله غَنِيٌّ عَنِ الْعَالَمِينَ؛ در آن نشانههايى روشن است [از جمله] مقام ابراهيم است و هر كه در آن درآيد در امان است و براى خدا حج آن خانه بر عهده مردم است [البته بر] كسى كه بتواند به سوى آن راه يابد و هر كه كفر ورزد يقينا خداوند از جهانيان بىنياز است» اعلام فرمودند.
وي با تأكيد بر اينكه از ترك حج در روايت‌ها تعبير به كفر شده و عقب انداختن و تأخير در حج نهي و از گناهان بزرگ شمرده شده است كه باعث خسارت مي‌شود، گفت: حتي در فقه و احاديث «اجبار الناس علي الحج» مطرح شده كه بر اساس آن اگر زماني مسلمانان توجهي به حج نكنند و به حج نروند، حاكم اسلامي مكلف است كه از بيت‌المال خرج كرده و مردم را به حج بفرستد تا حج تعطيل نشود.
حجت‌الاسلام احمد زادهوش در ادامه با اشاره به اينكه طي ۱۴ قرن ظهور اسلام، سال‌هاي زيادي بوده است كه حج به دلايل مختلفي كاملاً تعطيل شده و حتي اين تعطيلي بيش از ۱۰ سال طول كشيده است، گفت: اين تعطيلي‌ها به دلايل مختلفي از جمله درگيري و اختلاف‌هاي حكومت‌ها، ناامني راه‌ها، ممانعت حاكمان حجاز، پيشگيري از آمدن زائران و طواف كعبه، قحطي، بيماري و ... بوده و گاهي اين تعطيلي براي برخي از كشورها بوده اما براي برخي ديگر امكان سفر وجود داشته است.
در برخي از سال‌ها حتي يك نفر هم به حج نرفته است
وي اظهار كرد: در برخي از نقل‌هاي تاريخي آمده است كه در فلان سال حتي يك نفر هم حج انجام نداد، در سال ۷۲ هجري قمري عبدالله‌بن زبير (حاكم وقت حجاز) از طواف كعبه و سعي بين صفا و مروه جلوگيري كرد و كساني كه آمده بودند و بخشي از اعمال حج را نيز انجام داده بودند، مانع از ادامه اعمالشان شد.
حاكمان حجاز از حج به عنوان اهرم فشاري براي ساير مناطق استفاده مي‌كردند
معاون پژوهشي پژوهشكده حج و زيارت درگيري‌هاي برسرحكومت را دليل اين كار عبدالله‌بن زبير عنوان كرد و گفت: در اينگونه موارد حاكمان حجاز از حج به عنوان اهرم فشاري براي ساير مناطق استفاده مي‌كردند كه قرآن كريم از عنوان «صد عن سبيل‌الله» تعبير كرده است.
وي با اشاره به اينكه در منابع تاريخي دلايل تعطيلي حج برخي از سال‌ها ذكر نشده است، گفت: به عنوان مثال در منابع آمده است كه در سال ۳۹۸ هجري قمري حج تعطيل شد يا در سال ۵۶۲ حج برگزار نشد كه علت اين تعطيلي‌ها ذكر نشده است.
حجت‌الاسلام زادهوش افزود: در سال‌هاي پاياني سده چهارم قمري، آل بويه روبه ضعف رفته و در حال انقراض بودند و راهزن‌هاي باديه نشين اوج گرفتند و باعث شدند كاروان‌هاي حج عراق تعطيل شود. در سال‌هاي ۳۹۳ و ۳۹۷ عراقي‌ها امكان رفتن به حج را نيافتند اما ساير مردم مي‌توانستند به حج بروند.
وي ادامه داد: در دوران حكومت ابوالفتوح كه از سال ۴۰۳ تا سال ۴۳۰ بر مكه حكومت مي‌كردند درگيري‌ها، شورش‌ها و راهزني‌هايي بين قبايل باديه نشين بوده كه بسياري از مردم علاقه‌مند به حج از حج محروم شدند.
معاون پژوهشي پژوهشكده حج و زيارت از تعطيلي حج در برخي ار برهه‌هاي زماني به دليل فتواي فقها و رهبران كشورها و تحريم حج سخن گفت و اظهار كرد: وقتي فقها مي‌ديدند كه حج به ضرر مسلمانان است و جان آنها در خطر است، فتوا به تحريم حج مي‌دادند.
وي به عنوان مثال گفت: ميرزاي قمي كه از بزرگ‌ترين فقهاي شيعه است در سال ۱۲۱۲ به حج مي‌روند اما سال بعد كه گزارش دريافت مي‌كنند كه وهابيان با شيعيان رفتارهاي بدي دارند، وقتي از ايشان استفتاء مي‌شود كه حال كه جان ما در خطر است آيا رفتن به حج واجب است، ايشان صراحتاً تحريم حج را اعلام مي‌كنند.
مرحوم شيخ فضل‌الله نوري در سال ۱۳۱۹ (۱۰۰ سال پيش) كه به مشكلات و ناامني راه واقف مي‌شوند، از طريق جبل‌عامل و لبنان اجازه نمي‌دهند كسي به حج مشرف شود.
۱۰ سال تعطيلي حج در دوران ابوطاهر برمكي/ قوم مغول باعث تعطيلي حج شدند
وي ادامه داد: گزارش‌هاي ديگري هم داريم كه قرامته كه از حاكمان بودند، به مكه حمله كرده و باعث تعطيلي حج شدند، سال ۳۱۷ هجري (بر اساس نقل در كتاب تاريخ اسلام) به سبب حمله و كشتار ابوطاهر برمكي، حج به طور كلي تعطيل شد و از اين سال تا سال ۳۲۷ تعطيل ماند. يعني ۱۰ سال كسي نتوانست به دليل ناامني به حج مشرف شود. وقتي قوم مغول به ايران حمله كردند نيز نه تنها حج ايرانيان (۶۳۳) تعطيل شد بلكه در سال ۶۳۹ حج عراق هم متوقف شد.
گردن زدن زائر ايراني و تحريم حج براي سه سال
زادهوش با اشاره به فتواي مرحوم آيت‌الله العظمي سيد ابوالحسن مديسه‌اي اصفهاني كه مرجع كل في‌الكل بودند، گفت: يكي از زائران يزدي در مسجد‌الحرام به دليل خوردن غذاي مسموم دچار حالت تهوع شده و استفراغ مي‌كند، وهابيت بدون اينكه اجازه دفاع به وي بدهند، ايشان را متهم به توهين به مسجد‌الحرام مي‌كنند و طي يك محاكمه غيرعادلانه او را در حرم امن الهي و ايام حج گردن مي‌زنند، وقتي اين خبر به مرحوم آيت‌الله اصفهاني مي‌رسد، سه سال حج شيعيان را تحريم مي‌كنند تا وقتي كه حاكمان مكه عذرخواهي و امنيت زائران را تأمين كنند.
وي اظهار كرد: در قضيه جمعه خونين مكه در سال ۶۶ نيز كه حجاج ايراني توسط آل‌سعود به شهادت رسيدند، امام خميني(ره) حج را سه سال تحريم كردند و امسال نيز به دليل كارشكني مسئولان سعودي و عدم تأمين امنيت حج براي زائران ايراني تعطيل شد.
حجت‌الاسلام زادهوش در پايان سخنانش گفت: كتابي در پژوهشكده حج و زيارت منتشر شده به نام دانشنامه حج و حرمين كه تاكنون شش جلد آن منتشر شده و يكي از مداخل و مقاله‌هاي اين دانشنامه در خصوص تعطيلي حج است و تمام عوامل و گزارش‌هاي تاريخي، اسامي و مستندات مربوط به تعطيلي حج نوشته شده است.
منبع: ايكنا