عربستان و معضلی به نام مهاجرت

آمارهاي رسمي و دقيقي نسبت به تعداد مهاجران عربستان‌سعودي يا كساني كه به صورت دائم در خارج از كشور به سر مي‌برند، وجود ندارد، اما آمارهاي غيررسمي مي‌گويد تعداد آنان اكنون به يك‌ميليون نفر مي‌رسد. اين رقم درواقع پنج درصد از كل جمعيت اين كشور (٢٠‌ميليون نفر) به‌شمار مي‌رود كه كم نيست. «صدقه فاضل»، يكي از اعضاي مجلس شوراي عربستان، با ارائه اين آمار از وزارت خارجه اين كشور خواست «قبل از اينكه اين پديده به يك تهديد امنيتي يا يك معضل اجتماعي تبديل شود» آن را بررسي كند.
فاضل اين رقم را «نشانه خللي» در جامعه دانست و از طرف‌هاي ذي‌ربط خواست «پيش از آنكه مسئله پيچيده و غيرقابل كنترل» شود؛ آن را مطالعه كنند. او همچنين توصيه كرد «وزارت خارجه بايد يك پژوهش علمي فراگير را درباره تعداد سعودي‌هاي مقيم خارج - آنهايي كه اقامت دائم يا شبه‌دائم دارند- تهيه كند تا بشود براساس آن سياست‌هاي مناسبي را كه به‌نفع كشور باشد در نظر گرفت». او روند مهاجرت از عربستان را فراتر از حد معمول دانست و گفت، يك‌پنجم جمعيت كشور در خارج به‌سر مي‌برند. اين در حالي است كه مهاجرت آنها به خارج موجب قطع حقوق شهروندي و زندگي و معيشت آنها نمي‌شود.
بزرگ‌ترين گروه سعودي‌ها در مصر است كه برآورد مي‌شود تعدادشان به نيم ‌ميليون نفر برسد؛ اكثر آنها بازنشسته هستند. سعودي‌ها در كشورهاي ديگر ازجمله بريتانيا، آمريكا، امارات، لبنان و مراكش نيز حضور دارند؛ كساني كه روشن نيست با چه هدف و انگيزه‌هايي به آنجا سفر كرده‌اند. گزارش‌هاي اقتصادي مي‌گويد هدف عمده آنها سرمايه‌گذاري بوده است.
پژوهشگران آمارهاي موجود را مورد بررسي قرار داده و مي‌گويند بايد بين كساني كه اقامت دائم دارند و كساني كه اقامتشان شبه‌دائم است فرق گذاشت. بخش دوم شامل ده‌ها‌هزار نفر مي‌شود كه از جمله آنها ديپلمات‌ها و خانواده‌هايشان است كه شرايط ايجاب مي‌كرده تا به خارج سفر كنند. در كنار اينها بايد از كساني نام برد كه يا با زنان خارجي ازدواج كرده يا در خارج تشكيل خانواده داده‌اند. وقتي از «ديما صالح» كه يك مهاجر سعودي در امارات است، پرسيده مي‌شود كي به وطنش بازمي‌گردد، به شبكه «ام‌بي‌سي» مي‌گويد: «تصميم من براي برگشت معلوم نيست؟ نمي‌توانم آن را پيش‌بيني كنم». «ربيع القتامي» كه بازرگاني سعودي است، هدفش را از انتخاب مصر اين‌طور بيان مي‌كند: «در آنجا جواز كار و سرمايه‌گذاري راحت داده مي‌شود. كارگر زياد است، حال آنكه در عربستان اينها مشكل به دست مي‌آيد». «هدي المولد» هم كه در مصر زندگي مي‌كند، با تأييد حرف او مي‌افزايد: «مصر كشور بازي است و مي‌توانم هروقت بخواهم كارم را شروع كنم حتي اگر صبح خيلي زود باشد. درحالي‌كه در عربستان اين‌طور نيست؛ در آنجا سنت‌هايي وجود دارد كه بايد رعايت شود». سعودي‌هاي مقيم امارات نيز مي‌گويند تكثر فرهنگي و اتباع مختلف فرصتي را به وجود مي‌آورد كه آنها مي‌توانند با غيرسعودي‌ها تماس داشته باشند. «عبدالله الفوزان»، استاد جامعه‌شناسي دانشگاه «الامام»، مي‌گويد مهاجرت يك مسئله ديرين و حق طبيعي هر انساني است. او با ابراز خوش‌بيني مي‌گويد اين افراد مي‌توانند نمايندگان سعودي در خارج باشند. الفوزان، بين مهاجرت «اجباري» و «اختياري» فرق مي‌گذارد و اولي را به دليل دولت‌ها و قوانين سخت‌گيرانه و دومي را به عوامل شخصي ارجاع مي‌دهد و درعين‌حال تأكيد مي‌كند بايد عواملي را شناخت كه موجب فرار افراد از يك جامعه مي‌شوند. به گفته او، «موانع فرهنگي، فشارهاي اجتماعي و... اين مهاجرت‌ها را بايد شناخت و برطرف كرد».
او دولت‌هايي را سرزنش مي‌كند كه «سرمايه‌گذاري‌ها را محدود و سرمايه‌ها را به خارج فراري مي‌دهند» و مي‌افزايد: «اين مسئله بر بازار كار كشور تأثيري منفي خواهد گذاشت». به‌همين‌دليل او نسبت به افزايش روند بي‌كاري هشدار مي‌دهد و مي‌گويد، اين امر مي‌تواند جوانان را به كشورهاي همسايه رانده و خطراتي را براي ما به وجود آورد.
الفوزان با درخواست كاهش قيدوبندها بر سرمايه‌گذاري‌ها تأكيد دارد كه «بايد فقط در يك حد معيني مهاجر داشته باشيم. ما نبايد سرمان را زير برف كرده و تصور كنيم جامعه‌اي فرشته‌وار داريم. بايد راهكارها و برنامه‌هايي داشت كه به حال شهروندان مفيد باشد».
«محمد اليامي» كه يك روزنامه‌نگار است، مي‌گويد: «وقتي شهروندي مهاجرت مي‌كند، ما چه‌چيزي را از دست مي‌دهيم؟ بايد توجه داشت مهاجرت سعودي‌ها عمدتا شامل افراد نابغه و داراي تخصص‌هاي ويژه مي‌شود، بنابراين در سطوح مختلف اعم از اجتماعي، فرهنگي و تمدني به جامعه ضرر وارد مي‌شود».
او همچنين درباره عوامل مهاجرت سعودي‌ها نيز مي‌گويد: ‌«براي مثال پزشكي كه حمايت كافي نمي‌شود يا احساس مي‌كند رؤيايش را نمي‌تواند اينجا محقق كند يا بازرگاني كه موانعي را مي‌بيند، مجبور مي‌شوند به جاي ديگري بروند». او از اين بابت ابراز تأسف مي‌كند كه بسياري از افراد فرهنگي، روزنامه‌نگار، هنرمند و... به خارج مي‌روند و مي‌افزايد: «اگر شرايط در داخل براي آنها فراهم باشد، كسي مهاجرت نمي‌كند». اليامي با رد اظهارات كساني كه مي‌گويند در عوض اين مهاجران هرساله تعداد زيادي خارجي به عربستان مي‌آيند، نيز مي‌گويد: «كساني كه به عربستان مي‌آيند، بيشتر داراي پست‌هايي از جمله كارگر خانگي و راننده و... هستند، حال آنكه كساني از عربستان به خارج مي‌روند كه متخصص و مهارت‌هاي بالايي دارند».
منبع: الحيات