باقری عنوان کرد:
مداحانی که بی‌وضو به ستایشگری نمی‌پرداختند
استاد پیشکسوت و پیرغلام حسینی ضمن تشریح مهم‌ترین ویژگی‌ها و تفاوت‌های مداحان قدیم و جدید، عنوان کرد: مداحان قبلی می‌سوختند و می‌سوزاندند؛ در برخی مداحان جدید این نیست چون اخلاص نیست.
به گزارش خبرگزاري بين‌المللي قرآن(ايكنا) شكاف عميق و نگران‌كننده مداحي و ستايشگري اهل بيت(ع) از آنچه در پيشينه تاريخي ايران بود تا آنچه اكنون شاهد هستيم، دغدغه‌‌اي بود كه موجب شد خبرگزاري ايكنا به برگزاري سلسله نشست‌هاي «در محضر ستايشگران» اقدام كند.
در اولين نشست «در محضر ستايشگران»، خبرگزاري ايكنا در محضر حاج حسين باقري، پيرغلام حسيني و مداح اهل بيت(ع) بود كه بيش از پنج دهه از عمر خود را صرف مداحي اهل بيت(ع) كرده است.
حسين باقري، در گفت‌و‌گويي صميمانه با خبرگزاري ايكنا، علاقه خود به قرآن، مداحي و شاعري را دليل گرايش خود به مداحي عنوان كرد و گفت: قرائت قرآن سر صف مدرسه، خواندن سرود، شعر و در نهايت مداحي اولين كارهايي بود كه از دوران نوجواني آغاز كردم و اكنون كه ۶۶ سال دارم تقريباً ۵۰ سال است به ساحت مقدس اهل بيت(ع) عرض ادب مي‌كنم و تاكنون نيز ۲۷ جلد كتاب از شعرهاي آئيني جمع‌آوري و به چاپ رسانده‌ام.
اين مداح پيشكسوت كشورمان در خصوص مراحل آموختن قرآن و مداحي گفت: مادرم قاري قرآن بود؛ يكي از بانوان محل هم مكتبي براي آموزش قرآن داشت كه در دوران كودكي در اين دو كلاس قرآن را آموختم؛ شب‌هاي شنبه هم استاد حاج اصغر يراقبافان جلسه‌اي به نام حضرت رقيه (س) داشتند كه آنجا مي‌رفتيم و زانو مي‌زديم و قرآن مي‌خوانديم؛ بعدها يواش يواش ميز ابراهيم نجار(پرويزيان) كه استاد من و حاج محمد صادقي بود و حاج سيد كمال حسيني (از مداحان بنام تهران) به ما مداحي را آموختند و آنجا با اجازه بزرگ‌ترها گاهي مي‌خوانديم و اگر اجازه نمي‌دادند دهان باز نمي‌كرديم و احترام اين بزرگان را هميشه داشتيم.
غزل را بايد بزمي، قصيده را حماسي و مرثيه را محزون خواند
وي در خصوص اساتيد خود افزود: ميرزا ابراهيم پرويزيان معروف به «نجار» و سيدكمال حسيني استاد من در سبك نوحه‌خواني بودند. استاد كمال به من مي‌گفتند غزل را بايد بزمي بخواني تا در نهاد مستمع بنشيند، قصيده را بايد حماسي و رزمي خواند و مرثيه هم حزن‌ناك بايد خوانده شود. نوحه‌ها، اشعار، قصائد و .. قديمي با اشعار اكنون زمين تا آسمان فرق مي‌كند. قصائد ميرزا يحيي مدرس اصفهاني كجا كه مثل باران براي اهل بيت(ع) اشك مي‌ريختند و شعر مي‌سرود و شعرهايي كه الان سروده مي‌شود كجا! اكنون از مداحان جديد بپرسيد قصيده يعني چه؟
مجموعه كتاب‌هاي «گلچين باقري» چگونه تأليف شد؟
اين مؤلف بنام كشور كه تأليفات گسترده‌اي در حوزه شعر آئيني دارد در خصوص نحوه ورود خود به حوزه نشر نيز گفت: مجالست با افراد خوب و بد اثرات وضعي خود را دارد. من با محمد غلامي كه مدير يك مدرسه و فرد بسيار متديني بود و نماز اول وقتش ترك نمي‌شد، مأنوس شدم. وي كتاب‌هاي «منتخب‌المصائب» را چاپ مي‌كرد. جلد سوم، چهارم و پنجم منتخب‌المصائب را با هم چاپ كرديم. پس از آن خدمت شعراي قم، كاشان و ساير شهرستان‌ها مي‌رفتم. نزد افرادي مانند عاصي، محمد آزادگان، حاج عباس حداد، خباز كاشاني، محمد شرمي، فراهي كاشاني(كه معلم قرآن هم بودند و شعرهاي اين شاعران را جمع‌آوري و مجموعه كتاب‌هاي «گلچين باقري» را چاپ كردم. با برخي شعرا نيز نامه‌نگاري داشتم و شعرهاي آنها را دريافت و منتشر مي‌كردم.
«فشرده سخن دختر علي اين است» چگونه سروده شد؟
حافظه بسيار قوي استاد باقري، گنجينه عظيمي از اشعاري كه در سينه محفوظ دارند و بيان جزئيان و خاطرات مربوط به هر فرد موجب شد از مرحوم خوشدل خاطره‌اي تعريف كند؛ وي گفت: براي جمع‌آوري اشعار مناسب مداحي در تهران خدمت مرحوم سازگار و خوشدل كه لقب سعدي زمان را به وي دادم مي‌رسيدم. مرحوم خوشدل شعري سروده بود با اين عنوان كه «بزرگ فلسفه نهضت حسين اين است كه مرگ سرخ به از زندگي ننگين است» علي بهاري در ديداري با اين شاعر گفت كه استاد خوشدل حضرت زينب (س) از شعر شما سهم ندارد؟ كه بلافاصله استاد خوشدل سرودند: «فشرده سخن دختر علي اين است كه بار ظلم كشيدن خلاف آئين است» و با خط زيبايشان اين بيت را به شعر اضافه كردند.
وي در ادامه بيان خاطرات خود از شب ولادت امام حسين(ع) در حرم امام رضا(ع) سخن گفت، شبي كه به وي اطلاع دادند قرار است قبل از سخنراني مقام معظم رهبري ۲۰ دقيقه در جمع بسيجياني كه عازم جبهه بودند مداحي كند.
در چنين مراسمي چه شعري مناسب جشن ميلاد امام حسين(ع) در جمع رزمندگاني بود كه عازم جبهه بودند؟! استاد باقري اين اشعار را در اين مراسم خواند:
«به گوش آيد نداي كاروانم كه از ره مي‌رسد آرام جانم
چو گل خندانم و چون ابر گريان كه هم اندوهگين هم شادمانم
گلي پرورده دامان زهرا كه روشن شد زديدارش روانم
منم آن مردم كه در تاريخ ثبت است به خط سرخ نام جاودانم
چو پا در صحنه ميدان گذارم نبرد كربلا را قهرمانم
برانگيزم زه نهضت داستاني كه پاياني ندارد داستانم
منم استاد درس پاكبازي كه عاشوراست روز امتحانم»
خصلت‌هاي يك مداح نمونه: بي‌وضو به منبر نرود
در ادامه اين نشست صميمانه استاد باقري در پاسخ به اين سؤال كه يك مداح الگو و نمونه بايد چه خصلت‌هايي داشته باشد؟ عنوان كرد: آقاي فلسفي مي‌گفت مداح، واعظ و سخنران بايد يك آيينه و ضبط صوت در خانه داشته باشد تا چهره خود را ببيند و سخنان خود را ضبط و اشتباهات خوانندگي خود را اصلاح كند. يك مداح از نظر اخلاقي بايد مؤدب به آداب دين باشد، بي‌وضو به منبر نرود، به بزرگان احترام بگذارد، افرادي كه در حيطه و در چارچوب دستگاه اهل بيت(ع) هستند بايد همه جوانب كار خود را رعايت كنند. در سخنراني و منبرشان دروغ نگويند و به آنچه كه خود در منبر مي‌گويند عمل كنند و اعتقاد داشته باشند. بايد جلسات مداحي خروجي داشته باشد.
بدون مطالعه منبر رفتن از معضلات جامعه مداحان و وعاظ
مداحان چه قدر مطالعه نياز دارند؟ اين سؤالي بود كه مؤلف مجموعه كتاب‌هاي «گلچين باقري» در پاسخ به آن اظهار كرد: يكي از معضلات جامعه مداحان و وعاظ اكنون اين است كه اكثر آنها بدون مطالعه منبر مي‌روند. مداح و واعظ بدون مطالعه نبايد منبر برود. آنها يك ساعت سخنراني مي‌كنند اما اگر ۱۰۰ نفر پاي منبرشان باشند ۱۰۰ ساعت وقت مردم صرف مي‌شود و بايد پاسخ‌گوي اين وقتي باشند كه از مردم گرفته‌اند. «كلكم راع و كلكم مسئول عن رعيته»؛ همه مسئوليم.
مطالبي اكنون در شعرها آورده مي‌شود كه در شأن ائمه(ع) نيست و دور از انصاف و ادب است
وي ادامه داد: هر مطلبي را نبايد در منبرها گفت. اكنون شعرها و سرودهايي در منبرها خوانده مي‌شود كه به من مي‌گويند سبك فلان خواننده خانم رژيم پهلوي است و يا سبك فلان خواننده خارج از كشور است. خوانندگي براي اهل بيت(ع) بايد در چارچوب شئونات باشد از نظر شعري، اخلاقي و ... همه جوانب بايد مراعات شود. خيلي مطالبي كه اكنون در شعرها آورده مي‌شود در شأن اهل بيت(ع) نيست و دور از انصاف و ادب است. خوانندگان بايد با شعراي خوب و شاعران خوب آشنايي داشته باشند و شعرهاي خوب هم حفظ كنند. نبايد به دنبال شعرهاي پيش‌پا افتاده رفت بايد شعرهايي كه محكم و خوب است حفظ شود.
مداحي در راديو بعد از انقلاب و مداح ويژه مراسم شهداي جنگ تحميلي بودن از افتخاراتي است كه حاج حسين باقري در خصوص آنها گفت: حاج محمد باقر فارسي(ابوالشهيد) كه به تمام دستگاه‌هاي موسيقي ورود دارد و بسيار مرد متديني است از من دعوت كرد به راديو بروم. آنجا شعرخواني داشتيم و بر روي صداها نيز نظر داده مي‌شد و نحوه خواندن اشعار و مداحي‌ها بررسي مي‌شد. مداح مراسم ختم شهدا و مراسمي كه براي ابدان شهدا برگزار مي‌شد نيز بودم. شهدا جانشان را براي ما دادند من هم ساعتي از وقتم را براي آنها اختصاص مي‌دادم و در مراسم شام قريبان، هفتم، چهلم و سال شهدا مداحي مي كردم و يك ريال هم پول نمي‌گرفتم، خانواده شهدا اصرار مي‌كردند پول بدهند اما من مي‌گفتم من نيت كرده‌ام براي شهدا مداحي كنم. براي مراسم شهدا نيز شعرهاي جديد و حماسي كه با حال و هواي شهدا و جنگ مناسبت داشت را از شعرا مي گرفتم و در مراسم شهدا مي‌خواندم.
مرحوم رحيم مؤذن‌زاده ۴۰ شب روزه گرفت تا آن اذان معروف را خواند/ صدا را همه دارند اما امام حسين (ع) نمك را مي‌دهد
اين پيرغلام حسيني از جلسات ويژه پيرغلامان حسيني نيز گفت و عنوان كرد: من جلسه قراء پيش آقاي سبزعلي مي‌‌روم كه اساتيد برجسته قرآن آنجا مي‌آيند. شب ولادت حضرت ابوالفضل(ع) نيز منزل آقاي سبزعلي مجلس فوق‌العاده‌اي است كه آنجا مداحي‌‌هاي فوق‌العاده‌اي صورت مي‌گيرد و خدا رحمت كند مرحوم سليم مؤذن‌زاده را كه ايشان هم يك شب آنجا آمدند. من معتقدم صداي خوب را چه قاري و چه مداح كم و زياد همه دارند اما نمك كجاست؟ نمك را در صدا بايد امام حسين (ع) عنايت كنند. مرحوم رحيم مؤذن زاده ۴۰ شب روزه گرفت تا آن اذان معروف را خواند.
وي در پاسخ به اين سؤال كه آيا مداحاني كه به سبك‌هاي جديد مي‌خوانند هم در جلسات شما حضور دارند؟ گفت: آنهايي كه در فازهاي جديد مي‌خوانند خير آن مداحان مريدان خاص خود را مي‌خواهند.
باقري در پاسخ به اين سؤال كه درگذشت كدام يك از پيرغلامان شما را خيلي متأثر كرد؟ نيز گفت: درگذشت مرحوم آهي. با اينكه دو سه بار با آقاي آهي اختلاف پيدا كردم اما همديگر را بسيار دوست داشتيم. به ايشان گفتم چرا عصباني هستي و اخم مي‌كني؟ گفت: باقري جان به حرفم گوش نمي‌دهند. گفتم آهي جان عمري از شما گذشته اينها جوان هستند و جواني شعبه‌اي از ديوانگي است(حديثي از حضرت علي(ع. شما به بزرگواري خودت ببخش. رفتن آهي و آقاي فرشچي مرا خيلي متأثر كرد. دلم براي آنها تنگ شده است. آهي يك مجتهد جامع‌الشرايط بود كه علاوه بر شعر و مداحي كارهاي اجرايي بسياري انجام داده بود. چندين سال در كميته انقلاب زير نظر آيت‌الله مهدوي كني فعاليت مي‌كرد. چندين سال در زاهدان با قاچاق مواد مخدر مبارزه كرده بود، چندين سال درس طلبگي خوانده بود و در شعر و شاعري هم ورود داشت؛ آهي مبارزه مي‌كرد و خون دل مي‌خورد.
اين مداح پيشكسوت كشور در پاسخ به اين سؤال كه آيا بانك صوت مداحان پيشكسوت كشورمان وجود دارد و اين نواهاي تكرار نشدني ثبت و ضبط شده است؟ گفت: در «انجمن نغمه سرايان مذهبي» شب‌هاي دوشنبه كه اكثر شعرا آنجا مي‌آمدند و مجلس فوق‌العاده‌اي بود صداها ضبط مي‌شد مداحي‌ها و نوار مداحان آنجا هست. وقتي اين نواها را با خواننده‌هاي اكنون مقايسه كنيد تفاوت از زمين تا آسمان است. خواندن‌هاي الان را ما اصلاً قبول نداريم. خواننده يعني حسن ذوالفقاري، رضا فرشچي، حسن خطيب و ... .
به ما بها نمي‌دهند/ براي خدا فيلمبرداري كنيد
باقري در پاسخ به اين سؤال كه صداهاي مداحان ما ميراث ناملموس فرهنگ ايراني است چرا اين گنجينه از سراسر ايران جمع‌آوري و به عنوان ميراث ماندگار اين سرزمين نگه‌داري و منتشر نمي‌شود؟ گفت: به ما بها نمي‌دهند. صدا و سيما دل به خواهي است. اعلام مي‌كنند روي يك نفر زوم شود، روي ديگري زوم نشود؛ آقا اگر مي‌خواهيد، براي خدا فيلمبرداري و پخش كنيد. اگر كار خدايي شد زيبا مي‌شود اما اگر خودمحوري، منيت و ... باشد و بخش‌هايي حذف و اديت شود كه نمي‌شود. رفقاي ما هم رنج مي‌برند چون مي‌بينند كه بهايي به آنها داده نمي‌شود.
برخي هم زلفشان را با ارباب گره زده اند
وي در پاسخ به اين سؤال كه خادمي براي اهل بيت نصيب هر كسي نمي‌شود خيلي‌ها ادعا مي‌كنند مداح اهل بيت(ع) هستند اما نيستند؟ چگونه چنين عنايتي نصيب شما شده است چه كرده‌ايد؟ گفت: ما كاري نكرديم اين از فضل خداست. هر چيزي خدا گفته انجام بده، مي‌دهيم و هر چيزي كه خدا گفته انجام نده انجام نمي‌دهيم. بعضي‌ها از اين لباس سوء استفاده مي‌كنند. چشم و دلشان پاك نيست، زبانشان پاك نيست، عقيده آنها پاك نيست، چطور برايتان بگويم؛ برخي هم با ارباب زلفشان را گره زده اند.
«در كوي ما شكسته دلي مي‌خرند و بس بازار خود فروشي از آن سوي ديگر است»
ارباب امام حسين(ع) است او عنايت كرده. اباعبدالله(ع) نباشد ما كارهاي نيستيم.
يزد؛ آنجا مردم فقط براي روضه مي‌آيند
مداحي كدام منطقه از ايران را مي پسنديد؟ باقري در پاسخ به اين سؤال عنوان كرد: يزد؛ آنجا مردم فقط براي روضه مي‌آيند حتي چايي هم به مردم نمي‌دهند برخي جاها اگر به مردم در مراسم غذا نرسد آبروي صاحب مجلس را مي‌برند اما آنجا غذا دادن را بد مي‌دانند. مردم براي عزاداري مي‌آيند و بس. آنجا معجزات زيادي ديده‌ام. مراسم در بافق يزد هم سبك عزاداري ويژه‌اي دارد با ريتم‌هاي خاصي خوانده مي‌شود و همه مردم هم تكرار مي‌كنند. من علاقه‌مند عزاداري و سينه‌زني مردم يزد هستم. مجلس با اخلاص‌تر از يزد نديدم.
شمشيري هنرمند بود مي‌دانست مستمع چه مي‌خواهد
از استاد باقري درخواست كرديم نظر خود را در خصوص چند نفر از مداحاني كه نام مي‌بريم عنوان كند. اين پيرغلام حسيني در خصوص «احمد شمشيري» گفت: شمشيري هنرمند بود. مي‌دانست مستعمع چه مي‌خواهد خروارها شعر در سينه داشت. اكنون مداح‌هاي مي‌خواهند شعر بخوانند بلافاصله يا موبايل يا كاغذ در مي‌آورند. اصلاً در جامعه مداحان بدشان مي‌آيد كه مداح از رو بخواند. شمشيري اول خودش مثل باران گريه مي‌كرد. از كساني كه از خاطر من بيرون نمي‌رود احمد شمشيري است. ايشان فوت كرد خانمش گفت آقاي شمشيري اگر تو نوكر حسيني منم ببر. فرداي آن شب همسر ايشان هم فوت كرد.
حسن محمدي: اقيانوس ادب، خط بي‌نظير، محفوضات الي ماشاءالله، حمال الدوامين(صاحب ديوان‌ها).
محسن ياسمي: خوش ذوق و خوش صدا و مردم كاشان هم به ايشان علاقه داشتند.
حسين خلج تهراني: متدين و ماخوذ به حيا است؛ زيبا مي‌خواند.
شاه حسين بهاري: چهارپايه و نوحه مخصوص شاه حسين بود. روي چارپايه مي‌گفت: «آي در و ديوار بازار» مردم گريه مي‌كردند. در و ديوار گريه دارد؟ نمك را امام حسين(ع) به وي داده بود.
حاج اكبر كاظم تهراني: حافظ قرآن، نهج‌البلاغه؛ ۱۰۰ ديوان شعر عربي و فارسي بود.
مداحان قبلي خود مي‌سوختند و بعد مي‌سوزاندند اما اكنون ...
باقري در پاسخ به اين سؤال كه كدام بخش از شرايط مداحي ايران شما را نگران مي‌كند؟ گفت: اول اينكه شعر را از روي كاغذ هم كه مي‌خوانند غلط مي‌خوانند. مداحان قبلي مي‌سوختند و مي‌سوزاندند. در برخي مداحان جديد اين نيست چون اخلاص نيست. بايد براي اهل بيت(ع) ضجه زد اما مداح بايد با سوز دل و شعرش مردم را به سوز برساند. خود خواننده بايد يك سيم ارتباطي داشته باشد كه بتواند مردم را به سوز برساند. البته مستمعين الان هم همين خوانندگان را مي‌خواهند. مستمعين هم اطلاعات مذهبي كمي دارند آمده‌اند كه وقتشان را بگذرانند و غذايي بخورند و بروند. برخي جلسات اكنون رستوران شده است نه مجلس بحث و نقل و سخنراني و حديث. چنين مستمعاني چنين خوانندگاني را هم طلب مي‌كنند. خواب تعريف و تعبير مي‌كنند و دعا مي‌گيرند.
مستمعين بي‌تفاوت به مطالب گفته شده در منبرها نباشند
و راه‌كار شما چيست؟ باقري پاسخ داد: مستمعان بايد كمي اطلاعات مذهبي خود را بالا ببرند و بي‌تفاوت به مطالب گفته شده در منبرها نباشند. ديگر حوصله مردم هم نمي‌رسد كه آن غزليات با مفاهيم عميق و غني خوانده شود بلكه مي‌خواهد زود مجلس تمام شود و بروند.
وي در خصوص شاگرد پروري استادان مداحي نيز گفت: اكنون جلسه آقاي سازگار برگزار مي‌شود اما بازدهي آنچنان كه بايد باشد نيست. اكنون خوانندگان و مداحان ما تنبل شده‌اند نه مي‌خواهند مطالعه كنند و نه مي‌خواهند به دنبال شعر مناسب بروند كه حفظ كنند. راه‌كار مداح خوب شدن داشتن تقوا، ادب، اخلاق، مجالست خوب، برخورد خوب، حفظ شعر، زحمت كشيدن و گوش كردن به حرف بزرگان است.
و انتهاي صحبت از استاد باقري درخواست كرديم شعري را كه دوست دارند و با خود زمزمه مي‌كنند را براي ما بخوانند كه اين شعر را با صداي گيرا و رساي خود خواندند.
بسم الله الرحمان‌الرحيم يا رحمان و يا رحيم
نور خدا نمايدت آيينه مجردي از در ما درآ اگر طالب فيض سرمدي
باده بده كه دوزخ ار نام گناه ما برند آب زند بر آتشش معجزه محمدي
مجنون تو كوه را زه صحرا نشناخت ديوانه عشق تو سر از پا نشناخت