رازهای همچو علامه شدن در «روایت شیدایی»

به گزارش خبرگزاري بين‌المللي قرآن(ايكنا) تفاوت آنچه مداحان پيشكسوت و پيرغلامان ذاكر اهل بيت(ع) در مجالس خود از ائمه (ع) بيان مي‌كردند با آنچه اكنون برخي مداحان در اين مجالس مي‌گويند، تفاوت سبك رفتار و سلوك روحي دو نسل مداحاني كه نسل قبل از آن هنوز به اتمام نرسيده و نسل جديد آن هنوز به بلوغ كامل دست نيافته، موجب شد خبرگزاري ايكنا سلسله نشست‌هايي را با عنوان «روايت شيدايي» و با هدف شناساندن شخصيت و رفتار مداحان پيشكسوت برگزار كند. در دومين جلسه از اين سلسله نشست‌ها ايكنا ميزبان حاج غلامرضا سازگار، حاج مهدي آصفي، حاج يدالله بهتاش، حاج سيد احمد صالحي خوانساري و حاج حسين علامه، از دوستان و نزديكان مرحوم حاج محمد علامه بود. مرحوم علامه از پيرغلامان به‌نام اهل بيت(ع) است كه ۶۰ سال خدمت‌گزار دستگاه امام حسين(ع) بوده است و در اين نشست افرادي كه ايشان را به خوبي مي‌شناختند به بيان خاطرات خود و آنچه از نزديك شاهد آن بودند، پرداختند.
در محضر حضرت زهرا(س) سراغ من را هم بگيريد
«من شما را فراموش نمي‌كنم، شما هم مرا فراموش نكنيد اگر روز قيامت در محضر حضرت زهرا(س) جاي خالي مرا ديديد سراغ من را هم بگيريد». اين جمله معروف مرحوم حاج محمد علامه است كه مدام در منبرهايشان آن را مطرح مي‌كردند؛ جمله‌اي كه حاج حسين علامه فرزند ايشان با بيان آن سخنان خود را شروع كرد.
حسين علامه در ادامه به بيان آنچه از زندگي و رفتار مرحوم پدرش ديده، پرداخت و گفت: مرحوم علامه در سن ۱۸ سالگي پدر خود را از دست داد و مسئوليت خانواده را بر عهده مي‌گيرند. پدر ايشان به حدي به حضرت رسول(ص) علاقه داشت كه نام هر چهار فرزند خود را از نام‌هاي حضرت رسول(ص) يعني محمد، قاسم، مصطفي، و محمود انتخاب كرده بودند.
وي ادامه داد: مرحوم پدر هميشه به ما مي‌گفتند كه من نان امام حسين(ع) را به شما داده‌ام و اميدوارم همه شما (ما ۷ خواهر و دو برادر هستيم) خدمت‌گزار اهل بيت(ع) باشيد و ما خوشحاليم كه تا حدودي اين آرزوي پدر برآورده شده است.
فرزند مرحوم علامه به ارتباط بسيار محبت‌آميز مادر و پدرشان اشاره كرد و گفت: مرحوم پدر در جلسات بيرون منزل صبحانه يا شام نمي‌خوردند و هميشه مي‌آمدند تا در خانه با مادرم غذا بخورند مادر هم هميشه منتظر مي‌ماند تا پدر بيايند. مادرم به حدي به كار پدر اعتقاد داشت كه وقتي ايشان براي مداحي مي‌رفت به ايشان التماس دعا مي‌گفت.
خانه‌اي كه خشت و گلش با ذكر و اشك بر اهل بيت(ع) عجين شده، حسينيه شد
وي ادامه داد: بعد از فوت پدر در پي خوابي كه ديديم و صحبت يكي از علما كه فرمودند خشت و گل اين خانه با ذكر و اشك بر اهل بيت(ع) عجين شده است، خانه تبديل به حسينيه‌اي به نام مرحوم علامه شد و اميدواريم چراغ اين حسينيه تا ظهور امام زمان(عح) روشن بماند.
اين ذاكر اهل بيت(ع) با اشاره به اينكه از مرحوم علامه سه كتاب به يادگار مانده است، عنوان كرد: كتاب «ارمغان حج» كه خاطرات اولين سفر حج ايشان است، كتاب «هديه مور» كه يادگار اشعار ايشان است و كتاب «خاطرات ۶۰ سال خدمت‌گزاري» كه خاطرات ايشان از ذاكري اهل بيت(ع) است و پس از فوت ايشان به چاپ رسيده؛ اين كتب مي‌تواند براي ذاكران اهل بيت(ع) مورد استفاده قرار گيرد كه بدانند چگونه در آستان اهل بيت(ع) خدمت‌ كنند.
وي ادامه داد: ايشان طوري زندگي مي‌كردند كه ظاهر و باطنشان يكي باشد؛ چنان به كانون خانواده علاقه داشته و اهميت مي‌دادند كه هر هفته علي‌رغم داشتن برنامه بايد همه اعضاي خانواده را مي‌ديدند. نماز اول وقت ايشان ترك نمي‌شد و طوري رفتار مي‌كردند كه اين خصلت را بچه‌هايشان هم ياد بگيرند. اهل نماز شب بودند و توجه زيادي به تلاوت قرآن داشتند. ماه‌هاي مبارك رمضان سه بار قرآن را ختم مي‌كردند، يك بار براي امام زمان(عج)، يك‌بار براي پدر و مادرشان و يك بار هم براي خودشان. به مطالعه اهتمام زيادي داشتند و كمتر شبي بود كه بدون مطالعه به خواب بروند.
كتابخانه غني يك مداح/ وقف كتاب روضةالشهدا
علامه با اشاره به اينكه كتاب‌ خطي «روضةالشهدا» كه اشعاري در مدح ائمه(ع) است توسط مرحوم علامه به آستان قدس رضوي اهدا شده است و كتابخانه‌ ارزشمندي از ايشان به يادگار مانده، گفت: ما را به سه چيز تشويق مي‌كردند، يكي حضور در مجالس اهل بيت(ع)، قرائت قرآن و مطالعه.
روضه معروف حاج آقا علامه
وي در خصوص روضه معروف حاج آقا علامه كه در تهران برگزار مي‌شود نيز گفت: ايشان خانه‌اي در محدوده باغ شريفي (خيابان ۱۷ شهريور) داشتند كه از آنجا اين روضه را شروع كردند. عموها و اعضاي خانواده قبل از به دنيا آمدن ما با همكاري هم اين روضه را ۲۰ جمادي‌الاول هر سال به مدت ۱۰ روز از صبح تا ظهر برگزار مي‌كردند. شايد بتوان گفت بزرگ‌ترين جلسه‌اي بود كه از بزرگان جامعه مداحي و اهل منبر در آن حضور پيدا مي‌كردند. اواخر عمر ايشان بود كه زمان روضه را عوض كردند و از اذان صبح شروع مي‌شد تا ساعت ۸:۳۰ كه منبري‌هاي ثابتي هم داشتند و اين مجلس همچنان ادامه دارد.
حواستان به حضور ائمه(ع) در مجالس باشد
فرزند مرحوم علامه از قرائت هر روز زيارت عاشورا با ۱۰۰ سلام و ۱۰۰ لعن نيز گفت و افزود: ايشان بدون وضو منبر نمي‌رفتند و به ما نيز نصيحت مي‌كردند كه هرگز بدون وضو منبر نرويم و در منبرها هم به حضور ائمه(ع) در مجلس توجه داشته باشيم.
حاج مهدي آصفي يكي از مداحان پيشكسوت و دوست مرحوم علامه در ادامه اين نشست به بيان جنبه‌هاي شخصيتي مرحوم علامه پرداخت و اظهار كرد: ايشان نه تنها در خصوص مداحي سمت استادي براي ما داشتند بلكه از منظر رفتار، معاشرت با اشخاص و... نيز استاد ما بودند. مرحوم علامه مداح بي‌ادعايي بود و هيچ نيازمندي را دست خالي باز نمي‌گرداند حتي وقتي كسي از ايشان قرضي مي‌خواست به وي كمك مي‌كرد و پول قرض را پس نمي‌گرفت.
مداحان كتاب «خاطرات ۶۰ سال خدمت‌گزاري» را بخوانند
وي خواندن كتاب مرحوم علامه با عنوان «خاطرات ۶۰ سال خدمت‌گزاري» را به جامعه منبر از مبلغان و مداحان توصيه كرد و گفت: البته اين كتاب براي همه سودمند است و خوب است كه چنين كتابي با چنين مطالب عرفاني مورد مطالعه عموم قرار گيرد.
اين مداح پيشكسوت كشورمان با تأكيد بر اينكه معتقد است نبايد عنوان پيرغلامي به هر كسي داده شود، گفت: وقتي مرحوم علامه مي‌خواست از خانه براي يك خريد ساده هم خارج شود لباس كامل مي‌پوشيد و عبا مي‌انداخت. وقتي تو عبا مي‌اندازي؛ يعني هر لحظه متوجه جايگاه خودت و مراقب چشم و زبان و رفتارت در جامعه هستي. نحوه لباس پوشيدن، معاشرت و تعامل ايشان هم آموختني است.
مداحي ۱۰۰ چشمه دارد كه فقط يكي خواندن است
وي با طرح اين پرسش كه در ۱۰۰ سال اخير اسم چند نفر در جامعه مداحي باقي مانده است؟ اظهار كرد: مرحوم علامه خوب امتحان پس داد و ماندگار شد. جامعه مداحان بايد اين بزرگ را الگو قرار دهد. مداحي ۱۰۰ چشمه دارد كه يكي از آنها خواندن است، برخي فقط همان صدا را دارند؛ ته صدا دارند و مداحي مي‌كنند و عجيب اينجاست كه چند صباحي هم مطرح مي‌شوند اما چنان فراموش مي‌شوند كه كسي به ياد نمي‌آورد چه زماني آمده و چه زماني رفته‌اند. مداحان كنوني مي‌گويند چگونه بخوانيم تا سال ديگر هم صاحب‌مجلس ما را دعوت كند اما مرحوم علامه با اخلاص و فقط براي امام حسين(ع) مي‌خواند، اول خودش حال پيدا مي‌كرد بعد براي مستمع مي‌خواند.
علامه اول خودش به فيض مي‌رسيد بعد بقيه را به فيض مي‌رساند
اين مداح پيشكسوت كشورمان گفت: برخي مداحان مي‌خواهند ديگران را به فيض برسانند در حالي اول بايد بيايند خود فيض بگيرند وقتي خود فيض گرفتند مي‌توانند فيض بدهند. «ذات نايافته از هستي بخش ......... كي تواند كه بود هستي بخش».
آصفي از علاقه مرحوم علامه به تربت امام حسين(ع) و اينكه اين تربت را همراه خود داشتند نيز گفت و عنوان كرد: علاقه به تربت امام حسين(ع) عام است اما هر چه معرفت بيشتر شود اين علاقه هم بيشتر مي‌شود. حساسيت علامه نيز به تربت بيشتر بود و به آن متوسل مي‌شد.
حاج سيداحمد صالحي خوانساري ديگر مداحي بود كه از مرحوم علامه سخن گفت و عنوان كرد: افرادي همچون مرحوم علامه در زمان حيات و ممات براي همه موعظه هستند. اين رزق ماست كه در مجلسي هستيم كه از خلقيات مرحوم علامه سخن گفته مي‌شود، ويژگي‌هايي كه ما فرسنگ‌ها از آنها دور هستيم.
وي ادامه داد: اولين بار در دوران نوجواني پاي منبر مرحوم علامه نشستم. عادت داشتم نحوه مداحي افرادي كه پاي منبر آنها مي‌نشستم را تقليد كنم، دو روز بعد در حضور ايشان اجازه گرفتم و بخشي از شعري كه خوانده بودند را به سبك خودشان خواندم. مرحوم علامه به شدت مرا تشويق كرد حتي تشويق مادي هم كرد و به من پول داد.
در مداحي به هر جايي رسيدي كسب را رها نكن
صالحي به نصيحت و توصيه مهم علامه به خودش نيز اشاره كرد و گفت: در محفلي با علامه حضور داشتم كه ايشان از من پرسيدند آيا كاسب هستي؟ گفتم بله؛ گفت: در مداحي به هر جايي رسيدي كسب را رها نكن و من به اين توصيه ايشان عمل كردم. ايشان مداحي بود كه تا ۲۰ روز قبل از وفاتشان مجلس مي‌رفتند و مانند بسياري ديگر از پا افتاده يا فراموش شده نبودند مراسم تشييع ايشان به حدي پرجمعيت بود كه تمام خيابان‌هاي اطراف بسته شده بود و همه اينها به خلوص مرحوم علامه باز مي‌گردد. ايشان در هر مجلسي اول خودشان به ائمه(ع) متوسل مي‌شدند بعد براي بقيه مردم مي‌خواندند.
وي در پايان سخنانش گفت: روزي به علامه كه شعرهاي بسيار زيادي از حفظ بود گفتم به شما غبطه مي‌خورم شما روايت‌ها را مي‌خوانيد و اين روايت‌ها را به صورت شعر نيز مي‌گوييد، اين همه را از كجا حفظ كرده‌ايد؟ كه ايشان پاسخ دادند: هر چه دارم از دوران جواني دارم. در روزگار جواني از يك مجلس به مجلس ديگر با دوچرخه مي‌رفتم و در حال دوچرخه‌سواري نيز شعر حفظ مي‌كردم. شما هم مراقب جواني خود باشيد و سهل‌انگاري و تنبلي نكنيد.
رمز مشهور و محبوب بودن مرحوم علامه
حاج يدالله بهتاش ديگر ذاكر اهل بيت كشورمان نيز در نشست روايت شيدايي از شيدايي مرحوم علامه گفت و عنوان كرد: برخي مشهور مي‌شوند اما محبوب نه، اما برخي هم مشهور مي‌شوند و هم محبوب؛ بايد ديد چرا؟ قرآن مي‌‌فرمايد كساني كه ايمان و عمل صالح دارند را خداوند محبوب مي‌كند. حضرت علي(ع) نيز مي‌فرمايد: «سه چيز موجب مي‌شود كه شما را مردم دوست داشته باشند. دين داشته باشيد، متواضع باشيد و خيرتان به ديگران برسد.» مرحوم علامه هر سه اين ويژگي‌ها را داشت.
وي با اشاره به اينكه مستقيماً شاگرد علامه نبوده اما نوارهاي ايشان را گوش مي‌داده و تلاش مي‌كرده در اخلاق و رفتار و حتي طرز لباس پوشيدن مانند علامه رفتار كند، گفت: مردم فقط به خواندن مداح نگاه نمي‌كنند به سبك رفتار و منش او هم نگاه مي‌كنند. چون مرحوم علامه ايمان و عمل صالح داشت و در جامعه تأثيرگذار بود مجالس ايشان هم تأثيرگذار بود؛ برخي مجالس فقط احساسي است، اما برخي مداحي‌ها تأثيرگذار است و مردم را تغيير مي‌دهد، افراد مي‌آمدند و پاي منبر مرحوم علامه متحول مي‌شدند.
آيت‌الله خوانساري پاي منبر مرحوم علامه مي‌نشست
اين مداح پيشكسوت كشورمان در ادامه گفت: يكي ديگر از خصوصياتي كه علامه داشت اين بود كه در طيف خاصي تأثيرگذار نبود و پاي منبر ايشان همه مي‌نشستند از آيت‌الله خوانساري گرفته تا پيرمردها و پيرزن‌هاي تحصيل نكرده. بايد همه چيز دست به دست هم دهد تا يك نفر ماندني شود، حتي پس از فوت. مرحوم علامه هم مداح خوبي بود، هم شاعر خوبي بود، هم مستند روضه مي‌خواند و هم به خانواده خود به خوبي توجه داشت.
اين پيرغلام كشورمان با تأكيد بر اينكه هر گريه كردني و هر گرياندني ثواب ندارد مگر اينكه خالصانه باشد و مداح نخواهد خود را مطرح كند بلكه فقط بخواهد اهل بيت(ع) را مطرح كند، گفت: مداحان بايد كتاب «لؤلؤ و مرجان» را بخوانند؛ در برخي مراسم ما حتي خدا غايب است.
برخي با نام اهل بيت(ع) مشهور مي‌شوند، اما با اهل بيت(ع) محشور نمي‌شوند
وي در ادامه به بيان خصوصياتي پرداخت كه اگر يك مداح داشته باشد ماندني مي‌شود و گفت: اخلاص و صداقت داشتن، دين‌دار و متواضع بودن و رسيدن خيرمان به ديگران، مطالعه كردن و داراي معلومات بودن (يك مداح حداقل بايد يك دوره تاريخ زندگي ائمه(ع) را مطالعه كرده باشد.) موجب ماندگاري ما مي‌شود. برخي با نام اهل بيت(ع) مشهور مي‌شوند، اما با اهل بيت(ع) محشور نمي‌شوند. ما بايد كاري كنيم با اهل بيت(ع) محشور شويم. نوكري اهل بيت(ع) افتخار است، اما مسئوليت‌آور هم هست. بايد زينت اهل بيت(ع) باشيم نه اينكه آبروي آنها را ببريم. مرحوم علامه زينت اهل بيت(ع) بود.
وي تصريح كرد: مداحي احكام دارد و يك مداح بايد اين احكام را بياموزد. اكنون به راحتي مي‌توان فتاواي رهبر معظم انقلاب در خصوص شادي در مناسبت‌هاي مذهبي، حكم دست زدن، سينه زدن، قمه زدن و... را دريافت و مطالعه كرد. اكنون برخي مداحان غلو‌هايي در مراسم انجام مي‌دهند كه عليه ائمه(ع) است اما مرحوم علامه روضه راست مي‌خواند.
حاج غلامرضا سازگار مداح پيشكسوت و پيرغلام حسيني كشورمان آخرين فردي بود كه از مرحوم علامه گفت و عنوان كرد: گاهي يك مداح يك يا چند ويژگي‌ و محسنه دارد، اما علامه همه محسنات را با هم داشت. مداحي‌ها را چنان مي‌خواند كه مستمع فكر مي‌كرد علامه دارد خود وي را نصيحت مي‌كند و دارد با مستمع دوستانه حرف مي‌زند. هر كسي علامه را حتي از دور مي‌ديد ياد امام حسين(ع) مي‌افتاد و بر امام حسين(ع) سلام مي‌فرستاد.
وي ادامه داد: بارها ديدم كه علامه در مجالس خود روايت‌ها را مي‌خواند و بعد اين روايت‌ها را به صورت شعر بيان مي‌كرد. من سفري با علامه به قم داشتم و در اين سفر بود كه ديدم علامه چه محفوظات و ادبيات غني‌اي در سينه دارد.
علامه هيچ وقت با صاحب مجلس سر قيمت صحبت نمي‌كرد
اين پيرغلام كشورمان به رفتار علامه با مداحان جوان و اينكه حتي در صورت بي‌ادبي برخي مداحان در مراسم، ايشان سكوت مي‌كردند و با آنها به خوبي رفتار و آنها را تشويق مي‌كرد نيز اشاره كرد و گفت: هيچ كس به ياد ندارد علامه براي حضور در مجلسي با صاحب مجلس بر سر قيمت صحبتي كرده باشد، حتي بسياري مواقع پولي كه در مجالس به وي مي‌دادند به اندازه پول تاكسي بود كه علامه با آن به مجلس رفته بود. مرحوم علامه ۲۰ سال خانه پيرزني مجلس مي‌رفت، حتي پس از مشهور شدن نيز اين مجلس ترك نشد.
آفت در مداحي از سه راه وارد مي‌شود؛ بي‌استادي، بي‌سوادي و بي‌تقوايي
سازگار تصريح كرد: مداحان بايد توجه داشته باشند كه دروغ گفتن گناه است، اما روزه را باطل نمي‌كند، اما دروغ بستن به ائمه(ع) روزه را باطل مي‌كند، به اين اندازه گناه اين كار سنگين است. آفت در مداحي از سه راه وارد مي‌شود؛ بي استادي، بي‌سوادي و بي‌تقوايي. فرد بي‌استاد تجربه ندارد، كسي كه سواد ندارد هر چيزي را مي‌گويد و فرد بي‌تقوا هم كاري به گناه بودن ندارد و هر چيزي را مي‌گويد.
كاسب نه مداح وي تأكيد كرد: مداحي كه مي‌گويد اينقدر به حساب من واريز كنيد تا من بيايم و بخوانم، كاسب است نه مداح. اين فرد شغلش مداحي است و چيزي گير خودش نمي‌آيد و لذتي هم از مداحي نمي‌برد. مداحي كه خودش سوز نداشته باشد؛ مثل هيزم مي‌ماند. هيزم نه مي‌سوزد نه مي‌سوزاند، ولي آتش اول خود مي‌سوزد و بعد مي‌سوزاند.
اين مداح پيشكسوت كشورمان در پايان سخنانش به مداحان توصيه كرد كه قبل از خواب روضه‌اي براي ابا‌عبدالله(ع) بخوانند و گفت: اينجا نه تشويقي است و نه پاكتي. براي خود و اعضاي خانواديتان بخوانيد.