نشست علمی «واجبات و محرمات زیارات معصومین (ع)» برگزار شد نشست علمی «واجبات و محرمات زیارات معصومین (ع)» برگزار شد نشست علمی «واجبات و محرمات زیارات معصومین (ع)» برگزار شد بعثه مقام معظم رهبری در گپ بعثه مقام معظم رهبری در سروش بعثه مقام معظم رهبری در بله
نشست علمی «واجبات و محرمات زیارات معصومین (ع)» برگزار شد نشست علمی «واجبات و محرمات زیارات معصومین (ع)» برگزار شد نشست علمی «واجبات و محرمات زیارات معصومین (ع)» برگزار شد نشست علمی «واجبات و محرمات زیارات معصومین (ع)» برگزار شد نشست علمی «واجبات و محرمات زیارات معصومین (ع)» برگزار شد

نشست علمی «واجبات و محرمات زیارات معصومین (ع)» برگزار شد

نشست علمی «واجبات و محرمات زیارات معصومین (ع)» به همت مرکز امور نخبگان و استعدادهای برتر و با همکاری معاونت پژوهش حوزه های علمیه و پژوهشکده حج و زیارت عصر سه شنبه در سالن کنفرانس کتابخانه آیت الله العظمی بروجردی(ره) برگزار شد.

به گزارش پايگاه اطلاع رساني حج، در اين نشست علمي حجت الاسلام رضا عندليبي مدير گروه فقه و حقوق پژوهشكده حج و زيارت ارائه دهنده نظريه «واجبات و محرمات زيارات معصومين (ع)» و ناقدين حجج الاسلام ياسر قيصري نيا و ميثم جواهري لعل از استعدادهاي برتر سطح 4 حوزه علميه بودند، همچنين داوري اين نشست علمي توسط حجت الاسلام والمسلمين ترابي شهرضايي صورت گرفت.
در ابتداي اين نشست علمي، حجت الاسلام مهدي طهماسبي معاون امور استعدادهاي برتر مركز امور نخبگان و استعدادهاي برتر حوزه هاي علميه به سنجش و ارزيابي از طلاب تحت پوشش اين مركز كه در سطح 4 قرار دارند، اشاره كرد و گفت: قرار است سنجش و ارزيابي صورت گيرد و طلاب سطح 4 در مصاحبه اي كه در خود مركز برگزار مي شود ارزيابي شوند تا بالندگي علمي طلاب استمرار داشته باشد و نمره كسب شده طلاب به عنوان ارزيابي محاسبه گردد.
وي ضمن اينكه اين نشست اولين نشست علمي است كه در راستاي اهداف امور نخبگان و استعدادهاي برتر حوزه برگزار شده است، افزود: پيشنهاد مي شود كه طلابي كه مايل هستند و قالب هاي علمي از جمله، پايان نامه، مقاله، كتاب و حتي كرسي نظريه پردازي و يا نقد آن را دارند ارائه دهند.
در ادامه نشست حجت الاسلام رضا عندليبي كه ارائه دهنده موضوع بود گفت: در مورد زيارات، آداب، مستحبات و محرمات آن، كارهايي صورت گرفته است، ولي در مورد فقه زيارت كاري صورت نگرفته است.
اين دانش آموخته حوزوي به مفهوم زيارت پرداخت و گفت: «زيارت» در لغت مصدر از ماده «زارَ، يَزورُ» به معناي قصد كردن و ديدار نمودني است كه در آن ميل و گرايش نهفته باشد و در اصطلاح به معناي قصد به همراه گرامي ‌‌داشتن و تعظيم قلبي و انس گرفتن روحي است كه در قرآن كريم تنها يك ‌بار بكار رفته است: (حَتَّى زُرْتُمُ‏ الْمَقابِرَ) وآن آيه دوم سوره تكاثر.
وي افزود: فضاي زيارت و زيارتگاه‌ها يكي از فرصت‌‌هايي كه خداوند متعال براي تقرب و نزديكي به خود در اختيار ما انسان‌‌ها قرار داده است و لذا مبحث زيارت را مي‌‌توان از ابعاد مختلفي بررسي كرد؛ اما بُعد فقهي زيارت كمتر مورد توجه قرار گرفته و اگر هم احكام زيارت در برخي كتب مطرح شده، بيشتر به بيان مستحبات و مكروهات آن پرداخته‌اند كه در كتب آداب زيارت مي‌توان آن را مشاهده كرد و نسبت به واجبات و محرمات زيارت اثري مستقل ديده نمي­شود.
حجت الاسلام عندليبي ادامه داد: در اين نشست مي­ توان مبحث واجبات و محرمات زيارت را در سه بخش مطرح كرد كه بخش اول: حكم اولي و ثانوي اصل زيارت، بخش دوم: واجبات زيارت و بخش سوم: محرمات زيارت مي باشد.
حجت الاسلام عندليبي مدير گروه فقه و حقوق پژوهشكده حج و زيارت ابتدا به حكم اولي اشاره كرد و گفت: حكم اولي حكمي است كه شارع مقدس با توجه به مصالح و مفاسدي كه در خود موضوع وجود دارد آن را جعل مي‌كند؛ اما حكم ثانوي حكمي است كه شارع آن را با نظر به حالت خاص و استثنايي مكلف جعل مي‌كند.
اين محقق، به حكم اولي زيارت رسول خدا(ص) و مشروعيت آن طبق فتواي مذاهب چهارگانه اهل سنت اشاره كرد و افزود: مشروعيت زيارت رسول خدا ص طبق فتواي مذاهب چهارگانه اهل‌سنت اثبات شده و علماي اين مذاهب قرن‌‌ها بر طبق آن عمل كرده‌‌اند. از اين گذشته، روايات بي‌شماري در كتب معتبر شيعه نقل شده است.
وي همچنين به حكم اولي زيارت امام حسين(ع) نيز پرداخت و گفت: در مورد زيارت امام حسين (ع) هم هر چند برخي از بزرگان با استناد به روايات، معتقدند كهضريح حضرت امام رضا(ع) زيارت حضرت واجب است، اما با توجه به اعراض مشهور از نظريه وجوب، نمي‌‌ توان چنين ادعايي را پذيرفت و بايد همانند مشهور قريب به اجماع فقهاي اماميه، به استحباب مؤكد عيني زيارت حضرت و وجوب كفايي آن معتقد شد.
اين دانش آموخته حوزوي به زيارت ساير معصومين عليهم السلام كه در حكم زيارت امام حسين (ع) قرار دارد اشاره كرد و گفت: زيارت ساير معصومين عليهم السلام نيز همان حكم زيارت امام حسين (ع) را دارد، اما از بيانات مختلف و تأكيداتي كه در مورد زيارت تك تك معصومين‌ عليهم السلام در روايات آمده است، استفاده مي شود استحباب و فضيلت زيارت همه معصومين عليهم السلام در يك حد نيست و برخي به دليل ويژگي‌هايي كه در آن معصوم(ع) وجود دارد، داراي فضيلت بيشتري در زيارت هستند.
اين پژوهشگر حوزوي در ادامه مباحث خود به برخي مصاديق ثانويه زيارت پرداخت و گفت: از مصاديق حكم ثانوي زيارت مي توان به، مصاديقي از قبيل اينكه هرجا عمل به حكم اولي موجب عسر و حرج باشد؛ به ارتكاب حرام يا ترك واجب مضطر شود، اشاره كرد.
وي موارد ديگر حكم هاي ثانويه را در مواردي از جمله اينكه پاي تقيه در ميان باشد، هرجا انجام دادن حكم اولي سبب ضرر مكلف و اضرار به ديگران باشد و امر پدر به پسر و نيز امر شوهر به زن در دايره احكام غيرالزامي، برشمرد.
اين دانش آموخته حوزوي با توجه به اينكه ما در اصل زيارت اجماع داريم گفت: زيارت را حتي وهابيون قبول دارند؛ اما زيارتي كه مشتمل بر توسل باشد را قبول ندارند.
حجت الاسلام عندليبي افزود: وهابيون معتقدند مي توان در كنار قبور دعا كرد، اما نمي توان از آنها يعني پيامبر(ص) و ائمه عليهم السلام طلب حاجت كرد.
اين دانش آموخته حوزوي با توجه به تقسيم بندي سه گانه خود در حكم ثانوي زيارت، به زيارات واجب پرداخت و گفت: برخي از مصاديق زيارت واجب: زيارت واجب ‌شده به حكم حكومتي؛ زيارت واجب ‌شده به نذر، عهد، قسم، شرط و وصيت و زيارت واجب ‌شده به امر والدين است.
وي در ادامه به بحث زيارت حرام پرداخت و مصاديق زيارت حرام را در سه قسم؛ الف) زيارت ممنوع از طرف حاكم شرع، ب) زيارت همراه با خطر و ج) زيارت بدون اذن ولي ، برشمرد. البته در مورد زيارت همراه با خطر گفت: هر چند برخي از روايات، زيارت امام حسين ع را در حال خطر هم جايز شمرده اند، گفت: در زيارت بايد به ميزان ضرورت و همچنين اهميت آن توجه كرد.
وي مصاديق زيارت مكروه را زيارت در هنگام برپايي نماز جماعت؛ زيارت بدون طهارت؛ زيارت با كسالت يا بدون توجه قلبي دانست.
نظريه دهنده اين نشست علمي بخش دوم بحث خود را به واجبات زيارت اختصاص داد و گفت: در اين بحث ما به دو مصداق از مصاديق واجبات زيارت اشاره مي كنيم؛ حفظ احترام زيارتگاه و دوم حفظ احترام مزور كه اين دو با استناد به قرآن كريم است.
وي ادامه داد: در بخش حفظ احترام زيارتگاه مي توان به دو آيه 36 سوره نور و آيه 32 حج اشاره كرد كه مي فرمايد: ( فِي بُيُوتٍ أَذِنَ الله أَنْ تُرْفَعَ وَ يُذْكَرَ فِيهَا اسْمُهُ يُسَبِّحُ لَهُ فِيهَا بِالْغُدُوِّ وَ الْآصَالِ) (نور؛36) (وَ مَن يُعَظم شَعائِرَ اللهِ فَإنَّها مِن تَقوَى القُلوب) (حج؛32).
حجت الاسلام عندليبي ادامه داد: در بحث حفظ احترام مزور نيز مي توان به آيه (قُلْ لاَ أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِلاَّ الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى) (شوري؛23) و اين مضمون از روايت (اللهمَّ إِنِّي أَعْتَقِدُ حُرْمَةَ صَاحِبِ هَذَا الْمَشْهَدِ الشَّرِيفِ فِي غَيْبَتِهِ كَمَا أَعْتَقِدُهَا فِي حَـضْرَتِهِ ) اشاره كرد.
اين پژوهشگر حوزوي در بخش سوم بحث، به بررسي محرمات زيارت پرداخت و گفت: بلند كردن صدا در حضور مزور و تقدم بر قبور معصومين‌ عليهم السلام در نماز از محرمات زيارت است.
حجت الاسلام عندليبي در مورد بلند كردن صدا در حضور مزور گفت: اثبات حرمت بلند كردن صدا در حرم رسول خدا (ص) و ائمه اطهار (ع )متوقف بر اثبات سه مقدمه است: 1. نهي موجود در آيه الزامي باشد و نه تنزيهي؛ يعني (لا تَرْفَعُوا) بر حرمت، و نه كراهت، دلالت كند؛ 2. حكم ثابت‌شده در زمان حيات رسول خدا ص، براي پس از وفات ايشان نيز ثابت باشد 3. تفاوتي ميان رسول خدا(ص) و اهل‌بيت ايشان در اين حكم نباشد.
وي گفت: درست است كه با توجه به اثبات اين سه مقدمه، مي‌‌توان به حرمت بلندكردن صدا در حرم مطهر معصومين ص قائل شد، اما ظهور عرفي آيه شريفه اين است كه تنها در صورتي كه اين عمل عرفاً بي‌‌حرمتي به مزور به شمار آيد، حرام است. بنابراين، اين آيه نمي‌‌تواند مستند حرمت درخواست صلوات يا صحبت با صداي بلند با ديگران در حرم معصومين‌ (ع) و يا درددل و دعا و درخواست حاجت از معصومين‌ عليهم السلام باشد. بله، اگر همين كارها به قصد بي‌‌احترامي باشد يا عرف آن را هتك حرمت بداند، ترديدي در حرمت آن نخواهد بود.
اين دانش آموخته حوزوي با توجه به كراهت تقدم بر قبور معصومين عليهم السلام در نماز گفت: از نظر تكليفي، مشهور فقها، تقدم بر قبر معصوم عليهم السلام در نماز را مكروه مي دانند و از نظر وضعي، مرحوم صاحب عروه در ضمن شمارش شرايط مكان نمازگزار مي‌‌نويسد: «السابع: أن لا يكون مقدّماً على قبر معصوم، ولا مساوياً له مع عدم الحائل المانع الرافع لسوء الأدب على الأحوط». در ادامه نشست ناقدان اين جلسه به نقد برخي از نظرات پرداختند . حجت الاسلام ياسر قصيري نيا گفت: بحث در مورد حكم كه شامل حكم اوليه و ثانويه مي شود، شروع مي شود و لذا جا داشت، بحثي در اين باره ارائه مي شد. به هر حال در استدلالات اول براي مشروعيت زيارت آيه (و لو انهم اذ ظلموا انفسهم جاءوك) استدلال شده است.
وي ادامه داد: "جاءوك" براي ملاقات حضوري است، آيا مي توان براي بعد از رحلت نيز آن را به كار برد؟ جاءوك طلب شفاعت و توسل است كه هرجايي مي تواند محقق شود. اگر مرقد پيامبر(ص) مشخص نبود آيا آيه مورد پيدا نمي كرد؟ چرا مورد و جاي اشكال بود. لذا با رحلت پيامبر(ص) قطع نمي شود، پس مصداق آيه زيارت نيست بلكه شفاعت است.
در ادامه حجت الاسلام ميثم جواهري لعل در نقد مطالب ارائه شده گفت: در مورد واجب اول، يعني حفظ احترام مزور بايد بگوييم: با اثبات حرمت بي احترامي، وجوب حفظ احترام ثابت نمي شود، زيرا استفاده وجوب از حرمت، مربوط به بحث ضد است و بحثي عقلي، كه مورد قبول اصوليون نيست، اما اگر عناوين شرعي است كه حرمت را نمي توان استفاده كرد.
اين ناقد در نقد بحث حرمت بي احترامي ادامه داد: لاشك و لا شبهه اگر يكي از اين دو عنوان باشد (يا عرفا بي احترامي باشد يا قصد بي احترامي باشد)، حرام است، اما اگر قصد بي احترامي كند ولي عرفا بي احترامي نباشد، نمي توان حرمت را پذيرفت.
حجت الاسلام جواهري لعل ادامه داد: همچنين از ديگر مواردي كه قابل نقد است بلند كردن صدا در نزد پيامبر است كه به نظر مي رسد بايد جايگاه بحث روشن شود، يعني بحث ما در اين است كه صدق بي احترامي باشد و يا نباشد.
وي سپس نظريات چهارگانه اي را كه در مورد معناي حبط در آيه مطرح شده به نقد كشيد و گفت: ظاهرا نظريه دوم و چهارم يكي هستند.
در ادامه اين بحث علمي حجت الاسلام و المسلمين استاد ترابي شهرضايي داور جلسه به ايراد سخن پرداخت و گفت: اگر بخواهيم نشست پربار شود، پيشنهاد مي شود كه بحث ها در بين نخبگان تكثير شود و طلاب بتوانند روي بحث به گفت و گو و چالش براي موضوعات بپردازند.
اين استاد حوزه اولين ايرادي كه از موضوع گرفت با توجه به ساختار روشي بود و گفت: طلاب برخي از اشكالاتي كه وارد بود را تذكر دادند، اما ايرادي كه به آن توجه نشد موضوع مطرح شده، واجبات و محرمات زيارت بود و جايي براي زيارات واجب و حرام در اين نشست نبود.
در ادامه حجت الاسلام عندليبي به اشكالات مطرح شده توسط ناقدين و داور پاسخ داد و گفت: اين مطالب برگرفته از كتابي با عنوان «فقهِ تبليغ» است، كه در پژوهشكده حج و زيارت توسط وي تدوين شده و در دست چاپ است. بسياري از اشكالات در كتاب بيان شده و علت عدم طرح در نشست را، كمبود وقت دانست.
در پايان اين نشست، طلاب حاضر در جلسه، كه همگي از استعدادهاي برتر حوزه بودند، سوالاتي را مطرح و به بحث و گفت و گو پرداختند.




نظرات کاربران