گزارشی از مراحل پیشرفت طرح ترفیع گنبد سیدالشهدا(ع) در کرمان
گنبد جدید حرم امام حسین(ع) چگونه ساخته می‌شود؟+تصاویر
متخصصان ستاد بازسازی عتبات عالیات در حال ساخت قابهای فولادی ویژه برای بتن ریزی گنبد جدید حرم مطهر امام حسین علیه السلام در کارگاه مخصوصی در کرمان هستند. مهندسان ایرانی، در ساخت قابهای فریم گنبد از تکنولوژی پیشرفته‌ای بنام «واترجت» استفاده می‌کنند که مزیت مهم آن، برش مواد مختلف بدون تغییر خواص ذاتی و آسیب زدن به مواد است چراکه در این روش، مواد تحت عملیات حرارتی قرار نمی‌گیرد.
به گزارش پايگاه اطلاع رساني حج از روابط عمومي ستاد بازسازي عتبات عاليات، چند سالي است كه در گوشه‌اي از خاك كرمان، خاك و آهن و عشق، در هم آميخته و كاري از جنس ارادت و اخلاص نقش مي‌زنند.
سال 1391 بود كه به دنبال عقد تفاهم نامه‌اي بين حجت الاسلام والمسلمين حاج شيخ عبدالمهدي كربلايي توليت حرم مطهر حضرت امام حسين (ع) و حسن پلارك رئيس ستاد بازسازي عتبات عاليات، تمام مراحل پروژه‌هاي ترفيع گنبد مطهر و كاهش حجم و مقاوم سازي ستون‌هاي اطراف ضريح مطهر حضرت اباعبدالله الحسين(ع) اعم از مطالعه، طراحي و اجرا به ستاد بازسازي عتبات عاليات واگذار شد.
در آخرين روز بهار سال ۱۳۹۱ انجام پروژه هاي مذكور با اختيارات كامل به صورت صفر تا صد حتي تامين منابع مالي از محل نذورات مردمي به ستاد بازسازي عتبات عاليات استان كرمان تفويض شد و علي مهاجري رئيس ستاد استان كرمان به عنوان مجري پروژه منصوب شد.
پس از مطالعات و بررسيهاي جامع و دقيق و استفاده از ايده‌ها، طرح‌ها و نظرات مشاورين مختلف از ميان پيشنهادات مطروحه، پيشنهاد گروه مشاورين پروژه كه اساتيد مطرحي از دانشگاه‌هاي كشور هستند، مطلوب ارزيابي و كار شروع شد.
در پي اين اقدام كارگروه فني و مهندسي ستاد كرمان گزينه‌هاي استفاده از متريال گوناگون براي ساخت سازه براي گنبد را مورد بررسي قرار داد و پس از ارزيابي پيشنهادات مختلف، طرح سازه گنبد با فولاد و بتن مورد تاييد قرار گرفت.
پس از طراحي سازه، فريم فولادي گنبد در اواخر سال 1393 در شركت OTEC تهران ساخته و يك بار در آن مكان مونتاژ شد و به منظور افزايش دوام و جلوگيري از زنگ خوردگي و پوسيدگي، فريم فولادي در اراك گالوانيزه شد.
سپس همه قطعات فريم مذكور به كرمان منتقل و در محل ستاد بازسازي عتبات عاليات مونتاژ شد پس از مدتي مجددا باز و سپس براي بار دوم براي كنترل خطاهاي احتمالي و دقت بيشتر مونتاژ و نصب شد.
ساخت قاب فولادي براي بتن ريزي
از نيمه دوم سال 1395 براي ساخت قاب‌هاي فولادي بتني روي گنبد در محل اين ستاد، كارگاهي از ارادت به آستان سيدالشهدا عليه السلام برپا شده كه هم‌زمان با ساخت قاب‌هاي فولادي، كارگاهي در شهرك صنعتي كرمان به منظور تركيب آهن، فولاد، سيمان و بتن راه‌اندازي شد.
در اين كارگاه معجوني از سيمان و بتن و فولاد روي قالب‌هاي مخصوص ريخته شده و زماني كه در كارگاه بتن از لحاظ مقاومت به حد نصاب استاندارد رسيدند، در نهايت با پيچ و مهره‌ي عشق روي گنبد مطهر به هم متصل خواهد شد.
برش ورق‌هاي قاب‌هاي فريم گنبد كه پس از بررسيهاي لازم و كنترل كيفيت تهيه شده به خاطر بروز كمترين خطا با روش واترجت انجام مي‌شود. مزيت مهم واترجت قابليت آن براي برش مواد مختلف بدون تغيير خواص ذاتي و آسيب زدن به آن است. چون در اين روش مواد تحت عمليات حرارتي قرار نمي‌گيرند.
قرار است خشت‌هاي طلاي گنبد جديد بر روي اين قاب‌ها نصب شود.خشت‌هايي كه به صورت پازل با شماره گذاري در كنار هم قرار مي‌گيرند و هر يك نشانه‌اي از عشق و ارادت ايرانيان به‌ويژه مردم كرمان به ساحت مقدس اباعبدالله الحسين عليه السلام است. خشت‌هايي كه توسط مردم خريداري و هزينه‌ي آن پرداخت شده و با بهترين كيفيت ساخته و بر قاب‌هاي بتني - فولادي نصب مي‌شود.
تاريخچه گنبد مطهر سيدالشهدا(ع)
بنا به روايت اسناد تاريخي و شواهد موجود گنبدي كه اكنون برفراز قبر مطهر حضرت سيدالشهدا (ع) قرار دارد و ستون هاي اطراف ضريح مطهر كه گنبد برروي آنها واقع شده است در دوران حكومت جلايران و در قرن هشتم هجري بنا گرديده است و بيش از ۷۰۰ سال قدمت دارد كه البته بارها و بارها در طول تاريخ توسط شيعيان و ارادتمندان خاندان عصمت و طهارت مورد بازسازي، تعمير و تزئين قرار گرفته است.
لازم به ذكر است قدمت ستون هاي روضه منوره امام حسين (ع) مربوط به دوران حكومت آل بويه ( قرن چهارم هجري قمري ) ميباشد.
اما با توجه به رشد جمعيت شيعيان و افزايش زائران حرم مطهر حسيني، اين بناي كهن ديگر پاسخگوي خيل مشتاقان زيارت قبر مطهر حضرت امام حسين (ع) نبود. از سوي ديگر گنبد مطهر كه روزگاري مرتفع ترين بناي شهر كربلا بوده و از دو فرسنگي كربلا و محلي بنام تپه سلام ( جايي كه زائران هنگام ورود به كربلا با ديدن گنبد مطهر سيدالشهدا(ع) به آن حضرت سلام مي دادند) رويت مي شد.
اما هم اكنون به دليل ساخت وسازهاي اطراف حرم مطهر و احداث بناهاي مدرن، دورنماي خود را از دست داده و حتي براي زائراني كه در بين الحرمين حركت مي كنند به خوبي قابل ديدن نيست.همچنين بيش از يك و نيم قرن (سال ۱۲۷۳ شمسي) از آخرين بازسازي گنبدمطهر مي گذرد كه آسيب هاي ناشي از عوامل طبيعي و گلوله باران و به توپ بستن حرم مطهر توسط حكومت ديكتانوري صدام در سال ۱۹۹۱ ميلادي (۱۳۷۰ شمسي) ، بازسازي ، تعمير و ترفيع آن را اجتناب ناپذير مي كرد.
لذا به همين دلايل پروژه ساخت و ترفيع گنبد مطهر بعد از سقوط ديكتاتور عراق و فراهم شدن زمينه بازسازي اعتاب مقدسه در دستور كار توليت حرم مطهر قرار گرفت. از ديگر نكات قابل تأمل در اين پروژه حفظ آثار معماري و گنبد قديمي بدون هرگونه تغييري بود و گنبد جديد مي بايست به گونه اي طراحي شود كه برروي گنبد قديمي قرار گيرد.
مقاوم سازي بناي تاريخي حرم با بتن مسلح
انجام اين امر موجب افزايش فشار ناشي از وزن گنبد جديد به ستون هاي قديمي اطراف ضريح مطهر مي شد كه قاعدتاً آنها تحمل اين فشار را نداشتند. استحكام بخشي ستون هاي قديمي و در صورت امكان كاهش حجم آنها به منظور افزايش فضاي اطراف ضريح مطهر و تسهيل زيارت زائرين از ضروريات انجام پروژه ساخت و ترفيع گنبد بود كه به دليل حساسيت كاهش حجم و استحكام بخشي ستون هاي روضه منوره به صورت پروژه اي جداگانه تعريف شد.
ستاد بازسازي عتبات عاليات جمهوري اسلامي ايران از همان ابتدا تمام همت خود را براي بدست آوردن افتخار انجام اين دو پروژه به كار بست و از ستادهاي استاني خواست كه طرح هاي پيشنهادي خود را ارائه نمايند كه از ميان طرح هاي ارائه شده طرح پيشنهادي ستاد بازسازي عتبات عاليات استان كرمان مورد پذيرش واقع شد و سپس به تصويب توليت محترم حرم مطهر حضرت سيدالشهداء (ع) رسيد.
حضور چهره‌هاي برجسته علمي
پس از مطالعات و بررسيهاي جامع و دقيق و استفاده از طرح ها و نظرات مشاورين مختلف از ميان طرح هاي پيشنهادي طرح پيشنهادي پروفسور ارسلان قهرماني (ملقب به پدر خاك ايران ، چهره ماندگار ايران اسلامي ، مشاور پروژه برج ميلاد تهران و استاد برجسته مهندسي كشور )، دكتر محمدرضا بنان (استاد دانشگاه و مهندس مشاور پروژه هاي بزرگ در خارج از كشور) و دكتر محمودرضا بنان (استاد دانشگاه و مهندس مشاور پروژه هاي بزرگ در خارج از كشور) مطلوب ارزيابي شد.
در پي اين اقدام كار گروه فني و مهندسي ستاد كرمان گزينه هاي استفاده از متريال گوناگون براي ساخت سازه كمپوزيت – آلومينيوم –استنلس استيل را مورد بررسي قرار داد كه هر كدام از آنها داراي محاسن و معايبي بودند لذا براي گنبدي كه قرار است حداقل چهار قرن استوار باقي بماند مناسب ارزيابي نشدند.
سبك بودن – انعطاف پذيري از محاسن كمپوزيت بود اما نوين بودن اين سازه و عدم شناخت رفتار آن در مقابل عوامل طبيعي پس از گذشت يك قرن – نداشتن آئين نامه و استانداردهاي مدون از عمدترين معايب كمپوزيت بحساب مي آيد كه باعث شد مشاورين پروژه و كارگروه فني و مهندسي ستاد كرمان نظر مساعدي راجع به آن نداشته باشند.
آلومينيوم – ديگر پيشنهاد سازه گنبد بود.سبك وزني ، داشتن آيين نامه مدون و كاربري فراوان آن درصنعت هوا و فضا از محاسن آن محسوب مي شد. سابقه زماني استفاده از آن كه به كمتر از يك قرن مي رسد – عدم شناخت رفتار قطعات جوشكاري شده آن در مقابل عوامل طبيعي در طول قرون از جمله معايب اين سازه به شمار مي آمد و به همين خاطر مشاورين پروژه و كارگروه فني و مهندسي ستاد كرمان استفاده از آن را براي سازه گنبد مناسب ارزيابي نكردند.
استنلس استيل، از ديگر پيشنهادات براي ساخت سازه گنبد بود كه وزن زياد ، گران قيمتي ، مكش باد و ايجاد صداهاي ناهنجار در فضاي زير گنبد از جمله معايب و دلايل رد اين پيشنهاد بود. ( آن ها جزو عيوب ذاتي stsf محسوب نمي شوند بلكه در فرايندهاي ساخت درتوليد نسبت به خود را نشان مي دهند)
در نهايت طرحي توسط دكتر بنان مشاور پروژه ارائه شد كه پس از بررسي هاي فراوان مورد تاييد قرار گرفت در اين طرح سازه گنبد فولاد و بتن پيش بيني شده بود.مراحل ساخت گنبد جديد حرم مطهر سيدالشهدا(ع) كه بيش از 7متر از گنبد كنوني بلندتر خواهد بود، با پشتيباني مالي خيرين از سراسر كشور و با همت متخصصان ستاد بازسازي عتبات كرمان در حال اجراست.تصاوير پيوست بازتاب گوشه‌اي از اين ارادت عاشقانه است.