از لزوم شناخت اهمیت سفر تا تعیین هدف و اخلاص

به گزارش خبرنگار اعزامي پايگاه اطلاع رساني حج از كربلاي معلا، فهم آداب زيارت امام حسين(ع) و ديگر پيشوايان مدفون در عراق مي تواند راهنماي معنوي جويندگان طريق حق و علاقمندان به مكتب اهل بيت عليهم السلام در اين سفر نوراني باشد.
از اين رو قصد داريم در اين نوشتار، روزانه به بيان مهمترين آداب و منش سفر در عتبات عاليات بپردازيم و چند مورد مهم را يادآور شويم.
اهميت سفر از ديدگاه اسلام سير و سفر با انگيزه‌هاي ديني و عقلاني از ديدگاه اسلام، امري پسنديده و پذيرفته شده است. خداوند در قرآن كريم مردم را به سير و سفر در روي كره خاكي دعوت نموده و از آنان خواسته است تا با مسافرت به گوشه و كنار جهان، در تاريخ و سرنوشت نهايي ملّت‌ها بيانديشند و از حوادث، رخدادها و خوب و بد زندگي امت‌هاي پيشين عبرت بگيرند.
خداوند در قرآن كريم مي فرمايد «أَوَ لَمْ يَسِيرُوا فِي اْلأَرْضِ فَيَنْظُرُوا كَيْفَ كانَ عاقِبَةُ الَّذِينَ كانُوا مِنْ قَبْلِهِمْ كانُوا هُمْ أَشَدَّ مِنْهُمْ قُوَّةً وَ آثاراً فِي اْلأَرْضِ فَأَخَذَهُمُ اللَّهُ بِذُنُوبِهِمْ وَ ما كانَ لَهُمْ مِنَ اللَّهِ مِنْ واقٍ» آيا در زمين گردش نكرده‌اند تا به ديده عبرت بنگرند فرجام كساني را كه پيش از آنان مي‌زيستند و پيامبران را تكذيب كردند چگونه شد، آنان بسيار نيرومندتر از اينان بودند و بناهايي كه آنها در زمين بر جاي گذاشتند، از بناهايي كه اينان دارند بسيار استوارتر بود، اما خدا آنان را به گناهانشان گرفت و هلاكشان ساخت و هيچ كس نبود آنان را از عذاب خدا نگاه دارد».
پيشوايان معصوم عليهم السلام نيز مردم را به سفر رفتن تشويق كرده‌اند، در حديثي به نقل از رسول خداصلي الله عليه و آله آمده است: «اگر مردم شفقت و رحمت خدا به مسافر را مي‌دانستند، همگي اقدام به مسافرت مي‌كردند، همانا خداوند به مسافران مهربان است».
شيخ طوسي رحمه الله نيز در امالي خود مي‌نويسد: يحياي حَلّا گفت: از بُشر شنيدم كه به هم‌نشينان خود مي‌گفت: سياحت و گردش كنيد، زيرا آب چون حركت كند پاكيزه و سالم ماند و اگر بايستد دگرگون شده و زرد مي‌شود.
گرچه هر سفري بايد با قصد الهي و توكل بر خدا انجام شود، ليكن از مجموعه رواياتي كه در زمينه سفرهاي زيارتي نقل شده، مي‌توان به خوبي دريافت مسافر در اينگونه مسافرت‌ها، بايد با انگيزه‌اي خاص و به منظور تقويت بنيه ايماني خود و الگوگيري از چهره‌هاي تابناك دين و ايجاد تغيير و تحوّل روحي و اخلاقي به سفر زيارتي برود، و سفر را با انگيزه‌هاي مادّي و غير ديني آلوده نسازد تا بتواند از سفر خود بهره و نصيبي داشته باشد.
تعيين هدف يكي از انگيزه‌هاي سفر، دستيابي به آرامش روحي و رواني و رفع اضطراب و افسردگي و نيز خستگي‌هاي جسماني است، يكسره كار كردن و تفريح و استراحت نكردن سبب فرسودگي جسم و جان انسان مي‌شود و نشاط كاري را از او مي‌گيرد.
رسول اكرم صلي الله عليه و آله در آموزه‌هاي خود به بشريت، اين امر مهم را مورد توجه قرار داده و فرموده‌اند: «سافِروُا تَصِحُّو «سفر كنيد تا تندرست شويد. ايشان در حديثي ديگر نيز فرمود: «إِذا أَعْسَرَ أَحَدُكُمْ فَلْيَخْرُجْ وَ لَايَغُمَّ نَفْسَهُ وَ أَهْلَه» هنگامي كه يكي از شما در مضيقه و تنگناي زندگي قرار گرفت، پس بايد از محيطي كه در آن قرار دارد خارج گردد و خود و خانواده‌اش را غمگين و ناراحت نكند».
امام صادق عليه السلام نيز آنگاه كه اوصاف افراد داراي ايمان كامل را بيان مي‌فرمايد، يكي از ويژگي‌هاي آنان را در يك جا نماندن و در روي زمين جابجا شدن و مسافرت كردن برشمرده و مي‌فرمايد: «الْمُنْتَقِلَةُ دِيارُهُمْ مِنْ أَرْضٍ إِلي أَرْضٍ».
همچنين در اشعار منسوب به امير مؤمنان علي عليه السلام، يكي از اهداف سفر، غم‌زدايي از روح و جان آدميان معرفي شده است: «تَغَرَّبْ عَنِ الْأَوْطَانِ فِي طَلَبِ الْعُلَي وَ سَافِرْ فَفِي الْأَسْفَارِ خَمْسُ فَوَائِد؛ تَفَرُّجُ هَمٍّ وَ اكْتِسَابُ مَعِيشَةٍ وَ عِلْمٌ وَ آدَابٌ وَصُحْبَةُ مَاجِد».
اخلاص در نيت اخلاص، شرط اساسي در تمامي عبادات است، هر كس عبادتي را براي خودنمايي و ريا و يا دستيابي به امور مادي و دنيايي انجام دهد، از آن عمل هرگز بهره و نصيبي نخواهد برد.
اين اصل مهم به اندازه‌اي تعيين كننده است كه اگر رزمنده و جهادگري در ميدان نبرد شركت كند و هدفش دستيابي به غنايم جنگي، انتقام‌گيري از دشمن و رسيدن به پست و مقام باشد و در اين راه كشته شود، شهيد به حساب نمي‌آيد.
همه چيز در گرو نيّت انسان است و با آن ارتباط مستقيم دارد. رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: «انَّمَا الأَعْمالُ بِالنّياتِ» جز اين نيست كه كارها به نيت‌ها است، يعني بر اساس نيت هر كس، بررسي و پاداش يا جزا داده مي‌شود.
در حديث ديگري نيز فرمود: «اذا عَمِلْتَ عَمَلًا فَاعْمَلْ لِلَّهِ خالِصاً، لأَنَّهُ لا يَقْبَلُ مِنْ عِبادِهِ الأَعْمالَ الّا ما كانَ خالِصا» هرگاه كاري را انجام دادي، آن را فقط براي خدا انجام ده، زيرا خداوند تنها اعمال خالص را از بندگان خود مي‌پذيرد؛ بر اين اساس، سالكان اين طريق بايد با نيتي پاك و خالص در اين راه قدم بگذارند، دل به غير خدا نبندند و در زيارت جز قرب و نزديكي حق تعالي چيز ديگري نخواهند.
دستيابي به اخلاص نيز از طريق مقابله با هواي نفس حاصل مي‌شود. امير مؤمنان علي عليه السلام فرمود: «كَيْفَ يَسْتَطيعُ الإخْلاصَ مَنْ يَغْلِبُهُ الْهَوي» آن كس كه هوي و هوس بر وي چيره گرديده، چگونه مي‌تواند به اخلاص دست يابد؟
نتيجه اين كه زائران بايد سفر را با مبارزه با نفس آغاز و پس از غلبه بر آن، قصد زيارت اولياي خدا كنند تا، به پاداشي غير قابل شمارش دست يابند؛ امام عسكري عليه السلام فرمود: «لَوْ جَعَلْتُ الدُّنْيا كُلَّها لُقْمَةً واحِدَةً وَ لَقَّمْتُها مَنْ يَعْبُدُ اللَّهَ خالِصاً لَرَأيْتُ انّي مُقَصِّرٌ في حَقِّهِ» اگر همه دنيا را يك لقمه كرده، در دهان كسي گذارم كه خدا را از روي اخلاص پرستش و عبادت مي‌كند، باز مي‌بينم كه در حق او كوتاهي كرده‌ام.
منابع: قرآن كريم
مجموعه ورّام
مستدرك الوسائل
أمالي شيخ طوسي
صحيح مسلم
بحارالأنوار غررالحكم