آداب سفر و زیارت(6)؛
زائر از سفرهای کاروانی بهره بیشتری میبرد
الگوی امروزه سفرهای زیارتی و جمعی، عمل به توصیه روایت است که زائر هزینههای خود؛ اعم از هواپیما، هتل، غذا و ... را یکجا پرداخت نموده و در نتیجه میتواند برای لحظه لحظه حضور خود در مکانهای مقدّس برنامهریزی کند.
به گزارش خبرنگار اعزامي پايگاه اطلاع رساني حج از كربلاي معلا، سفر و زيارت آدابي دارد كه برخي از آنها عام است و برخي نيز به صورت خاص در برخي مكان هاي زيارتي مطرح شده است.
پيرو نوشته هاي گذشته در حال حاضر به بيان آداب سفر و زيارت به صورت عام مي پردازيم و در آينده نزديك آداب ويژه سفر عتبات عاليات را مورد نظر قرار خواهيم داد.
20- پنهانكاري ممنوع
مرحوم فيض در آداب سفر به نقل از غزالي آورده است: «شايسته است مسافر تمامي بار خود را مشخص نموده، آن را به رؤيت صاحب مركب برساند و با قرارداد و عقد صحيح، آن مركب را اجاره كند تا ميان آنها در طول مسير درگيري رخ ندهد كه در نتيجه باعث كدورت و رنجش خاطر گردد».
همچنين شايسته است از پرگويي و لجاجت با صاحب مركب پرهيز كند و روا نيست بيش از آنچه در قرار داد مشخص كرده بر آن بار زند، هر چند سبك باشد؛ زيرا هر چيزي از كم به زياد كشيده ميشود و كسي كه در اطراف منطقه ممنوعه بگردد، ممكن است در درون آن قرار گيرد (يعني از اموري كه ورود به آن، به نزاع و اختلاف منجر ميگردد پرهيز نمايد).
21 - يادآوري نعمتهاي خداوند
مستحب است مسافر هنگام سوار شدن بر مركب و وسيله نقليه، نعمتهاي الهي را به ياد آورده، از خداوند سپاسگزاري نمايد. امام صادق عليه السلام فرمود: «هنگامي كه پا در ركاب نهادي بگو: بِسْمِاللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحيم، بِسْمِاللَّه وَ اللَّه اكْبَر؛ به نام خدا و خدا بزرگتر است از آن كه به وصف درآيد و آنگاه كه بر مركب جاي گرفتي و استقرار يافتي بگو: «الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي هَدَانَا لِلْإِسْلامِ وَ عَلَّمَنَا الْقُرْآنَ وَ مَنَّ عَلَيْنَا بِمُحَمَّدٍصلي الله عليه و آله، سُبْحَانَ اللَّهِ، سُبْحَانَ الَّذِي سَخَّرَ لَنَا هَذَا وَ مَا كُنَّا لَهُ مُقْرِنِينَ وَ إِنَّا إِلَي رَبِّنَا لَمُنْقَلِبُونَ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ، اللَّهُمَّ أَنْتَ الْحَامِلُ عَلَي الظَّهْرِ وَ الْمُسْتَعَانُ عَلَي الْأَمْرِ، اللَّهُمَّ بَلِّغْنَا بَلاغاً يَبْلُغُ إِلَي خَيْرٍ بَلاغاً يَبْلُغُ إِلَي رِضْوَانِكَ وَ مَغْفِرَتِكَ، اللَّهُمَّ لا طَيْرَ إِلَّا طَيْرُكَ وَ لا خَيْرَ إِلَّا خَيْرُكَ وَ لا حَافِظَ غَيْرُكَ».
همچنين علي بن ربيعه اسدي گويد: امير مؤمنان علي بن ابيطالب عليه السلام بر مركب سوار شد، هنگام پا نهادن در ركاب فرمود: «بِسْمِ اللَّهِ»، و پس از آن كه روي مركب استقرار يافت فرمود: «الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي أَكْرَمَنَا وَ حَمَلَنَا فِي الْبَرِّ وَالْبَحْرِ وَ رَزَقَنَا مِنَ الطَّيِّبَاتِ وَ فَضَّلَنَا عَلَي كَثِيرٍ مِمَّنْ خَلَقَ تَفْضِيلًا سُبْحَانَ الَّذِي سَخَّرَ لَنَا هَذَا وَ مَا كُنَّا لَهُ مُقْرِنِينَ»؛ سپاس خداوندي كه ما را گرامي داشت و در خشكي و دريا ما را حمل نمود و از غذاهاي پاك و پاكيزه به ما روزي داد و ما را بر بسياري از آفريدههاي خود برتري بخشيد، منزه است خدايي كه اين مركب را مسخّر ما ساخت و ما توان تسخير آن را نداشتيم.
سپس سه مرتبه «سبحاناللَّه» و سه مرتبه «الحمدللَّه» گفت و آنگاه فرمود: «رَبِّ اغْفِرْ لِي فَإِنَّهُ لا يَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلَّا أَنْتَ» و در ادامه فرمود: رسول خداصلي الله عليه و آله هنگام سفر در حالي كه من كنار او قرار داشتم، اينچنين عمل ميكرد.
بنابراين شايسته است زائر هنگام حركت، لحظهاي با خود بيانديشد و نعمتهاي خداوند را به ياد آورد و پروردگار را به خاطر نعمت سلامتي، توفيق يافتن براي چنين سفر ارزشمندي، فراهم ساختن ابزار و وسايل سفر و ديگر نعمتهايي كه به او عنايت فرموده سپاس گويد كه اگر چنين كند، بر اساس آيه شريفه لَإنْ شَكَرْتُمْ لأَزِيدَنَّكُمْ، خداوند نعمتهايش را در اين سفر بر زائر افزون خواهد كرد.
22 - پرهيز از عجله و شتاب
در سفر، هرگز در انجام كارها نبايد عجله كرد؛ زيرا عجله موجب ميشود كار يا به درستي انجام نشود و يا داراي فضاي معنوي مناسب نباشد. رسول خداصلي الله عليه و آله فرمود: «الْأَنَاةُ مِنَ اللَّهِ وَ الْعَجَلَةُ مِنَ الشَّيْطَانِ»؛ تأنّي در كارها از جانب خدا و عجله از جانب شيطان است.
مرحوم ملّا مهدي نراقي رحمه الله در تعريف عجله ميگويد: «عجله حالتي در دل است كه به مجرّد خطور امري در ذهن، بي درنگ و بدون تأمل درباره آن، به انجام آن اقدام كند، اين حالت از لوازم ضعف و كوچكي نفس و از درهاي بزرگ ورود شيطان به دل آدمي است كه بسياري از مردم را از اين راه به هلاك افكنده است».
يكي از دلايل مذمّتِ عجله و شتاب، آن است كه كارها، اگر بخواهدصحيح انجام شود بايد همراه با بصيرت و معرفت باشد و اين، نياز به تأنّي و آرامش وصبر دارد، فردي كه شتابزده عمل ميكند فرصت انديشيدن در كارها را نيافته و در نتيجه كاري انجام ميدهد كه سرانجامِ آن، پشيماني و خسران خواهد بود.
امام علي عليه السلام فرمود: «مَعَ الْعَجَلِ يَكْثُرُ الزَّلَلُ»؛ با شتابزدگي، لغزشها فراوان گردد، ايشان هنگام شهادت، به فرزند بزرگوارشان امام حسن مجتبي عليه السلام فرمود:«أَنْهَاكَ عَنِ التَّسَرُّعِ بِالْقَوْلِ وَ الْفِعْلِ»؛ تو را از شتاب در گفتار و كردار نهي ميكنم.
23 - حفظ دارايي و اثاثيه
مسافر بايد حافظ و نگهبان پول و اثاثيه خود باشد و در طول سفر مراقبت كند تا چيزي را گم نكند و يا در محلّي جا نگذارد؛ صفوان جمّال به امام صادق عليه السلام عرض كرد: «ميخواهم به حج بروم، خانواده من نيز همراه من است، نفقه سفرم را در كيسهاي گذاشته، به كمر ميبندم، نظر شما در اينباره چيست؟ امام صادق عليه السلام فرمود: آري، پدرم امام باقر عليه السلام پيوسته ميفرمود: «حفظ و نگهباني نفقه، از توانمندي مسافر است».
بنابراين در سفرهاي زيارتي، زائر بايد مراقب ارز و ديگر كالاهاي همراه خود بوده، آنها را به صندوق امانات تحويل دهد و يا در جاي امني نگهداري كند تا گرفتار سرقتهاي احتمالي و يا مفقود شدن نشود.
24 - پرداخت هزينهها
رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: «مستحب است وقتي گروهي با هم به مسافرت ميروند، مخارج سفر را از مال خود جدا نموده، آن را پرداخت كنند، اين شيوه براي اخلاق آنها بهتر و براي خودشان پاكيزهتر است»؛ بديهي است اگر هر مسافري براي تهيه غذا و امكانات مورد نياز خود، بخواهد جداگانه تصميمگيري نموده، اقدام نمايد و يا تنها براي خود غذا بپزد، علاوه برصرف وقت زياد، خستگي روحي به دنبال دارد و از فيض حضور در اماكن مقدس نيز كمبهره خواهد شد.
از اين رو شايد بتوان گفت، الگوي امروزه سفرهاي زيارتي و جمعي، عمل به توصيه روايت است كه زائر هزينههاي خود؛ اعم از هواپيما، هتل، غذا و ... را يكجا پرداخت نموده، به شكل كارواني حركت ميكند و در مدتي كه در اماكن زيارتي حضور دارد، به هيچ وجه دغدغه غذا، مسكن و ... را ندارد و در نتيجه ميتواند براي لحظه لحظه حضور خود در مكانهاي مقدّس برنامهريزي نموده، بهره معنوي ببرد.