آداب و اعمال اولین شب و روز ربیع الاول
ماه ربیع الاول مانند نامش بهار ماه های دوازده گانه است؛به جهت اینکه آثار رحمت خداوند در آن هویداست. در این گزارش شما را با اعمال شب و روز اول ماه ربیع الاول آشنا خواهیم کرد.
فضيلت واعمال ربيع الاول
ماه محرم و صفر را پشت سر گذاشتيم با اندوه و اشك و ناله ،اشك ريختيم و دل تازه كرديم و با ياد عظمت آقا ابا عبدالله الحسين بزرگ شديم، از خزان غفلت به بركت اشك هاي محرم و صفر به بهار رسيديم و اكنون وقت آن است كه درماه ربيع الاول به يمن رويش دوباريمان سجده شكر به جاي آوريم و اين بهار را قدر بدانيم و بندگي كنيم.
ماه ربيع اول بهار ماه ها
ماه ربيع الاول مانند نامش بهار ماه هاي دوازده گانه است؛به جهت اينكه آثار رحمت خداوند در آن هويداست . در اين ماه ذخاير بركات خداوند و نورهاي زيبايي او بر زمين فرود آمده است . زيرا ميلاد رسول خدا (صلي الله عليه و آله و سلم ) در اين ماه است و مي توان ادعا كرد از اول آفرينش زمين رحمتي مانند آن به خود نديده است .
به مناسبت حلول ماه ربيع الاول آداب و اعمال مخصوص اين ماه كه به طور مشترك در كتب «زاد المعاد»، «مفاتيح الجنان» و «اقبال الاعمال» آمده است، را براي شما كاربران گرامي گردآوري كرده ايم.
1. زيارت پيامبر(ص) و امام علي(ع)
هرچند علما در اين روز زيارت ذكر نكرده اند امّا زيارت حضرت رسول صلّي اللّه عليه و آله و حضرت امير المؤمنين-صلوات اللّه عليهما-در اين روز مناسب است چون حق تعالي آن دو جان تقدّس بنيان (حضرت رسول صلّي اللّه عليه و آله و حضرت امير المؤمنين-صلوات اللّه عليهما-) را از كيد كافران حفظ كرد.
2. زيارت امام عسكري و امام زمان(ع)
شيخ طوسي رحمه اللّه در مصباح گفته است كه در روز اوّل اين ماه حضرت امام حسن عسكري-عليه السّلام-به عالم بقا رحلت نمود و حضرت صاحب الامر به منصب جليل امامت فايض گرديد پس زيارت آن دو امام عالي مقام در اين روز نيز مناسب است.
امّا شيخ رحمه اللّه در تهذيب و كليني و محمّد بن جرير طبري و ابن الخشّاب و شيخ مفيد-رحمة اللّه عليهم-و غير ايشان گفته اند كه وفات حضرت امام حسن عسكري-صلوات اللّه عليه-در روز هشتم اين ماه بود پس در آن روز زيارت آن دو امام-عليهما السّلام-انسب است.
3. روزه گرفتن
چون حق تعالي آن دو جان تقدّس بنيان (حضرت رسول صلّي اللّه عليه و آله و حضرت امير المؤمنين-صلوات اللّه عليهما-) را از كيد كافران حفظ كرد گفته اند كه روزش را كه روز اوّل ماه ربيع الاوّل است مستحب است كه براي شكر اين نعم عظيمه روزه بدارند.
4. دعاي اول ماه ربيع الاول
وَجَدْنَا ذَلِكَ فِي كِتَابِ الْمُنْتَخَبِ فَقَالَ مَا هَذَا لَفْظُهُ الدُّعَاءُ
در كتاب «المختصر من المنتخب» آمده است:
فِي غُرَّةِ رَبِيعٍ الْأَوَّلِ تَقُولُ
«دعاي اول ماه ربيع الاول به اين صورت است:
اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ يَا ذَا الطَّوْلِ وَ الْقُوَّةِ وَ الْحَوْلِ وَ الْعِزَّةِ
خداوندا، معبودي جز تو نيست، اي بخشنده و نيرومند و دگرگون كننده و سربلند،
سُبْحَانَكَ مَا أَعْظَمَ وَحْدَانِيَّتَكَ وَ أَقْدَمَ صَمَدَانِيَّتَكَ وَ أَوْحَدَ إِلَهِيَّتَكَ
پاكي تو و چقدر يگانگي تو عظيم و بي نيازي ات ديرينه و معبوديتت يگانه
وَ أَبْيَنَ رُبُوبِيَّتَكَ وَ أَظْهَرَ جَلَالَكَ وَ أَشْرَفَ بَهَاءَ آلَائِكَ وَ أَبْهَي كَمَالَ صَنَائِعِكَ [كرم بها صنائعك] وَ أَعْظَمَكَ فِي كِبْرِيَائِكَ
و پروردگاري ات روشن و جلالت آشكار و زيبايي نعمت هايت والا و كمال ساخته هاي تو زيبا [ارزشمند]و بزرگمنشي ات باعظمت
وَ أَقْدَمَكَ فِي سُلْطَانِكَ وَ أَنْوَرَكَ فِي أَرْضِكَ وَ سَمَائِكَ وَ أَقْدَمَ مُلْكَكَ وَ أَدْوَمَ عِزِّكَ
و سلطه ات ديرينه است و چقدر در زمين و آسمان نوراني هستي و فرمانروايي ات ديرينه و عزتت جاودانه
وَ أَكْرَمَ عَفْوَكَ وَ أَوْسَعَ حِلْمَكَ وَ أَغْمَضَ عِلْمَكَ وَ أَنْفَذَ قُدْرَتَكَ وَ أَحْوَطَ قُرْبَكَ
و گذشتت كريمانه و بردباري ات گسترده و دانشت همراه با اغماض و قدرتت نافذ و نزديكي ات محيط و فراگير است!
أَسْأَلُكَ بِنُورِكَ الْقَدِيمِ وَ أَسْمَائِكَ الَّتِي كَوَّنْتَ بِهَا كُلَّ شَيْءٍ أَنْ تُصَلِّيَ عَلَي مُحَمَّدٍ وَ [عَلَي] آلِ مُحَمَّدٍ
به نور ديرينه ي تو و به آن اسم هايت كه همه ي اشيا را با آن پديد آوردي، از تو خواستارم كه بر محمد و آل محمد درود فرستي،
كَمَا صَلَّيْتَ وَ بَارَكْتَ وَ رَحِمْتَ وَ تَرَحَّمْتَ عَلَي إِبْرَاهِيمَ وَ عَلَي آلِ إِبْرَاهِيمَ
چنان كه درود، بركت، رحمت و مهرباني خود را بر حضرت ابراهيم و خاندان او فرستادي،
إِنَّكَ حَمِيدٌ مَجِيدٌ وَ أَنْ تَأْخُذَ بِنَاصِيَتِي إِلَي مُوَافَقَتِكَ وَ تَنْظُرَ إِلَيَّ بِرَأْفَتِكَ وَ رَحْمَتِكَ
به راستي كه تو ستوده و بلندپايه اي و اين كه [موي]پيشاني مرا بگيري و به سوي موافقت با خود بكشاني و با نظر رأفت و رحمت به من بنگري
وَ تَرْزُقَنِي الْحَجَّ إِلَي بَيْتِكَ الْحَرَامِ وَ أَنْ تَجْمَعَ بَيْنَ رُوحِي وَ أَرْوَاحِ أَنْبِيَائِكَ وَ رُسُلِكَ
و حج خانه ي محترمت را روزي ام كني و روح من و ارواح پيامبران و فرستادگانت را در يكجا گرد هم آوري
وَ تُوصِلَ الْمِنَّةَ بِالْمِنَّةِ وَ الْمَزِيدَ بِالْمَزِيدِ وَ الْخَيْرَ بِالْبَرَكَاتِ وَ الْإِحْسَانَ بِالْإِحْسَانِ
و بخشش خود را به بخشش ديگر و افزوني ات را به افزوني ديگر و خيرت را به بركاتت و نيكي ات را به نيكي ديگر بپيوندي،
كَمَا تَفَرَّدْتَ بِخَلْقِ مَا صَنَعْتَ وَ عَلَي مَا ابْتَدَعْتَ وَ حَكَمْتَ وَ رَحِمْتَ
چنان كه ساخته هايت را به تنهايي و براساس نوآفريني، حكمت و رحمتت خلق كردي.
فَأَنْتَ الَّذِي لَا تُنَازَعُ فِي الْمَقْدُورِ وَ أَنْتَ مَالِكُ الْعِزِّ وَ النُّورِ
بنابراين، تويي خدايي كه كسي نمي تواند در آنچه تقدير كرده اي، با تو ستيزه كند و تويي مالك عزت و نور
(وَسِعْتَ كُلَّ شَيْءٍ رَحْمَةً وَ عِلْماً[1]) وَ أَنْتَ الْقَائِمُ الدَّائِمُ الْمُهَيْمِنُ الْقَدِيرُ
كه رحمت و آگاهي ات همه ي اشيا را فراگرفته است و تويي خداوند پايدار، جاودانه، نگاه بان چيره و توانمند.
إِلَهِي لَمْ أَزَلْ سَائِلًا مِسْكِيناً فَقِيراً إِلَيْكَ
معبودا، من همواره درخواست كننده، بيچاره و نيازمند درگاه تو بوده ام،
فَاجْعَلْ جَمِيعَ أمري [أُمُورِي] مَوْصُولًا بِثِقَةِ الِاعْتِمَادِ عَلَيْكَ وَ حُسْنِ الرُّجُوعِ إِلَيْكَ
پس همه ي امورم را به اطمينان اعتماد بر خود و بازگشت نيك به درگاهت
وَ الرِّضَا بِقَدَرِكَ وَ الْيَقِينِ بِكَ وَ التَّفْوِيضِ إِلَيْكَ
و خشنودي به مقدراتت و يقين به خود و واگذاري امور بر خود، بپيوند.
( سُبْحانَكَ لا عِلْمَ لَنا إِلَّا ما عَلَّمْتَنا إِنَّكَ أَنْتَ الْعَلِيمُ الْحَكِيمُ[2])
«پاكي تو و جز آنچه را كه به ما آموخته اي نمي دانيم و تو آگاه و حكيمي.» ،
(سُبْحانَهُ بَلْ لَهُ ما فِي السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ كُلٌّ لَهُ قانِتُونَ[3])
«پاكا خدا، آري همه ي آنچه در آسمان ها و زمين هستند، فرمانبر اويند.» ،
(سُبْحانَكَ فَقِنا عَذابَ النَّارِ[4]) (سُبْحانَكَ تُبْتُ إِلَيْكَ وَ أَنَا أَوَّلُ الْمُؤْمِنِينَ[5])
«پاكي تو اي خدا، پس ما را از عذاب آتش جهنم نگاه دار.» ، «پاكي تو و من به درگاهت توبه نمودم و اولين مؤمن هستم.» ،
(سُبْحانَكَ أَنْتَ وَلِيُّنا مِنْ دُونِهِمْ[6]) (سُبْحانَ اللَّهِ رَبِّ الْعالَمِينَ[7])
«پاكي تو اي خدا و تو خود سرپرست ما از ميان همه ي آنان [آفريده ها]هستي.» ، «پاكا خدا پروردگار جهانيان.» ،
(سُبْحانَ اللَّهِ وَ ما أَنَا مِنَ الْمُشْرِكِينَ[8]) (سُبْحانَ اللَّهِ عَمَّا يُشْرِكُونَ[9])
«پاكا خدا و من هرگز از مشركان نيستم.» ،«پاكا خدا از آنچه شريك او قرار مي دهند.» ،
(سُبْحانَ الَّذِي أَسْري بِعَبْدِهِ لَيْلًا مِنَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ إِلَي الْمَسْجِدِ الْأَقْصَي
«پاكا خدايي كه بنده ي خود را شبانه از مسجد الحرام به مسجد الاقصي-
الَّذِي بارَكْنا حَوْلَهُ لِنُرِيَهُ مِنْ آياتِنا إِنَّهُ هُوَ السَّمِيعُ الْبَصِيرُ[10] )
كه پيرامون آن را خجسته گردانيديم-سير داد تا برخي از نشانه هاي خود را به او ارايه دهد، به راستي كه او شنوا و بينا است.» ،
(سُبْحَانَ اللَّهِ حِينَ تُمْسُونَ وَ حِينَ تُصْبِحُونَ وَ لَهُ الْحَمْدُ فِي السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ
«پاكا خدا هنگامي كه شام و صبح مي كنيد و ستايش خدا را در آسمان ها و زمين
وَ عَشِيًّا وَ حِينَ تُظْهِرُونَ يُخْرِجُ الْحَيَّ مِنَ الْمَيِّتِ وَ يُخْرِجُ الْمَيِّتَ مِنَ الْحَيِّ
و به هنگام شامگاه و آن گاه كه ظهر مي كنيد. زنده را از مرده و مرده را از زنده بيرون مي كشد
وَ يُحْيِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها وَ كَذلِكَ تُخْرَجُونَ[11]) (سُبْحانَهُ وَ تَعالي عَمَّا يُشْرِكُونَ[12] )
و زمين را بعد از مرگ، زنده مي گرداند و شما نيز [در قيامت]اين چنين بيرون آورده مي شويد.» ، «خداوند پاك و متعالي است از آنچه شريك او قرار مي دهند.» ،
(سُبْحانَهُ وَ تَعالي عَمَّا يَقُولُونَ عُلُوًّا كَبِيراً[13] )
«پاك و بسيار منزه و متعالي است خدا از آنچه درباره ي او مي گويند.» ،
(سُبْحانَ رَبِّنا إِنْ كانَ وَعْدُ رَبِّنا لَمَفْعُولًا[14]) (سُبْحَانَ الَّذِي بِيَدِهِ مَلَكُوتُ كُلِّ شَيْءٍ وَ إِلَيْهِ تُرْجَعُونَ[15] )
«پاكا پروردگار ما و وعده ي او حتما به وقوع خواهد پيوست.» ، «پاكا خدايي كه ملكوت هر چيز به دست او است و شما به سوي او بازگردانده مي شويد.» ،
(سُبْحانَهُ بَلْ عِبادٌ مُكْرَمُونَ[16]) (سُبْحانَهُ هُوَ اللَّهُ الْواحِدُ الْقَهَّارُ[17])
«پاكا خدا و [فرشتگان]بندگان گرامي هستند.» ، «پاكا خداي يگانه و چيره.» ،
(سُبْحانَ رَبِّنا إِنَّا كُنَّا ظالِمِينَ[18]) (سُبْحانَ رَبِّكَ رَبِّ الْعِزَّةِ عَمَّا يَصِفُونَ
«پاكا پروردگار ما و به راستي كه ما ستم نموديم.» ، «پاكا پروردگار تو، پروردگار صاحب عزت از آنچه او را بدان توصيف مي كنند
وَ سَلامٌ عَلَي الْمُرْسَلِينَ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِينَ[19] )
و درود بر فرستاده شدگان و ستايش خدا را كه پروردگار جهانيان است.»
اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَي مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَرِّفْنَا بَرَكَةَ هَذَا الشَّهْرِ وَ يُمْنَهُ وَ ارْزُقْنَا خَيْرَهُ
خداوندا، بر محمد و آل محمد درود فرست و ما را با بركت و فرخندگي اين ماه آشنا گردان و خير آن را روزي مان كن
وَ اصْرِفْ عَنَّا شَرَّهُ وَ اجْعَلْنَا فِيهِ مِنَ الْفَائِزِينَ بِرَحْمَتِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِين
و از شرّ آن بازدار و از رستگاران در آن قرار ده، به رحمتت اي مهربان ترين مهربانان.