نکات نهفته در ذکر «لا حول و لا قوة الّا بالله»

پايگاه اطلاع رساني حج: «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِيِّ الْعَظِيمِ»؛ يعني هيچ نيرو و توانى جز از سوى خداوند بلندمرتبه و بزرگ نيست‏.
واژه «حول» در لغت به معناي حركت و جنبش،[1] و «قوّة» به معناي استطاعت و توانايي است.[2]
بنابر اين، معناي عبارت فوق اين است كه: هيچ حركت و قدرتي در جهان آفرينش جز به مشيت خداوند متعال و بزرگ وجود ندارد.
اين ذكري است كه خداوند در شب معراج به پيامبر اكرم(ص) هديه داده است: «عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ اللَّهُ تَعَالَى لِنَبِيِّهِ لَيْلَةَ الْمِعْرَاجِ أَعْطَيْتُكَ كَلِمَتَيْنِ مِنْ خَزَائِنِ عَرْشِي لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ وَ لَا مَنْجَى مِنْكَ إِلَّا إِلَيْك».‏[3]
اين ذكر آثار و بركات فراواني دارد. امام صادق(ع) از رسول خدا(ص) نقل مي‌كند: ... هر كس فقر بر او فشار آورد، جمله «لا حَولَ و لا قُوّةَ إلّاباللَّه العلىّ العظيم» را زياد بگويد كه فقر را بر طرف مي‌كند: «وَ مَنْ أَلَحَّ عَلَيْهِ الْفَقْرُ، فَلْيُكْثِرْ مِنْ قَوْلِ «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِيِّ الْعَظِيمِ» يَنْفِي عَنْهُ الْفَقْرَ».[4]
در روايت آمده است پيامبر اكرم(ص) به على (ع) فرمود: چون در ورطه‌‏اى هولناك افتى، بگو: «بسم الله الرحمن الرحيم لا حول و لا قوة الّا بالله العلىّ العظيم»‏ كه خداوند به وسيله اين دعا بلا را بر مي‌گرداند.[5]
«لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِيِّ الْعَظِيمِ»... ذكر افراد مؤمن و اولياي الهي است؛ آنان كه حول و قوتى در مقابل قدرت و اراده و عظمت پروردگار متعال براى خود قائل نيستند، و در انجام وظايف بندگى و اوامر الهى پيوسته كوشا مي‌باشند؛ از ظاهر و باطن، و در نهان و آشكار، عبادت و اطاعت خداوند متعال را به جا مي‌آورند، و حالات بود و نبود، زيادى و كمى، مدح و ذم، و عزت و ذلت در نظر آنان برابر و يكسان است؛ زيرا همه اين حالات مختلف از مبدأ واحد و از يك سر چشمه سرازير مي‌شود و جريان پيدا مي‌‏كند.
آنان چون خداوند عزيز متعال را به عينه و از روي شهود، حاضر و محيط و ناظر و قيوم و مالك و سلطان ديده، و خود، بلكه همه موجودات جهان را در تحت نظر و احاطه و سلطنت و قيوميت او محو و فانى ديدند، قهراً و بي‌اختيار پيوسته در مقام عبوديت و بندگى و اطاعت بوده، و سراپا تسليم و مطيع و خاضع شده، و هيچ‌گونه حول و قوتى از غير او نخواهند ديد.
و در اين‌جا است كه حقيقت «لا حول و لا قوة الا باللَّه العلى العظيم» را چنان‌كه شايسته است مشاهده خواهند كرد؛ يعنى هيچ‌گونه تحول در حالات مختلف جهان و موجودات، و هيچ‌گونه ظهور نيرو و قدرتى پديد نشود، مگر از او و به سبب او و هيچ موجودى را حول و قوتى از خود نيست.‏[6]
منبع: اسلام كوئيست
[1]. مصطفوي، حسن، التحقيق في كلمات القرآن الكريم، ج‏ 2، ص 318، تهران، بنگاه ترجمه و نشر كتاب، 1360ش. [2]. راغب اصفهاني، حسين بن محمد، المفردات في غريب القرآن، تحقيق، داودي، صفوان عدنان، ص 693، دمشق، بيروت، دارالقلم‏، الدار الشامية، چاپ اول، 1412ق. [3]. مجلسي، محمد باقر، بحار الانوار، ج 90، ص 186، بيروت، دار إحياء التراث العربي، چاپ دوم، 1403ق. [4]. كليني، محمد بن يعقوب، كافي، محقق، مصحح، غفاري، علي اكبر، آخوندي، محمد، ج 8، ص 93، تهران، دار الكتب الإسلامية، چاپ چهارم، 1407ق. [5]. طبرسي، حسن بن فضل، مكارم الاخلاق، ص 352، قم، شريف رضي، چاپ چهارم، 1412ق. [6]. ر. ك: منسوب به جعفر بن محمد عليه السلام (امام ششم)، مصباح الشريعة و مفتاح الحقيقة، ترجمه، مصطفوي، حسن، ص 301- 392، تهران، انجمن اسلامي حكمت و فلسفه ايران، چاپ اول، 1360ش.