دومین شماره پژوهشنامه حج و زیارت را آنلاین مطالعه کنید
شماره دوم دو فصلنامه علمی تخصصی پژوهشنامه حج و زیارت به صاحب امتیازی حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت منتشر شد.
به گزارش سرويس انديشه پايگاه اطلاعرساني حج، دو فصلنامه علمي تخصصي پژوهشنامه حج و زيارت به صاحب امتيازي حوزه نمايندگي ولي فقيه در امور حج و زيارت منتشر شده است.
در دومين شماره اين فصلنامه ميخوانيم:
بررسي فقهي مكان نماز در كنار قبور معصومين عليهمالسلام، تحليلي بر عوامل تأثيرگذار در مناسبات صفويان و اشراف حجاز، درآمدي بر چيستي شبهه در علم كلام، حكم فقهي پيادهروي براي زيارت قبور و اولياي الهي و اماكن مقدس، بيوت مرفع اهل بيت عليهمالسلام و امكانسنجي احرام از ادني الحل.
بررسي فقهي مكان نماز در كنار قبول معصومين عليهمالسلام
رضا عندليبي
چكيده: حرمهاي مطهر معصومين عليهمالسلام، از صدر اسلام تاكنون، مورد استقبال مسلمانان بوده است. در فقه اماميه، اقامه نماز در اطراف ضريحهاي مطهر حضرات معصومين عليهمالسلام داراي احكام خاصي است و در برخي از حالات، حكم آن، هم از جهت وضعي (صحت يا بطلان) و هم از جهت تكليفي (حرمت يا جواز) مورد اختلاف فقها قرار گرفته است. علت اين اختلاف فتوا، اختلاف برداشت فقها از روايت است كه با دقت در مضمون مهمترين اين روايات (صحيح حميري)، مشخص ميشود كه اقامه نماز، پشت به قبور معصومين عليهمالسلام، في الجمله حرام است، ولي باطل نيست و نماز در طرفين قبور ايشان – نه از جهت تكليفي و نه از جهت وضعي – اشكالي ندارد و حرمت و بطلان نماز رو به قبور معصومين عليهمالسلام نيز قابل اثبات نيست؛ هر چند بهتر است با توجه به روايات، نمازگزار رو به قبر نايستد. بلكه در سمت راست يا چپ آن قرار گيرد تا توهم غلو و پرستش قبر پيش نيايد. به هر حال اقامه نماز در بالاي سر، افضل است.
تحليلي بر عوامل تأثيرگذار در مناسبات صفويان و اشراف حجاز
سيدمحمود ساماني
چكيده: همزمان با حكومت صفويه (۹۰۷-۱۱۴۸ ق.) در ايران، اشراف (سادات حسني و حسيني) از سدههاي پيش در حرمين شريفين، امارت داشتند. روابط صفويه با اين دو كانون معنوي و امارت اشراف حاكم بر آنها، هم به دلايل مذهبي و هم استقلال نسبي اشراف، و نيز به دليل مسئله حج، اجتنابناپذير بود. به رغم وجود زمينهها براي توسعه مناسبات، از جمله همسويي مذهبي برخي از خاندان اشراف با صفويه و نيز تلاش صفويان براي توسعه مناسبات، روابط ميان آنان چندان گسترده نبود كه ميتوان آن را متأثر از تحولات سياسي – نظامي، تنش و رقابت ميان عثماني و صفويان و سيادت عثماني بر حرمين دانست. در اين جستر مناسبات صفويه با اشراف حاكم بر حجاز و عوامل تأثيرگذار در اين عرصه مورد بررسي قرار ميگيرد. فرضيه تحقيق حاضر اين است كه وابستگي اقتصادي اشراف حجاز به دولت عثماني و قدرتمندي اين دولت در مقايسه يا صفويه كه ميتوانست به حفظ موجوديت سياسي و تداوم امارت اشراف بينجامد، سياست آنان را با عثماني همسو ساخته بود. هدف اين تحقيق، كه به صورت كتابخانهاي انجام شده است، شناسايي عوامل مؤثر بر روابط سياسي صفويان با اشراف حاكم بر حجاز و سير مناسبات آنان با يكديگر است. از ديدگاه اين مقاله مهمترين عامل خارجي مؤثر بر روابط آنان، عثماني بود كه ادعاي خلافت نيز داشت و مهمترين عامل داخلي براي اشراف، تأمين نيازمنديهاي مادي و بهرهمندي از حمايتهاي دولتهاي قدرتمند بود.
درآمدي بر چيستي شبهه در علم كلام
سيدمهدي عليزاده موسوي
چكيده: شبهه در لغت در معاني مختلفي مانند شباهت و همانندي، و پيچيدگي و ابهام به كار رفته است؛ اما كاربرد اصطلاحي آن، در فقه و كلام، متفاوت است. شبهه در علم فقه به معناي شك به كار ميرود؛ در حالي كه در علم كلام، استدلالي اعتقادي است كه با اختلاط يا ايجاد مشابهت ميان حق و باطل يا صحيح و غلط، تشخيص حق را دشوار ميكند و خواسته يا ناخواسته، باورهاي اعتقادي يك مذهب را به چالش ميكشد. همچنين شبهه ويژگيهايي دارد؛ از قبيل استفاده از نظام استدلالي به ظاهر بسيط و ساده، پايان نيافتن با پاسخ منطقي، بهرهبرداري از شذوذات و نوادر، استناد به رفتار عوام، تأثيرگذاري بيشتر بر تودهها، رشد در محيطهاي غيرپاسخگو و قدرت گسترش و رشد سريع. اين ويژگيها سبب شده است كه شبهه، از نگاه متكلمين، بسيار خطرناك باشد؛ تا آنجا كه برخي، پاسخگويي به شبهه را يكي از اهداف علم كلام دانستهاند.
حكم فقهي پيادهروي براي زيارت قبور و اولياي الهي و اماكن مقدس
مهدي درگاهي
چكيده: هر چند فضيلت پيادهروي براي زيارت قبر امام علي عليهالسلام و امام حسين عليهالسلام در برخي نصوص روايي منعكس گرديده و فقهاي مذهب جعفري با تكيه بر آن به استحباب پيادهروي براي زيارت آن دو امام همام عليهاالسلام حكم كردهاند، ولي استحباب آن براي زيارت ساير قبور معصومان عليهمالسلام و امامزادگان عليهمالسلام و اماكن مقدس، از منظر فقه، چندان هويدا نيست؛ زيرا تحقيقي موسع و يكپارچه در اينباره صورت نگرفته است. از اينرو پرسش از حكم تكليفي پيادهروي براي زيارت قبور مطهر اولياي الهي عليهمالسلام و اماكن مقدس، نيازمند پاسخي درخور است. توجه به برخي وجوه و مباني در شناسايي فضيلت پيادهروي براي زيارت، نشان از بدعت نبودن آن و استحباب و فضيلت پيادهروي براي زيارت تمام قبور مطهر و اماكن مقدس است. اين تحقيق با هدف شناخت حدود و ثغور ادله و تبيين حكم پيادهروي براي زيارت قبور اولياي الهي عليهمالسلام و اماكن مقدس انجام شده و نيل به اين مقصد در سايه تحليل گزارههاي فقه اسلامي، با گردآوري دادههاي كتابخانهاي، ميسر است كه نتيجه آن، حكم به فضيلت و استحباب پيادهروي براي زيارت قبور حضرات معصومين عليهمالسلام و فرزندان ايشان عليهمالسلام و اماكن مقدس است.
بيوت مرفع اهل بيت عليهمالسلام
غلامرضا رضايي
چكيده: ابن تيميه و به تبع او وهابيان، ادعا كردهاند كه به اجماع عالمان مسلمان، از واژه «بيوت» در آيه شريفه «رفع بيوت»، فقط مساجد اراده شده است و هم رديف دانستن فضيلت عبادت در بيوت و مراقد مطهر پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله و اهل بيت عليهمالسلام با مساجد، بدعت و شرك است. در حالي كه اولا ادعايي اجماع، خلاف واقع است؛ ثانيا، بنابر تحقيق، مراد اصلي از بيوت در آيه ياد شده، بيوت و مراقد مطهر پيامبران عليهمالسلام، به ويژه بيوت و مراقد مطهر پيامبر اكرم و اهل بيت عليهمالسلام است و شمول آيه بر مساجد و بيوت مؤمنان كه واجد ويژگيهاي ياد شده در آيه ميباشند، از طريق تنقيح مناط است؛ زيرا در كتب لغت، معناي بيت غير از معناي مسجد است و در آيات قرآن نيز اين تفاوت معنايي مشهود ميباشد. وجود احاديث مستفيض كه صريحا آيه شريفه را به بيوت ياد شده تفسير كردهاند، دليل مهم ديگر است. آيه ۷۳ سوره هود و ۳۳ سوره احزاب نيز قرينه است.
امكانسنجي احرام از ادني الحل.
روزبه بركت رضايي
چكيده: تبيين موضوعشناسي ادني الحل و امكانسنجي حكم تكليفي احرام از آن، مسئلهاي است كه كمتر بدان پرداخته شده است. احرام، نخستين منسك در حج و عمره بوده كه داراي ابعاد مختلفي است كه تعيين فقهي مكانهاي احرام، از مهمترين آن است. در مجامع روايي اهل بيت عليهمالسلام و اهل سنت به روشني بر احرام، در مكانهاي پنجگانه ويژه، تصريح شده است. افزون بر اين موارد، به استناد صحيح عمر بن يزيد، صحيح جميل بن دراج و ديگر رويات، از ادني الحل نيز در چند صورت مي توان براي حج و عمره احرام بست. اين مرز فرضي مكه مكرمه كه از ديرباز در ۴۵ كوه محيط بر مكه علامتگذاري شده، يكي از مواقيت است كه در برخي موارد خاص يا اضطراري، ميتوان از آنجا احرام بست. مشهود فقيهان اماميه، حداقل در چهار مورد، حكم به صحت جواز احرام از ادني الحل نمودهاند: عمرهگزاران ساكنان مكه، عمرهگزاران زائر و مجاور مكه، كساني كه از ميقاتهاي اصلي يا همراستاي آنها عبور نكردهاند و كساني كه به سبب وجود مانع، فراموشي يا جهل، از ميقاتها گذشته و امكان بازگشت ندارند.
شايان ذكر است كه دومين شماره دو فصلنامه پژوهشنامه حج و زيارت به صاحب امتيازي نمايندگي ولي فقيه در امور حج و زيارت و مدير مسؤولي سيدعلي قاضي عسكر در قطع وزيري و 180 صفحه منتشر و روانه بازار پژوهش شده است.
براي مطالعه دوفصلنامه پژوهشنامه فرهنگ زيارت اينجا را كليك كنيد.