عوامل برون رفت از فتنه بر اساس نهج البلاغه
امام علی (ع) یکی از اسباب رهایی از فتنه گری فتنه گران را شناخت حقیقی دین و التزام به ارزش ها و اصول حقیقی دین برمی شمارند.
به گزارش پايگاه اطلاع رساني حج، در اين نوشته در ادامه مطلب قبلي به عوامل برون رفت از فتنه به نقل از علي عليه السلام پرداخته ايم. مسئله اي كه در شرايط كنوني به شدت به آنها نياز داريم تا با رفع آشوبگري ها هرچه زودتر به بازسازي برخي خرابي ها و رفع مشكلات مردم و ادامه امر مهم سازندگي و پيشرفت كشور پرداخته شود.
عوامل برون رفت از فتنه
امام علي (ع)در خطبه ها، نامه ها و كلمات قصار خويش در نهج البلاغه با ذكر عوامل برون رفت جامعه ديني از فتنه هاي مختلف، به خوبي اين مسئله را آشكار مي سازند. در اين بخش بر اساس كلام گهربار امير سخن، به اين عوامل اشاره مي كنيم.
*التزام حقيقي به دين
امام علي (ع)يكي از اسباب رهايي از فتنه گري فتنه گران را شناخت حقيقي دين و التزام به ارزش ها و اصول حقيقي دين برمي شمارند و مي فرمايند: «سعي كنيد كه پرچم فتنه ها و نشانه هاي بدعت نباشيد و آنچه را كه ... پايه هاي طاعت بر آن پايدار است بر خود لازم شماريد و بر خدا ستمديده وارد شويد نه ستمگر و از گرفتار شدن به دام هاي شيطان و قرار گرفتن در وادي دشمني ها بپرهيزيد و لقمه هاي حرام به شكم خود راه ندهيد. شما برابر ديدگان خداوندي قرار داريد كه گناهان را حرام كرد و راه اطاعت و بندگي را آسان نمود.»(خطبه 151)
*داشتن بصيرت، آگاهي و يقين
امام علي (ع)به روشني يكي از عوامل مهم در مصونيت از به دام افتادن در فتنه ها را بصيرت و آگاهي و يقين مي داند و مي فرمايد: «در فتنه هاي درهم پيچيده، به هنگام پيدايش نوزاد فتنه ها و آشكار شدن باطن آنها و برقرار شدن قطب و مدار آسياي آن، با بصيرت و آگاهي قدم برداريد.»(همان)
*تكيه بر خط امامت
امام علي (ع)خود و اهل بيت پيامبر (ص) و خط صحيح امامت را عامل اصلي رهايي از فتنه ها و معيار اصلي شناخت جبهه حق از باطل مي دانند و در موارد متعددي به آن اشاره مي كنند. ايشان در كلامي با ذكر فضايل خود و اهل بيت (ع) و خط امامت، آشكارا اين مسأله را بيان مي دارند:
«شما مردم به وسيله ما از تاريكي هاي جهالت نجات يافته و هدايت شديد و به كمك ما به اوج ترقي رسيديد. صبح سعادت شما با نور ما درخشيد. كر است گوشي كه بانگ بلند پندها را نشنود ... من براي واداشتن شما به راه هاي حق كه در ميان جادّه هاي گمراه كننده بود به پاخاستم، در حالي كه سرگردان بوديد و راهنمايي نداشتيد؛ تشنه كام هر چه زمين را مي كنديد قطره آبي نمي يافتيد ... دور باد رأي كسي كه با من مخالفت كند. از روزي كه حق به من نشان داده شد، هرگز در آن شك و ترديد نكردم ... امروز ما و شما بر سر دوراهي حق و باطل قرار داريم. آن كس كه به وجود آب اطمينان دارد تشنه نمي ماند."(خطبه 4)
*وحدت
جريان فتنه به سبب ماهيّت خويش و براي ماندگاري و بقا، نياز به اختلاف افكني و پراكندگي در جامعه ديني دارد اگر چه به ظاهر دم از وحدت و يكپارچگي بزنند. بر عكس اين جريان، جريان حق براي برقراري و ماندگاري دين و اصول ديني، به دنبال وحدت در جامعه ديني است. امام علي (ع)در خطبه 5 و 51 نهج البلاغه، وحدت امّت اسلامي و پرهيز از اختلاف و پراكندگي را موجب رهايي از امواج فتنه ها مي د اند.
*نخبگان و ياران جبهه حق
در دوران خلافت امام علي (ع)، اگر بزرگاني مانند طلحه و زبير كه به روشني مي دانستند كه خط حق، همان خط علي (ع)است گرفتار دنياطلبي نشده و در جبهه حق مي ماندند و ديگران را نيز به اين مسير فرا مي خواندند، فتنه هاي پي در پي گريبان جامعه اسلامي را نمي گرفت و فتنه گراني مانند معاويه و امويان نيز چندان بهره اي از فتنه گري خود نمي بردند.
حضرت امير (ع)در حكمت 478 نهج البلاغه اين مسيوليت خطير نخبگان و بزرگان جامعه اسلامي را اينگونه بيان مي دارند: «خدا از مردم نادان عهد نگرفت تا بياموزند تا اينكه از دانايان عهد گرفت كه آموزش دهند».(حكمت 478)
ايشان در بيان علل جولان فتنه و فتنه گران در جامعه ديني و ناكامي حكومت حقه خويش در پاكسازي كامل جامعه از آسيب ها و فتنه ها، يكي از مهمترين اين علّت ها را اين مي دانند كه خواص و نخبگان جبهه حق دچار تن پروري و عافيت طلبي شده و در انجام وظيفه خويش سستي مي ورزند.(حكمت 283)
حضور فعال بزرگان و نخبگان جبهه حق در صحنه مبارزه با جبهه باطل در جريان فتنه ها آنقدر مهم است كه امام (ع)پس از حكميّت كه جهالت و بي وفايي كوفيان و قدرت فتنه گران افزون شد و فريادها، نصيحت ها و فرامين امام به گوش اكثريّت كوفيان فرونمي رفت، از شهادت و فقدان آنان اظهار تأسف مي كرد و فرياد برمي آورد:
«كجا هستند برادران من كه بر راه حق رفتند و با حق درگذشتند؟ كجاست عمار؟ كجاست پسر تيّهان؟ و كجاست ذوالشهادتين[خزيمة بن ثابت انصاري]؟ و كجايند همانند آنان از برادرانشان كه پيمان جانبازي بستند و سرهايشان را براي ستمگران فرستادند؟»(خطبه 182)
در حقيقت؛ در فضاي فتنه، اگر فرد با بصيرت و بينش خود را از شك و ترديد و جهالت برهاند، با التزام حقيقي فكري و عملي به دين و خداپرستي مخلصانه خويش را از دنياطلبي و هواپرستي و انديشه ها و اصول غيرديني و جاهلي خلاصي بخشد و با دلسپردن به فرمان و خط امام حق و نگاه به سمت و سويي كه بدان سو فرامي خواند و اطاعت بي چون و چرا از خط حقيقي امامت، از انحرافات و كجي ها و شبهات دور گردد، ديگر دستاويزي نمي ماند تا جريان فتنه از او سواري بگيرد و يا در جهت آمال خويش از او بهره برد.
چگونگي رفتار با جريان فتنه و فتنه گران
امام علي (ع)در برخورد با فتنه هاي مختلف و همچنين در رفتار با كساني كه در جبهه فتنه قرار گرفته بودند، هميشه به يك شكل برخورد نمي كرد. ايشان تا فتنه خوارج دست به آشوب و خونريزي و فساد و ايجاد رعب و وحشت در ميان جامعه اسلامي نزده بود، سعي مي كرد با گفتگو و روشنگري آن ها را به مسير حق برگرداند و وقتي دست به شمشير عليه خوارج بردند كه لجام گسيختگي آنها به اوج رسيد.
امّا علي (ع)هيچ‌گاه حاضر نبودند جبهه فتنه انگيز معاويه و بني اميّه لحظه اي ديگر و روزي ديگر در شام دوام داشته باشد. اين در حالي است كه امام (ع)در تمامي سه نبرد خويش با ناكثين، قاسطين و مارقين، پيش از جنگ سعي مي كرد حق را براي جبهه مخالف تبيين كند كه حجت را تمام كرده و يا شايد عده اي را به جبهه حق هدايت نمايد و هيچ‌گاه آغازگر جنگ نبودند.
امام علي (ع)براي حفظ مصالح عاليه حكومت اسلامي، برخوردهاي مختلفي را با فتنه ها و فتنه گران داشتند. حضرت سعي مي نمود تا جايي كه اصول و ارزش هاي اصيل اسلامي لطمه نبيند و تا جايي كه مصلحت انديشي صحيح ديني اجازه مي دهد، برخورد نظامي و خشن با همه جريانات فتنه انگيز صورت نگيرد؛ همچنين تا جايي كه ميسر بود با برخي از كساني كه به دام فتنه و فتنه گري مي افتادند با گذشت رفتار مي نمود./۹۲۵/ ت ۳۰۳/ش
منبع: http://rasekhoon.net(نقل مطالب با تصرف)