قطره ای از دریا؛
دلیل تغییر قبله مسلمانان از بیت المقدس به خانه کعبه چه بود؟
چون مشرکان مکّه، کعبه را به بتخانه تبدیل کرده بودند، پیامبر اکرم و مسلمانان، سیزده سالى را که بعد از بعثت در مکّه بودند، به سوى کعبه نماز نمىخواندند، تا مبادا گمان شود که آنان به بتها احترام مىگذارند. امّا بعد از هجرت به مدینه، چند ماهى نگذشته بود که یهودیان زبان به اعتراض ...
به گزارش پايگاه اطلاع رساني حج، استاد محسن قرائتي در ادامه سلسله مباحث تفسيري خود با موضوع تفسير قطره اي به بيان آموزه هاي آيه 141 و 142 سوره بقره پرداخته است.
آيه 141: تِلْكَ أُمَّةٌ قَدْ خَلَتْ لَهَا مَا كَسَبَتْ وَ لَكُمْ مَا كَسَبْتُمْ وَ لاَ تُسئَلُونَ عَمَّا كَانُواْ يَعْمَلُونَ
ترجمه: (به هر حال) آن امّت بگذشت، آنچه آنان بدست آوردند براى خودشان است و آنچه شما بدست آورديد براى خودتان است و شما از آنچه آنان كردهاند، سؤال نخواهيد شد.
* پيام ها
1- در كسب خوشبختى، تكيه به گذشتگان و تاريخ پدران، چارهساز نيست. «لها ما كسبت ولكم ما كسبتم»
گيرم پدر تو بود فاضل از فضل پدر، تو را چه حاصل
2- هر امّتى، تنها مسئول عمل خويش است. «لا تسئلون عمّا كانوا يعملون»
آيه 142: سَيَقُولُ السُّفَهَآءُ مِنَالنَّاسِ مَا وَلَّهُمْ عَنْ قِبْلَتِهِمُ الَّتِى كَانُواْعَلَيْهَا قُلْ لِلَّهِ المَشْرِقُ وَالمَغْرِبُ يَهْدِى مَنْ يَشَآءُ إِلَى صِرَطٍ مُّسْتَقِيمٍ
ترجمه: بزودى بىخردان از مردم، خواهند گفت: چه چيزى آنها (مسلمانان) را از (بيتالمقدّس،) قبلهاى كه بر آن بودند برگردانيد؟ بگو: مشرق و مغرب از آن خداست، هركه را بخواهد به راه راست هدايت مىكند.
* نكته ها
چون مشركان مكّه، كعبه را به بتخانه تبديل كرده بودند، پيامبر اكرم و مسلمانان، سيزده سالى را كه بعد از بعثت در مكّه بودند، به سوى كعبه نماز نمىخواندند، تا مبادا گمان شود كه آنان به بتها احترام مىگذارند. امّا بعد از هجرت به مدينه، چند ماهى نگذشته بود كه يهوديان زبان به اعتراض گشوده و مسلمانان را تحقير كردند و گفتند: شما رو به قبله ما بيتالمقدّس نماز مىخوانيد، بنابراين پيرو و دنباله رو ما هستيد و از خود استقلال نداريد. پيامبر اكرم صلى الله عليه وآله از اين اهانت ناراحت شد و هنگام دعا به آسمان نگاه مىكرد، گويا منتظر نزول وحى بود تا آنكه دستور تغيير قبله صادر شد. پيامبر دو ركعت نماز ظهر را به سوى بيتالمقدّس خوانده بود كه جبرئيل مأمور شد، بازوى پيامبر را گرفته و روى او را به سوى كعبه بگرداند. در نتيجه پيامبر صلى الله عليه وآله يك نماز را به دو قبله خواند و اكنون نيز در مدينه نام آن محلّ به مسجدِ قبلتَين معروف است. [1]
بعد از اين ماجرا، يهود ناراحت شده و طبق عادت خود شروع به خردهگيرى كردند. آنها كه تا ديروز مىگفتند: مسلمانان استقلال ندارند و پيرو ما هستند، اكنون مىپرسيدند، چرا اينها از قبلهى پيامبران پيشين اعراض كردهاند؟ پيامبر اكرم صلى الله عليه وآله مأمور شد در جواب آنها پاسخ دهد: مشرق و مغرب از آنِ خداست و خداوند مكان خاصّى ندارد.
آرى، تغيير قبله، نشانهى حكمت الهى است نه ضعف و جهل او. همچنان كه در نظام تكوين، تغيير فصول سال، نشانهى تدبير است، نه ضعف يا پشيمانى.
خداوند در همه جا حضور دارد و شرق و غرب عالم از آن اوست. پس جهتگيرى بدن به سوى كعبه، رمز جهتگيرى دل به سوى خداست. چه بسا افرادى به سوى كعبه نماز بگزارند، ولى قبله آنان چيز ديگرى باشد. چنانكه خواجه عبداللّه انصارى مىگويد:
قبله شاهان بود، تاج و كمند قبله ارباب دنيا، سيم وزر
قبله صورتپرستان، آب و گِل قبله معنا شناسان، جان ودل
قبله تنپروران، خواب وخورشت قبله انسان، به دانش پرورش
قبله عاشق، وصال بىزوال قبله عارف، كمال ذىالجلال
* پيام ها
1- افرادى كه هر روز دنبال بهانهاى هستند تا از پذيرش حقّ طفره روند، سفيه هستند. [2] «سيقول السفهاء»
2- كسى كه دست خدا را در وضع يا تغيير احكام بسته بداند، سفيه و سبك مغز است. اعتراض به خداى حكيم و دانا، نشانهى سفاهت است. «سيقولالسفهاء»
3- مسلمانان بايد توطئهها و شايعات و سؤالات بهانهجويانهى دشمن را پيشبينى كرده و با پاسخ به آنها، از نفوذ و گسترش آن پيشگيرى نمايند. «سيقول... قل»
4- اصل سؤال كردن مورد انتقاد نيست، روحيّه سؤال كننده مورد انتقاد است كه از روى اعتراض و اشكالتراشى مىپرسد. «ما ولاّهم عن قبلتهم»
5 - قداست و كرامت مكانها و زمانها، وابسته به عنايت پروردگار است، نه چيز ديگر. «لِلّه المشرق و المغرب»
6- تغيير قبله، يكى از نشانههاى پيامبر اسلام در كتب آسمانى بود، لذا براى بعضى وسيلهى هدايت شد. «يهدى به من يشاء»
1) تفسير نورالثقلين، ج1 ص 136
2) همانگونه كه در روايات به كسى كه آخرت خويش را فداى دنيا كند مجنون، و به پيروان رهبر فاسد فقير، و آن كس كه دين خود را از دست بدهد، غارت زده گفته شده است.