حلول ماه رجب المرجب و ولادت امام محمد باقر(ع) بر همگان مبارک باد
امام محمد باقر (ع) پنجمین آفتابی است که بر افق امامت، جاودانه درخشید. زندگیاش سراسر دانش و ارزش بود، از این رو باقرالعلوم نامیده شد.مشهورترین لقب امام محمد بن علی(ع)، باقر العلوم است که پیامبر اسلام(ص) به آن حضرت دادهاند و چون امام باقر(ع) شکافنده و آشکار و ظاهر کنندۀ علوم است، به «باقرالعلوم» نام گذاری شده است. همچنین گفتهاند چون پیشانی آن حضرت در اثر سجدۀ زیاد باز بود به لقب «باقر» نامگذاری شد.
به گزارش پايگاه اطلاع رساني حج، اولين روز از ماه مبارك رجب مصادف است با ولادت امام محمّد بن علي بن الحسين(ع)، ملقب به باقر و كنيه ايشان ابو جعفر است. برخي روز تولد آن حضرت را در مدينه اول ماه رجب مصادف با روز جمعه ميدانند و برخي ديگر، سوم صفر دانستهاند. پدر ايشان امام سجّاد(ع)، پيشواي چهارم شيعيان و مادرش «ام عبدالله» دختر امام حسن مجتبي(ع) است؛ لذا هم از جهت پدري و هم از جهت مادري فاطمي و علوي است.
مشهورترين لقب امام محمد بن علي(ع)، باقر العلوم است كه پيامبر اسلام(ص) به آن حضرت دادهاند و چون امام باقر(ع) شكافنده و آشكار و ظاهر كنندۀ علوم است، به «باقرالعلوم» نام گذاري شده است. همچنين گفتهاند چون پيشاني آن حضرت در اثر سجدۀ زياد باز بود به لقب «باقر» نامگذاري شد.
پنجمين اختر آسمان امامت و ولايت در واقعه جانگداز كربلا همراه پدر و در كنار جدش حضرت سيد الشهداء كودكي بود كه به چهارمين بهار زندگياش نزديك ميشد. دوران امامت امام محمد باقر عليه السلام از سال 95 هجري كه سال درگذشت امام زينالعابدين عليه السلام است آغاز شد و تا سال 114ه. ق يعني مدت 19سال و چند ماه ادامه داشته است.
شيوههاي مبارزاتي امام باقر(ع)
امام باقر(ع) براي احياي ارزشهاي ديني و انجام وظيفه پاسداري از ارزشها و به تناسب موقعيت، از راهها و شيوههاي زير استفاده ميكرد:
الف. ترسيم وظايف حاكم اسلامي
امام باقر(ع) ميكوشيد با تبيين وظايف حاكمان، نوك تيز انتقاد خود را متوجه حاكمان وقت سازد و عدم مشروعيت اقدامات آنان را گوشزد كند؛ همانطور كه ميفرمود: «بُنِيَ الْإِسْلَامُ عَلَي خَمْسَةِ أَشْيَاءَ عَلَي الصَّلَاةِ وَ الزَّكَاةِ وَ الْحَجِّ وَ الصَّوْمِ وَ الْوَلَايَة»؛ اسلام بر پنج چيز بنا نهاده شده است: نماز، زكات، حج، روزه، ولايت». زراره پرسيد: كدام افضل است؟ امام(ع) فرمود: «الْوَلَايَةُ أَفْضَلُ لِأَنَّهَا مِفْتَاحُهُنَّ وَ الْوَالِي هُوَ الدَّلِيلُ عَلَيْهِن»؛ ولايت برتر است؛ چون كليد آنهاست و والي (امام) راهنمايي كننده بر آنها است».
ب. نهي از همكاري با حكومت طاغوت
امام همواره مؤمنان را از همكاري با حكومت طاغوت نهي ميكرد و به هر طريق ممكن، اين پيام خود را به گوش امت ميرساند.
يكي از شيعيان به نام عبدالغفار بن قاسم ميگويد: به امام باقر(ع) گفتم: نظرتان در نزديك شدن من به سلطان و رفت و آمد به دربار چيست؟ فرمود: اين كار را براي تو صلاح نميدانم. گفتم: گاهي به شام ميروم و بر ابراهيم بن وليد وارد ميشوم. فرمود: «اي عبدالغفار! رفت و آمد تو نزد سلطان سه پيامد منفي دارد: محبت دنيا در دلت راه مييابد، مرگ را فراموش ميكني، و نسبت به آنچه خدا قسمت تو كرده ناراضي ميشوي».
عرض كردم: اي فرزند رسول خدا! من عيال وارم و هدفم از رفتن به آنجا، انجام تجارت است. فرمود: «اي بندۀ خدا! من نميخواهم تو را به ترك دنيا دعوت كنم، بلكه ميخواهم گناهان را ترك كني، ترك دنيا فضيلت است، اما ترك گناه فريضه و واجب است و تو در شرايطي هستي كه به انجام واجبات نيازمندتري تا كسب فضائل».
امام باقر(ع) از يك سو قيامهاي ضد حكومتي مانند قيام زيد و ... را تأييد ميكرد و از سوي ديگر، در موقعيتهاي مناسب، خود با خلفا به رويارويي جدي ميپرداخت.
همچنين آن حضرت مشروعيت حاكمان جور را زير سؤال ميبردند و راه را بر قيام عليه آنان هموار ميساخت و ميفرمود: «ائمه حق و پيروان آنها بر دين خدايند و پيشوايان ستمگر، از دين خدا و حق منحرفند خود گمراهند و ديگران را نيز گمراه كردهاند اعمالي كه انجام ميدهند مانند خاكستري است كه در مسير تند بادي سخت در يك روز طوفاني قرار گيرد نتيجهاي از كار خود نميبرند اين يك گمراهي بسيار سختي است».
ج. تقيّه
ميزان اهتمام حضرت باقر(ع) به تقيه چنان بود كه ميفرمود: «تقيه دين من و دين پدران من است، كسي كه تقيه ندارد ايمان ندارد».
مقام علمي امام باقر(ع) و تربيت شاگردان
امام باقر(ع) در دوران امامت خويش، با وجود شرايط نامساعدي كه بر عرصۀ فرهنگ اسلامي سايه افكنده بود، با تلاشي جدّي و گسترده نهضتي بزرگ را در زمينه علوم و معارف اسلامي طراحي كرد. تا جايي كه اين جنبش دامنهدار به بنيانگذاري و تأسيس يك دانشگاه بزرگ و برجسته اسلامي انجاميد كه پويايي و عظمت آن در دوران امام صادق(ع)، به اوج خود رسيد.
امام با برقراري حوزۀ درس، با كج انديشيها مبارزه كرد و درصدد زدودن چالشهاي علمي، تحكيم مباني معارف و اصول ناب اسلامي با تكيه بر آيات رهنمونگر قرآن برآمد و ابواب فقهي و اعتقادي را از ديدگاه قرآن بررسي كرد و به پرورش دانشمندان و فرهيختگان عصر خود و جنبش بزرگ علمي پرداخت، به گونهاي كه دانشمندي چون «جابر بن يزيد جُعفي» هر گاه ميخواست سخني در باب علم به ميان آورد با آن توشهاي كه از دانش داشت ميگفت: «جانشين خدا و ميراث دار دانش پيامبران محمد بن علي(ع) برايم اينگونه گفت»و به دليل ناچيز ديدن موقعيّت علمي خود در برابر جايگاه امام(ع)، از خود نظري به ميان نميآورد.
ابواسحاق سبيعي از ديگر فرهيختگان اين دوره، آن قدر نظرات علمي امام را درست ميپندارد كه وقتي از او در مورد مسئلهاي ميپرسند، پاسخ را از زبان امام ميگويد و ميافزايد: «او دانشمندي است كه هرگز كسي بسان او در علم نديدهام».
امام محمد باقر(ع) در حالي كه 57 سال از عمر مباركش گذشته بود، بنابر نظر مشهور مورخان در هفتم ماه ذي الحجه سال 114 هجري ديده از جهان فرو بست و در قبرستان بقيع در كنار پدرش (امام سجاد (ع و عمويش (امام حسن(ع به خاك سپرده شده است، علت مرگ آن حضرت، شهادت به دستور هشام بن عبد الملك بود.
احاديثي از امام محمد باقر(ع)
- اسلام دين محكم و قوي خداوند است، راه مستقيم آن را با مدارا بپيماييد و تندروي ننمائيد.
- دنيا بازاري از بازارهاست. گروهي از اين بازار خارج ميشوند، كالاي نافع و سودبخش ميبرند و بعضي با متاع مضر و زيانبار از اين بازار بيرون ميروند.
- در دل هيچ انساني كبر(تكبر) وارد نميشود مگر آنكه عقلش به همان اندازه ناقص ميشود، خواه كم باشد يا زياد.
- چهار صفت در هركس باشد اسلامش كامل و گناهش آمرزيده است و هنگام مرگ خدا از او راضي خواهد بود: 1. چون با مردم پيماني بندد براي خدا به عهدش وفا كند.2. زبانش راستگو باشد.3. از كاري كه نزد خدا يا در نظر مردم زشت است شرم كند.4. اخلاقش با زن و فرزندش خوش باشد.
- دعايي كه بيشتر اميد استجابت آن ميرود و زودتر به اجابت ميرسد دعا براي برادر ديني است در پشت سر او ( در غياب او).