تفاوت حج جاهلی و حج در اسلام
اسلام بسیاری از عادتها و سنتهای حج جاهلی را که در مواردی با روح توحید ناسازگار بود، منسوخ کرد. حج در اسلام، بر خلاف حج جاهلی که اساس آن شرک و عبادت بتها بود، بر پایه توحید و به منظور عبادت پروردگار یکتا واجب شد و این، اساسیترین تفاوت حج اسلامی و حج جاهلی است.
به گزارش پايگاه اطلاع رساني حج، در زمان جاهليت و قبل از ظهور اسلام نيز حج گزاري مرسوم بوده است. در حج جاهلي عادتهاي ويژهاي به چشم ميخورد كه تا حدودي پس از ظهور اسلام منسوخ شد؛ براي نمونه، برخي در طول حج سكوت اختيار ميكردند. اگرچه حج يك مراسم عبادي و اجتماعي و همراه با دعا و توسل به خدايان و سخن گفتن با آنان بود، اما برخي از جاهليان، طبق يك سنت، در طول حج كلمهاي سخن نميگفتند.
از عادتهاي متفاوت جاهلي هنگام حج، احترام نهادن به سرزمين بيت الحرام با پوشيدن يا نپوشيدن كفش بود. برخي براي نشان گراميداشت حرم با كفش طواف ميكردند و معتقد بودند نبايد مستقيم بر زمين حرم پاي بگذارند؛ اهل حمس چنين اعتقادي داشتند و جز در كفش و لباس خود طواف نميكردند. گروه ديگري عكس اين كار را انجام ميدادند؛ يعني براي احترام بين خود و كعبه كفش را حايل نميكردند و مستقيم بر آن قدم مينهادند.
بر اساس يكي ديگر از عادتهاي جاهلي، گاهي هنگام طواف، دست كسي را كه طواف ميكرد، با طناب، افسار يا دستمال به دست ديگري ميبستند و او به دليل نذري كه داشت، دستبسته طواف ميكرد.
برخي از مردم جاهلي، اگر در ايام حج ميخواستند به خانه خود بروند، هرگز از در وارد نميشدند. آنها يا از ديوار بالا رفته و از طريق پشت بام وارد اتاق ميشدند يا از پشت خانه نقبي حفر كرده و از آنجا داخل منزل ميشدند.
مشركان جاهلي عادت داشتند، پس از اتمام مراسم حج و ذبح قرباني، گرد هم ميآمدند و به كارهاي پدرانشان فخر ميفروختند و از فضايل آنان سخن ميگفتند. آيه 200 بقره/2 به همين عادت اشاره دارد و از حجاج خواسته شده كه پس از اداي مناسك حج، به جاي اين كه مانند مشركان پدرانشان را ياد كنند، خداوند را ياد كنند.
تفاوت حج جاهلي و اسلام
اركان حج جاهلي با حج اسلامي چندان تفاوتي نداشت و تفاوت آن با حج اسلامي، در كيفيت اجراي اين اركان بود. اسلام بسياري از عادتها و سنتهاي حج جاهلي را كه در مواردي با روح توحيد ناسازگار بود، منسوخ كرد. حج در اسلام، بر خلاف حج جاهلي كه اساس آن شرك و عبادت بتها بود، بر پايه توحيد و به منظور عبادت پروردگار يكتا واجب شد و اين، اساسيترين تفاوت حج اسلامي و حج جاهلي است.
سوره توبه، با پيام برائت از مشركان، دربرگيرنده نقد برخي اعمال و عادات غلط كفار و مشركان و برخي اصلاحات نسبت به حج جاهلي بود. مهمترين موارد برائت عبارت بود از:
1. كسي جز شخص با ايمان در خانه كعبه داخل نشود؛
2. برهنهاي خانه خدا را طواف نكند؛
3. مشركي نبايد حج به جا آورد.
بر اين اساس، مهمترين تفاوتهاي حج در جاهليت و اسلام را چنين ميتوان چنين نام برد:
1. تلبيه با محتوايي توحيدي چنين تغيير يافت: «لبيك اللهم لبيك، لبيك، لا شريك لك، لبيك، ان الحمد و النعمة لك و الملك لا شريك لك».
2. سعي بين صفا و مروه جايگزين طواف اساف و نائله شد و ديگر، ويژه قريشيان نبود. بلكه از اركان حج براي همه مسلمانان شمرده شد.
3. طواف عريان ممنوع شد.
4. عادت برخي حجاج كه در طول حج برخي چيزها را بر خود حرام ميكردند (خوردن گوشت و شير گوسفند) نكوهش شد. برخي مفسران آيه 32 اعراف/7 را در نهي دو مورد اخير تفسير كردهاند.
5. طواف زائر با دست بسته منع شد.
6. ورود و خروج حجاج از طريق در به خانهها و خيمههايشان جايز شمرده شد و آيه 189 بقره/2 در اين باره نازل شد.
7. در جهت مخالفت با كساني كه از تهيه زاد و توشه، هنگام سفر حج، اكراه داشتند و به آنان «مُتوَكله» ميگفتند؛ زيرا در اطعام خود به «رب البيت» توكل كرده بودند، طبق آيه 197 بقره/2 امر شد در سفر حج، زاد و توشه سفر را فراهم كنند.
8. وقوف در عرفه براي همه مسلمانان، چه اهل قريش باشند يا نباشند، واجب شد.
براي مطالعه متن كامل مقاله و مستندات آن اينجا را كليك نماييد.