حکم بوسیدن ضریح معصومین و امامزاده ها

قبور و ضريح پيامبر گرامي اسلام و ذريه مطهر ايشان و نيز انبياء و اولياء براي برخي از مسلمانان از حرمت بالايي برخوردار است.

آيت الله العظمي مكارم شيرازي، با ارائه مستنداتي بر پايه قرآن و روايات به برخي پرسش ها در اين مورد پاسخ گفته است.

 

پاسخ: درباره بوسيدن و لمس كردن در و ديوار و ضريح معصومين و امام زاده ها و اشياى متعلق به آنان بايد گفت: اين كار نه تنها بدعت و حرام نيست بلكه به دليل متبرك بودن آن ها ريشه در رفتار پيامبران پيشين نيز دارد. در قرآن مجيد آمده است كه وقتى حضرت يوسف خود را به برادرانش معرفى نمود و آن ها را مورد عفو و بخشش قرار داد، به آن ها گفت: " اذْهَبُوا بِقَمِيصِي هذا فَأَلْقُوهُ عَلى وَجْهِ أَبِي يَأْتِ بَصِيراً"؛ "پيراهنم را با خود نزد پدرم ببريد و بر صورتش افكنيد تا ديدگانش بينا گردد".(1) سپس در جاى ديگرى از همين سوره آمده است: " فَلَمَّا أَنْ جاءَ الْبَشِيرُ أَلْقاهُ عَلى وَجْهِهِ فَارْتَدَّ بَصِيراً"؛ "چون مژده دهنده نزد پدر آمد، پيراهن را بر صورت پدر افكند و يعقوب بينايى خود را بازيافت".(2)

علاوه بر اين ، در صحيح بخارى از عبداللَّه بن عمر نقل شده است كه: "پيامبر را در حالى ديدم كه حجرالاسود را لمس مى كرد و مى بوسيد".(3) بر همين مبنا است كه كليه مسلمين جهان به هنگام زيارت خانه خدا، براى لمس كردن و بوسيدن حجرالاسود مدتها به صف مى ايستند.

حال كه بوسيدن سنگ حجرالاسود و لمس كردن پيراهن يوسف و ماليدن بر چشم مجاز مى باشد، بديهى است كه مى توان در و ديوار و ضريح امامان را لمس نمود و بوسيد، زيرا تفاوتى بين اشيا ( از جهت متبرك بودن آن ها) وجود ندارد؟!

بايد توجه داشت بوسيدن قبور ائمه از روى "محبت" است نه از روى "عبوديت"، و آيا هركسى را كه از روى محبت بوسيدند، عبادت كرده اند؟!! و آيا بوسيدن فرزند، بوسيدن عكس و يا وسائلى كه يادگار فرزندى است كه به مسافرت رفته و يا از دنيا رفته، شرك است ؟! وقتي آنها شرك نباشد بوسيدن قبور اولياء از روي محبت نيز شرك نمي باشد.

علمايي از اهل تسنن كه بوسيدن قبر اوليا را جايز دانسته اند

ضمن اينكه برخي از علماى اهل سنّت بوسيدن قبر و تبرك جستن به قبر اولياء را جايز دانسته اند از جمله:

1 -عبداللَّه فرزند احمد بن حنبل مى گويد از پدرم سؤال شد كه مس منبر رسول اللَّه و تبرك به آن و بوسيدن قبر شريف به قصد ثواب چه حكمى دارد؟ پدرم گفت اشكالى ندارد. (4)

2 -رملى شافعى: تبرك به قبر پيامبر و يا علما و يا اوليا جائز است و بوسيدن و استلام آن اشكالى ندارد.(5)

3- محب الدين طبرى شافعى: بوسيدن قبر و دست گذاشتن بر روى آن جايز است و سيره عمل علماء و صالحان بر آن است.(6)

4 - علامة احمد بن محمد مقرى مالكى، متوفى در سال 1041 ه در "فتح المتعال بصفة النعال" به نقل از ولى الدين عراقى گفته است: حافظ ابو سعيد بن علا گفته است: در گفتار احمد بن حنبل در جزوه قديمى با خط ابن ناصر (7) و ديگر از حفاظ ديده ام كه: از امام احمد در مورد بوسيدن قبر و منبر رسول خدا سؤال شد، فرمود: مانعى ندارد. او مى گويد:  گفتار احمد را به ابن تيمية نشان داديم بسيار تعجب كرد و گفت: تعجب مى كنم، احمد نزدم مرد بزرگى است اما نمى دانم اين گفتار اوست يا معنى گفتار اوست؟!

او مى گويد: چه تعجبى در اين گفتار است در صورتى كه از احمد براى ما نقل شده كه: جامه شافعى را شسته و آبش را خورده است (8)

وقتى كه او از اهل علم تا اين اندازه احترام كند، پس نسبت به صحابه و آثار انبياء (عليهم السلام) چگونه احترام خواهد نمود؟

و چقدر نيكو سروده است از قول مجنون نسبت به ليلى:

امر على الديار ديار ليلى اقبل ذا الجدار و ذا الجدارا

و ما حب الديار شغفن قلبى ولكن حب من سكن الديارا

" از ديار ليلى مى گذرم، اين ديوار و آن ديوار را مى بوسم، علاقه به ديار ليلى دلم را تسخير نكرده، آن كسى كه در آن سكونت دارد مرا مفتون خود ساخته است".

5  - شيخ مشايخ شافعى ها، شافعى كوچك محمد بن احمد رملى، متوفى در در سال 1004 ه در شرح "المنهاج" گفته است: مكروه است كه تابوتى كه روى قبر قرار دارد بوسيده و يا لمس شود، و بوسيدن اعتاب مقدسه، هنگام دخول براى زيارت اولياء نيز مكروه است؛ آرى اگر قصد تبرك داشته باشد كراهت ندارد چنانكه مرحوم والد به آن فتوى داده است. چنانكه تصريح كرده اند(9) كه: هر گاه از دست زدن به حجر الاسود عاجز باشد، مستحب است با عصائى به آن اشاره كند آنگاه عصا را ببوسد.(10)

6 - طيب ناشرى از محب الدين طبرى شافعى نقل كرده كه: بوسيدن قبر و لمس كردنش جائز است، آنگاه گفته است، روش علماء شايسته چنين بوده و اين شعر را خوانده است:

لو رأينا لسليمى اثرالسجدنا الف الف للاثر(11)

"اگر اثرى از سليمى ببينيم، هزار هزار بار براى آن سجده مى كنيم".

7  - شيخ ابراهيم باجورى شافعى، در حاشيه اش بر شرح ابن قاسم عزى بر متن شيخ ابى شجاع در فقه شافعى، جلد 1 صفحه 286 گفته است: بوسيدن قبر و مس كردن آن مكروه است و مثل آن است تابوتى كه روى آن قرار مى دهند، و همچنين است بوسيدن آستانه ها هنگام داخل شدن براى زيارت اولياء، مگر آنكه قصد تبرك به آنها را داشته باشد كه در اين صورت، كراهت نخواهد داشت. و اگر از آن به خاطر ازدحام و امثال آن مثل اختلاط زن و مرد، ناتوان باشد، چنانكه در زيارت آقايم احمد البدوى واقع مى شود، در اين گونه موارد در مكانى توقف كند و از دعاء و قرآن، آنچه كه مى تواند بخواند و با دستش يا چيز ديگر اشاره به قبر كند، پس آن را ببوسد. علماء تصريح كرده اند كه اگر از مس حجر الاسود ناتوان باشد، مستحب است كه با دستش و يا عصا به سوى آن اشاره كند آنگاه آن را ببوسد. و... .(12)

در نتيجه بوسيدن در و ديوار و عتبه و آستانه مقدّسه أئمّه معصومين (عليهم السلام) نيز شرك نمى باشد چون زائر براى اظهار أدب و تبرك، آنها را مي بوسد.

پي نوشت ها:

(1)- يوسف (12): 93.

(2) -يوسف (12): 96.

(3)- مسند احمد، ج 1، صص 16 و 26؛ صحيح بخارى، ج 2، ص 160 "رأيت رسول اللَّه يستلمه و يقبّله".

(4) - وفاء الوفا، ج 4، ص 1414.

(5)- كنز المطالب، ص 219

(6) - اسنى المطالب، ج 1، ص 331

(7) - او حافظ محمد بن ناصر ابو الفضل بغدادى است كه در سال 550 ه وفات كرده است.

ابن جوزى در المنتظم جلد 10 صفحه 163 گفته است: او حافظ درست و مورد اعتماد است هيچ عيبى در او نيست.

(8)- ابن جوزى آن را در مناقب احمد صفحه 455 و ابن كثير در تاريخش ج 10 ص 331 آورده است.

(9) - حميدى، در جمع بين الصحيحين و ابو داود، در مسندش آورده اند : رسول خدا با عصايش به حجر الاسود اشاره فرمود آنگاه آن را بوسيد.

(10)- الشبر املسى شيخ ابى الضياء، متوفى در سال 1087 ه در حاشيه "المواهب اللدنية" و حمزاوى در "كنز المطالب" ص 19 آن را نقل كرده اند.

(11)- وفاء الوفاء سمهودى جلد 2 صفحه 444.

(12) -  ترجمه الغدير، ج 9، ص: 258.