آیا شیعیان در تقابل با اهل سنت، مراسم اربعین را برگزار میکنند؟
برخی از رسانه‌های عربی، تلاششان بر این است که این حرکت را به نوعی عرض‌اندام و خودنمایی شیعیان در برابر اهل سنت تلقی کنند، درحالی‌که بسیاری از اهل سنت عراق هم، در این مراسم شرکت دارند. عشایر غرب عراق، با نمادهای خودشان در مراسم اربعین شرکت م
برخي از رسانههاي عربي، تلاششان بر اين است كه اين حركت را به نوعي عرضاندام و خودنمايي شيعيان در برابر اهل سنت تلقي كنند، درحاليكه بسياري از اهل سنت عراق هم، در اين مراسم شركت دارند. عشاير غرب عراق، با نمادهاي خودشان در مراسم اربعين شركت ميكنند و اين امر، نشان ميدهد كه اين حركت، نوعي تلاش براي ايجاد وحدت ميان شيعه و سني تلقي است.
بيشك امام حسين(عليه السلام)، يكي از نمادهاي وحدت ميان فرقههاي اسلامي است و متعلق به همه مسلمانان است و همه ميتوانند از وجود نوراني آن حضرت در زندگي سياسي، اجتماعي و ديني خويش بهره ببرند. البته كه شيعيان در تمسك به مكتب عاشورا، از همه فرقههاي اسلام جلوترند و از همه بيشتر، از اين چراغ هدايت استفاده كردهاند، ولي اينگونه نيست كه برادران اهل سنت، از اين قضيه به كلي بر كنار بوده و بيتفاوت از آن گذشته باشند. وقتي به تاريخ بنگريم، بزرگاني از علماي اهل سنت را مييابيم كه از واقعه روز عاشورا و آنچه بر خاندان پيامبر گذشت، متألم و عزادار بودند.
زيد ابن ارقم، از بزرگان صحابه، پس از شهادت امام حسين(عليه السلام) و اسارت اهل بيت:، به حاكميت اعتراض كرد و در مجلس ابن زياد، به شدت گريست. هنگامي كه ابن زياد با چوب دستي بر لب و دندان امام حسين(عليه السلام) ميزد، زيد با اعتراض گفت: «چوب دستيات را بردار. به خدا شاهد بودم كه رسول خدا(صلي الله عليه و آله)، مابين دو لب حسين(عليه السلام) را ميبوسيد» و سپس گريست. ابن زياد او را تهديد به مرگ كرد. پس زيد فرياد زد: «اي مردم! شما از اين پس جزو بردگانيد؛ پسر فاطمه را كشتهايد و پسر مرجانه را امارت دادهايد».[1]
حسن بصري، شخصيت معروف در ميان اهل سنت، پس از شنيدن خبر شهادت امام حسين(عليه السلام)، به شدت گريست و گفت: «امت ذليل، امتي است كه پسر دختر پيامبرش را ميكشد».[2] بسياري از فقهاي سنيمذهب اهل كوفه، به ويژه ابوحنيفه، از سرسختترين طرفداران قيامهاي علويان بودند. ابوحنيفه و بسياري ديگر از فقها، هم در جريان قيام زيد بن علي بن حسين(عليه السلام)[3] و هم در جريان قيام حسنيان به رهبري محمد نفس زكيه و ابراهيم بن محمد، به حمايت آنان برخاستند و به نفع آنان، فتوا صادر كردند.[4]
همچنين ميتوان از سبط ابن جوزي و يحيي بن سلامه حفصكي، كه قصيدهاي در مدح دوازده امام و قصيدهاي ديگر در رثاي اباعبدالله الحسين(عليه السلام) دارد، نام برد.[5] عبدالجليل رازي، از عالمان قرن ششم و صاحب كتاب النقض، در مقابل نويسنده سنيمذهب ديگري كه به عزاداري امام حسين(عليه السلام) خرده گرفته بود، به دفاع از آن برميخيزد و مينويسد: «بزرگان و معتبران ائمه، از اصحاب امام مكرم ابوحنيفه و امام مكّرم شافعي و علما و فقهاي طوايف فريقين، خلفاً عن سلف، اين سنت را رعايت كردهاند».[6] اطلاعاتي كه وي از عزاداري امام حسين(عليه السلام) در ميان اهل سنت ميدهد، بسيار ارزشمند است. وي از شخصيتهاي برجسته بسياري از اهل سنت، چون خواجه بو منصور در اصفهان و خواجه علي غزنوي حنفي در بغداد، نام ميبرد، كه در روز عاشورا با شور و هيجاني فراوان، به سوگواري امام حسين(عليه السلام) ميپرداختند.[7]
عبدالرحمن جامي حنفي (817 ـ 898ه.ق) هنگام ديدار از كربلا، اشعاري در وصف امام حسين(عليه السلام) سرود:
كردم ز ديده، پاي سوي مشهد حسين
|
هست اين سفر به مذهب عشاق فرض عين.[8]
|
به جز اين موارد، ميتوان از برخي عالمان حنفي نام برد كه كتابهايي در رثاي امام حسين(عليه السلام) نگاشتهاند؛ مانند محمود بن عثمان حنفي رومي، نويسنده «مقتل الامام الحسين ابن علي ابن ابيطالبZ في كربلاء»،[9] قادر بخش بن حسن علي حفني، نگارنده «جور الاشقيا»، علي ريحانه سيد الانبياء[10] و شيخ علي انور بن علي اكبر حنفي، نويسنده كتابي با عنوان «شهادة الكونين في مقتل سيدنا الحسين السبط».[11]
امروزه نيز اهل سنت، يا خود به عزاداري امام حسين(عليه السلام) ميپردازند، يا با شيعيان در عزاداري شركت ميكنند؛ چنانكه دكتر علي الوردي، در كتاب خود با عنوان «دراسة في طبيعة المجتمع العراقي» به اين اشتراك شيعه و سني در عزاي حسيني، اشاره ميكند و مينويسد: «كم ديده نميشود كه محله سنينشين با محله شيعهنشين، در بعضي مجالس حسيني مشاركت ميكنند و گاهي نيز در تقديس مراقد و امامان شيعه، اين مشاركت ديده ميشود».[12]
با توجه به آنچه گذشت و همچنين واقعيتهاي عيني كه در عصر اطلاعات براي همه روشن است، بسيار دور از واقعيت و غير منصفانه خواهد بود كه گفته شود، شيعيان مراسم باشكوه اربعين را در تقابل با اهل سنت انجام ميدهند! اهل سنت، خود عزادار امام حسين(عليه السلام) هستند، همراه با شيعيان، هر سال در پيادهروي اربعين شركت ميكنند و موكبهاي عزاداري برپا ميدارند.[13] علماي معاصر اهل سنت، درباره راهپيمايي اربعين، ديدگاهشان را بيان داشتهاند كه به برخي از آنها اشاره ميكنيم:
· ماموستا ملامصطفي محمودي، امام جمعه پيرانشهر، با اشاره به اهميت زيارت امام حسين(عليه السلام) در كربلا گفت: رفتن به كربلا و زيارت امام حسين(عليه السلام)، در هر زماني مناسب است و در ايام اربعين، بهتر است. زيارت اهل قبور و بهويژه صالحان و بزرگان، براي اهلتسنن مستحب است. اهلسنت خوب است به زيارت امام حسين(عليه السلام) بروند، كه از اولياي الهي است و در راه حق و براي اصلاح امور جدش، رسولالله(صلي الله عليه و آله) شهيد شد.
ماموستا محمودي اظهار داشت: امام حسين(عليه السلام) محبوب
پيامبر خدا(صلي الله عليه و آله) بود و فرقي ميان احترام، شخصيت، امام و راهنما بودن او و پيامبر(صلي الله عليه و آله) در ولايت بر مردم نيست. جز اينكه حضرت رسول(صلي الله عليه و آله)، پيامبر بود، ولي امام حسين(عليه السلام)، مقام پيامبري نداشت؛ ولي مقام ولايت داشت، كه يك مرتبه پايينتر از پيامبر اكرم(صلي الله عليه و آله) است. تنها شيعيان، محب امام حسن(عليه السلام) و امام حسين(عليه السلام) نيستند، بلكه محبت اهل بيت:، بر همه واجب است و در ميان اهل تسنن، اسم حسن و حسين، به وفور يافت ميشود. ولي يك نفر را نميبينيد كه اسمش يزيد باشد؛ چون از يزيد، نفرت دارند و اكثريت اهلتسنن، بر يزيد و بر كساني كه او را ياري كردند، لعنت ميفرستند.
پيامبر خدا(صلي الله عليه و آله) بود و فرقي ميان احترام، شخصيت، امام و راهنما بودن او و پيامبر(صلي الله عليه و آله) در ولايت بر مردم نيست. جز اينكه حضرت رسول(صلي الله عليه و آله)، پيامبر بود، ولي امام حسين(عليه السلام)، مقام پيامبري نداشت؛ ولي مقام ولايت داشت، كه يك مرتبه پايينتر از پيامبر اكرم(صلي الله عليه و آله) است. تنها شيعيان، محب امام حسن(عليه السلام) و امام حسين(عليه السلام) نيستند، بلكه محبت اهل بيت:، بر همه واجب است و در ميان اهل تسنن، اسم حسن و حسين، به وفور يافت ميشود. ولي يك نفر را نميبينيد كه اسمش يزيد باشد؛ چون از يزيد، نفرت دارند و اكثريت اهلتسنن، بر يزيد و بر كساني كه او را ياري كردند، لعنت ميفرستند.
ماموستا محمودي، ضمن اشاره به مراسم ايام اربعين حسيني و با بيان اينكه همه مسلمانان، در چنين روزهايي غمگين هستند، گفت: در روايات اهل سنت داريم كه در قيامت، حضرت زهرا(عليها السلام)، ستون عرش را ميگيرد و از خدا ميخواهد كه ضمن محاكمه قاتل فرزندش، او را شفيع براي گريهكنندگان بر امام حسين(عليه السلام) قرار دهد و خداوند هم، او را شفيع قرار ميدهد.
امام جمعه اهلسنت پيرانشهر ميگفت: اگر كسي در راه زيارت كشته شود، به شهادت ميرسد و شهادت در اين راه، افتخار است و اين، باعث شده كه اين تجمع عظيم، در 20 صفر به وجود آيد.
· شيخ محمدعزيز حنيفي، عضو شوراي برنامهريزي مدارس علوم ديني اهل سنت، در توضيح اينكه 20 صفر مصادف با بازگشت اهل بيت رسولالله(صلي الله عليه و آله) بعد از واقعه جانسوز عاشورا به كربلاست و آزادگان جهان، در اين روز براي ابراز همدردي با كاروان اسرا، با پاي پياده به كربلا ميروند، گفت: امروزه ما مسلمانان در عصر پرتلاطم و فضاي آشفته، نيازمند چيزي هستيم كه حيات جاوداني و همگاني را تضمين كند و آن ايمان است؛ خداوند فرموده است، اهل ايمان به همديگر رحمت و شفقت دارند و نسبت به يكديگر محبت ميكنند.
· امام جمعه اهلسنت شهر فيشور، در پاسخ به اين سؤال كه در 20 صفر، اهل سنت هم مانند ديگر مسلمانان در پيادهروي به سوي كربلا شركت ميكنند يا از عزاداران پذيرايي ميكنند، اظهار داشت: ايمان، ولايت ايجاد ميكند و رابطه همه با هم، يك رابطه ولايت ايماني است. در حقيقت ولايت ايماني است كه منشأ خير و تقرب و نزديكي بندگان خدا به يكديگر و در نهايت تقرب به خداست.
· شيخ احمد خنجي، امام جمعه اهلسنت پارسيان گفت: كربلا نماد تبلور وحدت و بيعت با امام حسين(عليه السلام) است، كه نمود جهاني دارد و چنانكه در نوشتهها ميبينيم، زيارت مزار امام حسين(عليه السلام)، سابقه طولاني دارد. اين عالم اهلسنت با اشاره به تهديدهاي صورت گرفته در خصوص تجمع مسلمانان در اربعين حسيني تصريح كرد: اينگونه زيارت دسته جمعي، در عرصه تاريخ به سختي انجام ميشده و هميشه جان زائران در خطر بوده است. با اين وجود زائران، عاشقانه خطرات را به جان ميخريدند و امروز نيز اينچنين است.
وي با اشاره به اينكه يكي از ايدهها و عقيدههاي اهلسنت، زيارت مزار بزرگان است و اهل سنت هم در كربلا به زيارت امام حسين(عليه السلام) ميروند، گفت: تجمعي كه در 20 صفر و در كربلا صورت ميگيرد، تجمعي است كه آزادگان جهان، بدون توجه به دين و مذهب در آن شركت ميكنند و با اهل بيت پيامبر(صلي الله عليه و آله)، كه در كربلا مورد ظلم قرار گرفتند، ابراز همدردي ميكنند. شيخ خنجي افزود: اين تجمع، نمادي براي مقابله با ظلم، گوياي تظلمخواهي، و نوعي اعتراض به ظلم و ستمها در گذشته و حال است و مسلمانان بايد هميشه نسبت به ظلم، عكسالعمل نشان دهند و براي از بين بردن آن، اقدام كنند.[14]
[1]. تذكرة الخواص، ص231.
[2]. همان، ص240.
[3]. مقاتل الطالبين، ص140.
[4]. همان، ص314.
[5]. تأملي در نهضت عاشورا، صص 282 - 283.
[6]. تأملي در نهضت عاشورا، صص402 ـ 405
[7]. همان.
[8]. كليات ديوان جامي، ص27.
[9]. هدية العارفين، ج2، ص412.
[10]. نزهة الخواطر و بهجة المسامع و النواظر، ج8، ص307.
[11]. همان، ص328.
[12]. تاريخ النياحة، ج2، ص47، به نقل از دارسة في طبيعة المجمتع العراقي، ص236.
[13]. http://www.mehrnews.com/news/2442310/.
[14]. http://www.mashreghnews.ir/fa/news/503297/.