زینب بنت خزیمه
زینب، دختر خزیمة بن حارث بن عبدالله هلالیّة بن عبدالله بن عمرو بن عبدمناف ابن هلال بن صعصعة عامری هلالی است. اما مصادر تاریخی از مادر ایشان سخنی به میان نیاورده‌اند. ابن عبدالبرّ از قول ابی‌الحسن جرجانی نسّابه، او را خواهر میمونه بنت حارث ذکر
زينب، دختر خزيمة بن حارث بن عبدالله هلاليّة بن عبدالله بن عمرو بن عبدمناف ابن هلال بن صعصعة عامري هلالي است. اما مصادر تاريخي از مادر ايشان سخني به ميان نياورده‌اند.
ابن عبدالبرّ از قول ابي‌الحسن جرجاني نسّابه، او را خواهر ميمونه بنت حارث ذكر كرده‌اند. ولي ابن حبيب بغدادي اين‌گونه مي‌نويسد: «اُم الفضل لبابه كبري بنت حارث، همسر عباس عموي پيامبر(صلي الله عليه و آله)، مادر ابن عباس، و لبابه صغري همسر وليد بن مغيره، مادر خالد بن وليد و عزّة بنت حارث است».[1]
زينب بنت خزيمه، اُمّ المساكين
زينب بنت خزيمه را، به جهت بخشندگي، مهرباني و عطوفتي كه با مساكين و فقيران داشت، لقب اُمّ المساكين دادند (مادر بيچارگان). اين لقب، عنواني بوده كه در دوره جاهليت بر ايشان نهاده بودند. او در دوران اسلاميِ زندگي‌اش، بيش از گذشته در انديشه مساكين و فقيران بود و مورخان بر آن گواهي داده‌اند.
در ميان مورخان، در اينكه زينب قبل از ازدواج با پيامبر گرامي(صلي الله عليه و آله)، همسر كدام شخص بوده، اختلاف است. اما مشهور آن است كه وي همسر طفيل بن حارث بن مطّلب بن عبدمناف بود و از طفيل طلاق گرفت و به عقد برادر طفيل، عبيدة بن حارث درآمد. عبيده در غزوه بدر مجروح شد و در سن شصت و چهار سالگي جان داد.[2]
نقل‌‌هاي ديگري درخصوص ازدواج زينب با برخي صحابي ديگر آمده كه چندان مستند نيستند.
ازدواج زينب بنت خزيمه با پيامبر خدا(صلي الله عليه و آله)
وقتي شوهر زينب به شهادت رسيد، پيامبر خدا(صلي الله عليه و آله) از او خواستگاري كرد. او اختيار تام به پيامبر(صلي الله عليه و آله) داد و آن حضرت گواهاني را فراخواند[3] و با مهريه چهارصد درهم نقره، او را به همسري خويش درآورد.[4]
به گفته برخي از مورخان، پيامبر(صلي الله عليه و آله) ابواسيد بن علي بن مالك انصاري را به سراغ زني از بني‌عامر بن صعصعه فرستاد تا زينب را برايش خواستگاري كند. ابواسيد، زينب را به عقد حضرت درآورد.[5]
اين ازدواج بيست روز پس از ازدواج پيامبر، با حفصه، دختر عمر بن خطاب صورت گرفت. زينب بنت خزيمه به لحاظ اخلاقي داراي كرامت اخلاقي است و صفت كرامت را در خود داشته و لذا به مساكين و بينوايان رسيدگي مي‌‌كرد. پيامبر(صلي الله عليه و آله) از آن بانوي بزرگوار رضايت كامل داشتند.
وفات زينب بنت خزيمه و خاكسپاري‌اش در بقيع
اُمّ المؤمنين، زينب بنت خزيمه، زندگاني كوتاهي با پيامبر(صلي الله عليه و آله) داشت و در مورد مدت، ميان مورخان اختلاف است و آن را از سه تا هشت ماه گفته‌اند. در هر صورت، مدت بسيار كوتاهي را با پيامبر(صلي الله عليه و آله) زيسته است.
زينب بنت خزيمه در جواني و در سن 33 سالگي در مدينه وفات يافت.[6] پيامبر خدا(صلي الله عليه و آله) بر وي نماز گزارد و در بقيع به خاكش سپردند.[7]
طبق نقل مورّخان، ايشان نخستين همسر پيامبر خدا(صلي الله عليه و آله) بوده كه در بقيع مدفون گرديده است.
[1]. المحبر، تحقيق: ايلزه ليختن شتيتر، بيروت، دارالآفاق الجديدة، بي‌تا، صص 106 ـ 109.
[2]. انساب الاشراف، ج2، ص648.
[3]. الطبقات، همان، ص91.
[4]. السيرة النبويه، ج2، ص648.
[5]. الاستيعاب، ج4، ص1599.
[6]. المنتظم، ابن جوزي، تحقيق: محمد عبد القادر عطا، ج3، دارالكتب العلمية، 1992م. ص210.
[7]. دلائل النبوه، ج3، ص195.