قدمت روزه در تاریخ زندگی بشر

به گزارش پايگاه اطلاع رساني حج، تاريخ پيدايش روزه و چگونگي تشريع آن در دين اسلام، موضوعي است كه در سال روز واجب شدن روزه ماه رمضان در سال دوم هجري قمري به آن مي پردازيم.
مي‌توان تاريخ تولد روزه را از زمان آدم ابوالبشر معرفي كرد. اگرچه در چگونگي و نحوه وجوب روزه اختلافاتي وجود داشته ولي اصل اين عبادت بزرگ از همان ابتدا تا كنون، ثابت بوده است. روزه، عبادت ديرينى است كه پيدايش آن را مى توان با حضور آدم (ع) در زمين و پس از خروج وى از بهشت، مقرون دانست .روايت ها و احاديث مختلف كه در ادامه آنها را مرور مي كنيم به قدمت روزه و چگونگي آن در ميان ملت هاي مختلف پرداخته است.
- مفسر معروف، علامه طبرسى مى نويسد: «روزه در ميان انبياء و امت آنان، از زمان آدم تا كنون مورد توجه بوده است. اميرالمومنين(ع) مى فرمايد: روزه، عبادت قديمى است كه خداوند هيچ امتى را از آن معاف نكرده است. در آيات قرآن نيز مي خوانيم: اى كسانى كه ايمان آورده ايد! روزه بر شما واجب شد همان گونه كه بر پيشينيان مقرر شده بود.»
- امام باقر(ع) در اين باره فرمود: «همواره در ماه رمضان، روزه واجب بود و اين وجوب فقط براى انبياء مقرر و براى امت آنان در غير رمضان، روزه واجب بوده، ولى امت محمد (ص) مورد لطف ويژه خدا واقع گشته از اين حيث در رديف انبيا قرار گرفتند. » - مردى از ابن عباس، از مفسرين برجسته قرآن از چگونگى روزه انسان هاى برگزيده تاريخ، سوال كرد. ابن عباس در پاسخ گفت: «پيامبر اكرم (ص) فرمود: برترين روزه، روزه داشتن برادرم داود پيامبر است، كه در طول سال هميشه يك روز را روزه مى داشت و يك روز را افطار مى كرد. سليمان نيز در هر ماه، سه روز اول ماه و سه روز وسط و سه روز آخر آن را روزه دار بود، عيسى، همواره روزه دار بود و مريم نيز هميشه دو روز را روزه و دو روز را افطار مى كرد.»
- پيامبر اسلام (ص ) نيز در هر ماه اول، وسط و آخر آن را روزه مى گرفت و مى فرمود: اين هميشه روزه دارى است. - حضرت مريم وقتى كه عيسى را به دنيا آورد، به او گفتند: اى مريم ! مادرت كه آدم درستى بود، چطور شد كه بدون شوهر، فرزند آوردى ؟ مريم به فرزند خود اشاره كرد و گفت : تو بر پاكدامنى من گواه بده. عيسى(ع) به امر خدا به زبان آمد و از پاكدامنى مادرش خبر داد. وقتى كه به مريم گفتند چرا خودت حرف نمى زنى و از بچه استمداد مى كنى، پاسخ داد: من نذر كردم كه روزه دار باشم و با هيچ كس صحبت نكنم و بايد در امساك و سكوت حكيمانه باشم. اين سخن نشان مى دهد كه در زمان حضرت مريم امساك از سخن نيز مرسوم بوده است.
- موسى كليم الله در مناجات خود راز برترى امت محمد(ص) بر ساير امت ها را جويا شد. ندا رسيد كه امت محمد(ص) به خاطر ده خصلت، از جمله روزه دارى در ماه مبارك رمضان، بر امت هاى ديگر برترى دارند. موسي همچنين پرسيد: آيا كسى را همانند من گرامى داشته اى؟ ندا رسيد: من بندگانى در آخر زمان دوران خاتميت دارم كه آنان را از طريق ماه رمضان گرامى داشتم.
به طور كلي در تمام اوقات در ميان هر طائفه و هر ملت و مذهب، در موقع ورود اندوه و زحمت غير مترقبه، روزه معمول بوده است. قوم يهود غالباً در موقعى كه فرصت يافته مي خواستند اظهار عجز و تواضع در حضور خدا نمايند، روزه گرفتند، تا گناهان خود را اعتراف نموده، به واسطه روزه و توبه، رضاى خداوند را به دست آورند. با بررسي هاي بيشتر مي توان نتيجه گرفت روزه در امت هاى گذشته نيز وجود داشت اما در غير ماه رمضان، و تنها انبياء در ماه رمضان روزه مى گرفتند.
در آيۀ شريفۀ: «كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيامُ كَما كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ»؛اى افرادى كه ايمان آورده‏ايد! روزه بر شما نوشته شده، همان‏گونه كه بر كسانى كه قبل از شما بودند نوشته شد تا پرهيزكار شويد؛ اشاره به اين داردكه امت هاى گذشته داراى آئين و دين بوده اند. البته‏ نه همه آنها، و قرآن كريم معين نكرده كه اين امت ها كدام هستند، اما امت هاى نامبرده اهل ملت و دين بوده‏اند كه روزه داشته‏اند، و از تورات و انجيل موجود در دست يهود و نصارا هيچ دليلى كه دلالت كند بر وجوب روزه بر اين دو ملت ديده نمى‏شود، تنها در اين دو كتاب فرازهايى است كه روزه را مدح مى‏كند، و آن را عظيم مى‏شمارد. اما خود يهود و نصارا را مى‏بينيم كه تا عصر حاضر در سال چند روز به اشكالى مختلف روزه مى‏گيرند، يا از خوردن گوشت و يا از شير و يا از مطلق خوردن و نوشيدن خوددارى مى‏كنند.
همچنين در غير قرآن مسئله روزه از اقوام بى دين نيز نقل شده است، همچنان كه از مصريان قديم و يونانيان و روميان قديم و حتى وثنى‏هاى هندى تا به امروز نقل شده است كه هر يك براى خود روزه‏اى داشته و دارند، بلكه مى‏توان گفت عبادت و وسيله تقرب بودن روزه از امورى است كه فطرت آدمى به آن حكم مى‏كند.
واجب شدن روزه در اسلام در سال دوم هجرت واجب شدن روزه به مسلمانان ابلاغ شد. گرچه مسلمانان مى دانستند كه روزه، مورد توجه رسول خداست ؛ زيرا آن حضرت در برخى اوقات روزه مى گرفت. - مرحوم طبرسى در تفسير مجمع البيان مى نويسد: «در اسلام، در سال دوم هجرت واجب شد و داراى شرايطي بود كه بعدا از سوى پروردگار متعال مورد تخفيف قرار گرفته و از مدار وجوب خارج شد.» - صاحب مجمع البيان در ذيل آيه 189 سوره بقره مى نويسد: «در آغاز، روزه براى پيران و كسانى كه طاقت روزه دارى را ندارند مقرر بوده است كه بعدا نسخ گرديد. » - در كتاب تفسير الصافى ذيل آيه فمن كان منكم مريضا آمده است كه : «در امم پيشين، بر خلاف امت اسلام روزه براى مسافران نيز مقرر بوده است .»