چرا مراسم حج، به حج ابراهیمی معروف شده است؟

به گزارش پايگاه اطلاع رساني حج،در قرآن كريم و روايات نيز همة اين ابعاد قابل مشاهده است. آية مباركه سورة حج ناظر به بعد دروني و انسان­‌ساز حج است:[1]
«و اَذِّنْ في الناس بالحج يَأتوكَ رِجالاً و علي كُلِّ ضامِرٍ يَأتينَ من كُلِ فَجٍّ عميق. لِيَشهدوا منافِعَ لَهُمْ يَذْكُروا اسْمَ اللهِ في ايّامٍ معلومات علي ما رَزَقَهُمْ مِنْ بهيمة الانعام فكلوا مِنها و اَطْعِموا البائِسَ الفقير»[2]
«اعلام كن كه مردم با پاي پياده به حج بيايند و بر شتران سوار شوند و از راههاي دور بيايند تا منافعي كه براي جامعة اسلامي در حج است مشاهده كنند و به ذكر خدا و ياد خدا مشغول باشند.»
و نيز:
« وَ اِذ جَعَلْنا البيتَ مَثابَةً لِلنّاسِ وَ اَمْناً وَ اتَخِّذُوا مِنْ مَقامِِ اِبراهيمَ مُصَلّيً وَ عَهِدْنا اِلي ابراهيمَ و اسماعيلَ اَنْ طَهِّرا بَيْتِيَ لِلطائِفينَ وَ العاكِفينَ وَ الرُكَعِ السُّجوُدِ »[3]
«ما با ابراهيم و اسماعيل پيمان بستيم كه كعبه را براي عاكفين و عارفين آماده كنيد تا آنان كه مجاور مكه­اند و در جوار كعبه، به زيارت كعبه بيايند و آنان كه از راههاي دور براي طواف مي­آيند و راكعين و ساجدين ما.»
البته كلمة كعبه كه در اول آيه آمده «... الكعبة البيت الحرام قياماً لناس» به بُعد اجتماعي كعبه هم اشاره مي­كند. همانطوركه در آيات ديگر به جـنبة اجـتماعي حـج مي‌­پردازد:
«جَعَلَ اللهُ الكعبةَ البيت الحرام قياماً لِلناسِ و الشَّهْرَ الحَرام»[4]
«خدا كعبه را خانةحرام قرار داد (و حرمت آنرا واجب كرد) براي نگهباني و نيز ماه حرام را حرمت داد»
در اين آيه اشاره شده كه كعبه قيام ملت است.
در روايات اسلامي هم به همة اين ابعاد فراوان اشاره شده است. بهتر است سخن را از صاحب اين سرزمين حضرت علي بن موسي الرضا (ع) بشنويم. مرحوم مجلسي در كتاب شريف بحار به نقل از فضل بن شاذان از حضرت امام رضا (ع) نقل مي­كنند:
«فَلِمَ اُمِرَ بالحجِّ الوفادَة الي الله عزوجل و طَلَبَ الزيادة و الخروج مِنْ كُل ما اقَتَرفَ و لِيكونَ تائباً ممّا مضي مُسْتَأْنِفاً لما يَستَقْبِلُ مع ما فيه من اِخراج الاموال و تعب الابدان و الاشتغال عنِ الاهل و الوَلد و حَظْرِ الاَنْفُس عن اللَّذات شاخصاً في الحَرِّ ثابتاً ذلك عليه دائماً مع الخضوع و التذلُلْ مع ما في ذلك لجميع الخلق من المنافع في شرق الارض و غربها و من في البحر و البر ممن يَحِجُّ وممن لا يَحُجُّ مِنْ بَيْنِ تاجرِو جالبٍ و بائع و مُشْتَرٍ و مُكارٍو فقير و قضاء حوائج اهل الاطراف في المواضعِ الممكن لَهُمْ الاِجْتِماعُ فيها مع ما فيه مِنَ التَّفَقُّه و نقلِ اخبار الائمه (ع) الي كل صُقْعٍ و ناحيه»[5]
انسان بايد از گذشته‌ها توبه كند و زندگي را بر پاية معنويت با كمك آنچه در حج و طواف خانة خدا نصيبش شده استوار كند. آية مباركة 27 سورة حج نيز اشارة به همين موضوع دارد.
امت اسلامي بايد در مكه سخن و حرف‌هاي خود را به دنياي اسلام برساند تا اقتدار ملّت مسلمان براي همة مردمان جهان روشن شود كه اين بعد سياسي حج است و فلسفه وجود خانة كعبه و توصيه اسلام بر حجّ ابراهيمي بر همين اساس است. در روايات آمده كه امام زمان (ع) تكيه بر همان ركن كعبه­‌اي كه حـجـرالاسود در آنجاست مي­دهد و از آنجـا قيامش را شروع مي­‌كند.
« يُسنَدُ القائم ظَهَرَهُ الّا هذا الرُكْن »[6]
و اينكه قيام رهايي­‌بخش آن حضرت از كنار حجرالاسود آغاز مي‌­شود اسراري دارد كه گوشه­‌هايي از آن در اخبار و روايات منعكس شد. در عين حال بعد عرفاني حج بعد عظيمي است كه اگر بعد عرفاني­‌اش كامل شود بعد اجتماعي‌­اش را نيز همراه خود به سوي كمال مي‌­برد.
منابع و مراجع: [1]. خطبة نماز جمعة تهران به امامت حضرت آيت الله امامي كاشاني امام جمعة موقت تهران در تاريخ 25/2/71. 2. سورة حج، آية 27 و 28. 3. سورة بقره، آية 125. 4. سورة مائده، آية 97. 5. بحارالانوار، ج 96، ص 40، باب 4، علل الحج و افعاله. 6. الكافي، ج 4، ص 184، باب بدء الحجر و العلة في استلامه.