کتاب حج در آینه قرآن منتشر شد
حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت کتاب حج در آینه قرآن شامل مجموعه مقالات قرآنی فصلنامه میقات حج را منتشر کرد.
به گزارش خبرنگار سرويس انديشه پايگاه اطلاع رساني حج، گروه اخلاق و عرفان پژوهشكده حج و زيارت، وابسته به حوزه نمايندگي ولي فقيه در امور حج و زيارت، كتاب حج در آينه قرآن را كه شامل مجموعه مقالات قرآني فصلنامه ميقات حج است، منتشر و روانه بازار نشر كرد.
در فصلنامه ميقات حج از سال 1371 تاكنون در موضوعات مرتبط با حج و زيارت در عرصه‌هاي مختلف اخلاقي، فقهي، تاريخي و كلامي، مقالات علمي شايسته تقديري منتشر شده كه بخشي از مقالات اين فصلنامه، مباحث قرآني حج است كه در آنها با محوريت قرآن به ابعاد مختلف اين عبادت بزرگ پرداخته شده است.
اسامي كعبه در قرآن / محمدابراهيم جناتي
چكيده: نوشتار پيش رو، به مباحث مختلف كعبه و مكه پرداخته است. نويسنده، مباحث خود را در سيزده محور، تنظيم و بيان كرده است. در محور نخست، به علت نامگذاري كعبه پرداخته شده و دو علت براي آن ذكر شده است. در محور دوم، با اشاره به آيات قرآن، به يكي از اسامي كعبه، يعني «بيت» پرداخته شده است. در محور سوم، با توجه به آيات قرآن، اين مطلب به اثبات رسيده است كه به كعبه، مسجدالحرام نيز گفته شده است. در محور بعدي، اوصاف گوناگون «بيت»، مانند «البيت الحرام»، «البيت العتيق» و مانند آن، از آيات قرآن استخراج شده است. نويسنده در محور پنجم، درباره علت نامگذارى مكه به نكاتي از لغت‌شناسان اشاره كرده است. محورها و مطالب بعدي مقاله نيز عبارت‌اند از: علت نامگذاري مكه به «بكه»، علت نامگذارى مكه به «ام القرى»، تعبير «بلد» و «بلده» از مكه، تعبير از مكه به «حرم امن»، چگونگى بوجود آمدن خانه كعبه، چگونگى به وجود آمدن مسجدالحرام و فضيلت نماز در مسجدالحرام.
حج در قرآن / آيت‌الله جوادي آملي
چكيده: نوشتار پيش رو، در مورد حج در قرآن، با محوريت آيه 96 سوره آل عمران به نگارش در آمده است. مقاله حاضر در واقع تفسير و تبيين آيه مذكور است؛ هرچند در متن، آيات ديگري هم مطرح و توضيح داده شده است. نويسنده پس از ذكر آيه مذكور، به ارتباط آن با آيات قبل اشاره مي‌كند و سپس با توجه به آيه، شبهه اهل كتاب را، مبني بر اينكه نسخ در استقبال قبله (روگرداندن از بيت المقدس به سمت كعبه به عنوان قبله) روا و ممكن نيست، پاسخ مي‌دهد.
نگارنده در ادامه، احتمالات در اعراب «مباركاً» و «هدى» را بيان و سپس به موارد اوّليت در قرآن و دو قسم نسبي و نفسي آن اشاره مي‌كند و اوليت در آيه مذكور را نفسي مي‌داند. در اين باره بيان شيخ طوسى در تفسير تبيان، نقل و به «اوّليت» بالذّات و بالغير نيز اشاره شده است. محور بعدي مقاله با عنوان «كعبه، اولين معبد» عهده‌دار اين مطلب است كه طبق آيه 96 سوره آل عمران، كعبه نه اولين خانه مسكونى، بلكه اولين معبدى است كه در روى زمين بنا شد.
حج در كتاب خداوند / سيدمحمود طالقاني
چكيده: مفسّر بلندپايه قرآن، ابوذر زمان، آيت‌اللَّه طالقاني در سال 1332 توفيق زيارت حرمين شريفين را يافت و نتايج تأمّل ها و تدبّرهاي خود را در مجموعهاي زيبا با عنوان «به سوي خدا ميرويم»، تدوين و نشر كرد. در آغاز اين مجموعه، براي آيات مرتبط با حج، تفسير گويا و آموزندهاي نگاشته اند كه سودمند و كارآمد است. اكنون كه آن مجموعه در اختيار نيست، بخش تفسير آيات مربوط به حج در دو شماره از فصلنامه ميقات حج منتشر شده است تا انديشمندان و فرهيختگان بتوانند از آن بهره برند. مرحوم آيت الله طالقاني در اين بخش از مجموعه «به سوي خدا مي|رويم»، به تفسير نسبتاً مبسوط آيات 96 و 97 سوره آل‌عمران، آيات 26 تا 28 سوره حج و آيات 127 تا 129 سوره بقره پرداخته است.
وقوف شعوربرانگيز در مشعرالحرام / سيدمحمدباقر حجتي
چكيده: حجاج پس از پايان وقوف در عرفات و بعد از غروب آفتاب، رهسپار مشعرالحرام مي‌گردند تا در شبِ دهم ذيالحجه تا بعد اذان در آنجا وقوفي ديگر را در پيش گيرند. نوشتاري كه پيش روست، درباره وقوف در مشعرالحرام و اعمال پس از آن و معارف و اسرار آنها به رشته تحرير درآمده است. نويسنده نخست به وقوف در مشعرالحرام پرداخته و مباحثي درباره آن بيان كرده است و سپس مبحث تضحيه و قرباني را مطرح كرده است. نگارنده در اين بخش، با گذري بر تاريخچه قرباني در جوامع بشري، پيشينه، انواع و شيوه هاي قرباني را بررسي كرده است. ايشان در ادامه به قرباني در شريعت اسلام و رمز و راز و حقيقت آن پرداخته است. حلق و تقصير بخش بعدي و پاياني مقاله حاضر را تشكيل مي‌دهد. حلق (تراشيدن موي سر) و تقصير (چيدن مو يا ناخن) از مناسك حج است كه پس از قرباني كردن و رمي جمره عقبه بايد انجام شود.
حج در كتاب خداوند / محمد علوي مقدم
چكيده: نوشتار پيش رو درباره آيات قرآني مربوط به حج است. اين نوشتار در شش شماره در فصلنامه ميقات حج منتشر شده است كه در اينجا به صورت يك مجموعه درآمده است. بنابه گفته نويسنده، هدف اصلي اين نوشتار، بحث لفظي و پرداختن به الفاط يا بحث هاي تاريخي مرتبط به حج نيست. همچنين هدف از نوشتار حاضر، اين نيست كه درباره مناسك و آداب حجّ بحث كند. بلكه هدف اصلي اين است كه ضمن بررسي آيات قرآني، هدف اساسي حجّ، اين كنگره بزرگ و اين مجتمع اسلامي جهاني، به دقت بررسي شود. نويسنده پس از بيان مقدمات، آيات مربوط به حج و مناسك آن را دسته بندي كرده و آنها را نام مي برد و سپس به تفسير و بحث پيرامون برخي از آنها مي پردازد.
ميراث بزرگ / محسن اسدي و موسي دانش
چكيده: نوشتار پيش‌رو درباره ميراث بزرگ حضرت ابراهيم و همسر و فرزند گرامي‌اش به رشته تحرير درآمده است. نگارنده نخست داستان سفر حضرت ابراهيم و همسر و فرزندش به مكه را به صورت نسبتاً مبسوط بيان كرده است. سپس به داستان هاجر در سعي بين دو كوه صفا و مروه، براي يافتن آب پرداخته است. ايشان در ادامه، روايت ابن عباس در اين مورد و مطالبي درباره سعي بيان كرده و سپس آيه 158 سوره بقره (إِنَّ الصَّفا وَ الْمَرْوَةَ مِنْ شَعائِرِ اللَّهِ فَمَنْ حَجَّ الْبَيْتَ أَوِ اعْتَمَرَ فَلا جُناحَ عَلَيْهِ أَنْ يَطَّوَّفَ بِهِما وَ مَنْ تَطَوَّعَ خَيْراً فَإِنَّ اللَّهَ شاكِرٌ عَليمٌ) را مورد بحث و بررسي قرار داده است. وي نخست به قرائت‌هاي مختلف اين آيه پرداخته و سپس دلالت آيه بر وجوب يا عدم وجوب سعي را بررسي كرده است. ايشان نخست اسباب نزول (هفت شأن نزول) و فضايي كه آيه در آن نازل شده است را مطرح كرده و سپس به بررسي آيه در طي قسمتهاي سه‌گانه آن پرداخته است. در قسمت نخست (إِنَّ الصَّفَا وَالْمَرْوَةَ مِنْ شَعَائِرِ اللَّهِ)، در قسمت دوم (فَمَنْ حَجَّ الْبَيْتَ أَوْ اعْتَمَرَ فَلَا جُنَاحَ عَلَيْهِ أَنْ يَطَّوَّفَ بِهِمَا) و در قسم سوم (وَ مَنْ تَطَوَّعَ خَيْراً فَإِنَّ اللَّهَ شَاكِرٌ عَلِيمٌ) بررسي شده است. نويسنده در پايان، نتيجه گرفته است كه اين آيه و قسمت هاي سه‌گانه آن، براي برداشتن وجوب سعي يا تبديل اين وجوب به استحباب يا چيزي ديگر نازل نشده است.
حج جاهلي، حج محمّدي / رقيه صادقي
چكيده: نوشتار پيش‌رو پژوهشي است درباره حج جاهلي و حج محمدي. نگارنده در اين مقاله به بيان چگونگي برگزاري حج در دوران جاهليت پرداخته و موضع اسلام در مورد آنها را نيز بيان كرده است. در حقيقت، مقاله حاضر مقايسه اي است ميان حج جاهلي و حج اسلامي. نويسنده پيش از پرداختن به اصل بحث، اندكي درباره ماه هاي حرام توضيح داده و سپس به پيشينه حج پرداخته است. بعد از اشاره به پيشينه حج، مقام و موقعيت كعبه و بيت‌الحرام را قبل از اسلام (دوران جاهليت) مطرح كرده، آنگاه مواردي از مسائل مربوط به حج را بررسي كرده است. مقاله در قالب محورهاي مختلفي به نگارش درآمده است. محورهاي مقاله عبارت‌اند از: «حج، منافع دنيايي و آخرتي، حرم امن، حرمت قتال در مسجدالحرام، قبله به طرف كعبه بوده است، مناسك حج، عمره، احرام، تلبيه، وقوف در عرفات، ذبح، رمي جمرات، حلق و تقصير، طواف، سعي بين صفا و مروه و تحريم صيد در حال احرام».
قلب زمين (فهرست تفصيلي مفاهيم آيات مربوط به كعبه) / محمدمهدي فيروزمهر
چكيده: نوشتار حاضر فهرست موضوعي آيات قرآن درباره كعبه معظمه است. اين نوشتار تلاشي است در راستاي تدوين معارف قرآن در موضوع حج و مباحث مربوط به آن. نويسنده در اين مقاله سعي كرده است تمام معارف قرآني مرتبط با كعبه را گردآوري و طبقه‌بندي كند. ايشان براي تبيين بهتر آيات، برخي احتمالات تفسيري را نيز ذيل آيات ذكر كرده است. برخي از مهم‌ترين محورهاي كلي مقاله عبارت‌اند از: آثار كعبه، امنيت كعبه، ايجاد كعبه و فلسفه آن، بانيان كعبه، بناي كعبه، تطهير كعبه، توطئه انهدام كعبه، جهاني بودن كعبه، خدمتگزاران كعبه، خدمتگزاري كعبه، زائران كعبه، زيارت كعبه، سابقه تاريخي كعبه، شكل هندسي كعبه، طواف كعبه، غربت كعبه، قبله شدن كعبه، آثار قبله شدن كعبه، فلسفه قبله شدن كعبه، قداست كعبه، راز قداست كعبه، قدمت كعبه، كعبه در عصر جاهليت، كعبه در هنگامه طوفان نوح، كعبه و بيت‌المقدس، كعبه و نماز، مالك كعبه، مرجعيت كعبه، محوريت كعبه، مكان كعبه، موقعيت جغرافيايي كعبه، نامها و اوصاف كعبه، نقش كعبه، ويژگي‌هاي كعبه و... .
شهر خدا در كلام خدا / محمدمهدي فيروزمهر
چكيده: نوشتاري كه پيش روست، فهرست موضوعي است از آيات قرآن درباره شهر مكه. نگارنده در اين نوشتار سعي كرده است با استمداد از آيات قرآن، اين سرزمين نوراني را از زواياي مختلف و به سبك و شيوهاي خاص معرفي كند و تمام آنچه در قرآن درباره اين شهر مطرح شده، تحت عناوين خاص و عبارات كوتاه و با ذكر موارد نياز از آيات، به صورت دسته‌بندي شده ارائه كند. در حقيقت، اين نوشتار تلاشي است در راستاي تدوين معارف قرآن در زمينه شهر مكه و مباحث مربوط به آن. محورهاي مقاله كه آيات تحت آنها به صورت طبقه بندي ارائه شده‌اند، بدين قرارند: آداب ورود به مكه، امنيت مكه، آثار امنيت مكه، ابراهيم و امنيت مكه، راز امنيت مكه، قريش و امنيت مكه، بنيانگذاران مكه، رفاه اقتصادي در مكه، سابقه تاريخي مكه، ستمگري در مكه، فتح مكه، آثار فتح مكه، اهميت فتح مكه، وعده فتح مكه، قداست مكه، راز قداست مكه، قريش و قداست مكه، مركزيت مكه، نامها و اوصاف مكه، حرم، امنيت حرم، امنيت حرم در عصر جاهليت، امنيت زائران عارف در حرم، امنيت مجرمان در حرم، امنيت وحوش در حرم، اهميت امنيت حرم، منشأ امنيت حرم، متجاوزان در حرم.
مكه مكرمه؛ مركز فرهنگي جهان اسلام /سيد علي قاضي عسكر
چكيده: نوشتار حاضر درباره شهر مكه، به عنوان مركز فرهنگي جهان اسلام، به رشته تحرير درآمده است. نگارنده در بخش نخست مقاله با توجه به آيات قرآن سيزده ويژگي ممتاز و منحصر به فرد براي مكه برشمرده است كه ديگر شهرها و اماكن از آنها بي بهره اند. برخي از اين ويژگي ها از اين قرارند: «مكه، امّ القري و مادر شهرهاست؛ مكه شهري است با سابقهاي ديرينه كه در آن تمدّني بزرگ پايهريزي شده است؛ اين شهر و محدوده حرم در اطراف آن، از امنيت برخوردار است و هيچكس حق ندارد آنجا را با ظلم و ستم آلوده كند؛ داشتن اقتصاد سالم؛ اداره امور شهر مكه به وسيله صالحان؛ واقع شدن خانه خدا (كعبه) در مكه؛ مكه، محور و مركز تبادل افكار در مسائل فرهنگي، سياسي، اقتصادي، اخلاقي و ديني».
در بخش بعد، نويسنده به مكه به عنوان محل حجگزاري و محور توسعه فرهنگ ديني، پرداخته و آن را مورد بررسي قرار داده است. ايشان پس از توضيح درباره اين مطلب، براي روشنتر شدن موضوع به برخي از ثمرات و بركات حج كه در احاديث و روايات معصومين نقل شده، اشاره كرده است. ايشان دوازده ثمره براي حج بيان كرده اند كه به ترتيب متن عبارت‌اند از: «پاكي از گناه، راهيابي به بهشت، نورانيت، دستيابي به خير دنيا و آخرت، آرامش دل، همنشيني با پيامبران و صالحان، در امان بودن از عذاب، علوّ درجه در بهشت، استجابت دعا، پيشگيري از تنگدستي، دستيابي به سلامتي و پيشگيري از هلاكت».
اسرار حج در كتاب خداوند / محمدمهدي فيروزمهر
چكيده: در نوشتار پيش رو سعى شده است آنچه از اسرار و معارف حج در آيات قرآن آمده است، به صورت دسته بندي شده ارائه شود. نويسنده پس از پرداختن به معناي لغوي و اصطلاحي حج، اسرار و معارف حج را در قالب بخش‌ها و محورهاي گوناگون، دسته بندي كرده و ذيل هر يك، آيات مربوطه را نقل و توضيحاتي درباره برخي از آنها ارائه كرده است. بخش‌ها و محورهاي مقاله عبارت‌اند از: آثار حج، آثار مادى، آثار معنوى، آداب سفر حج، ابراهيم و حج، اخلاص در حج، اقسام حج، حج اصغر و حج اكبر، حج تمتع و غير تمتع، الگوهاى حج، امتيازطلبى در حج، امنيت در حج، اهميت حج، برائت از مشركان در حج، بزرگ‌ترين روز حج، تجارت در حج، ترك حج، تقوا در حج، تكرار حج، حج بذلى، حج پياده، حج در تاريخ، حج تمتع، اجزاى حج تمتع، حج در عصر جاهليت، حج فاسد، حج قِران و افراد، حج كامل، آثار حج كامل، شرايط حج كامل. حجگزاران، آب‌رسانى به حجگزاران، معيار تقسيم حجگزاران، حج و قيامت، حقيقت حج، حجگزار محصور، دعوت به حج، ذكر خدا در حج، رهبرى در حج، زمان حج، فلسفه حج، فوت حجگزار، ماه‌هاى حج، مراقبت از زبان در حج و ممانعت از حج.
مناسك حج در كتاب خداوند / محمدمهدي فيروزمهر
چكيده: نوشتار پيش‌رو فهرست موضوعي آيات قرآن درباره مناسك حج است. نويسنده در اين مقاله سعي كرده است آيات قرآني مرتبط با مناسك حج را گردآوري و براساس آن دسته‌بندي كند. ايشان در برخي موارد براي تبيين بهتر آيات، بعضي احتمالات تفسيري را نيز ذيل آيات ذكر كرده است. برخي از محورهاي كلي مقاله عبارت‌اند از: مناسك حج: 1.احرام، 2.وقوف به عرفات، 3.وقوف به مشعرالحرام، 4.قرباني، 5.رمي جمره، 6.حلق و تقصير، 7.طواف، 8.نماز طواف، 9. سعي ميان صفا و مروه، 10. ماندن در منا، 11. طواف نسا؛ وجوب حج؛ شرايط وجوب حج؛ ويژگي هاي حج. در ذيل هر يك از اين عناوين كلي، عناوين فرعي و جزئي تري قرار گرفته است.
فضايل كعبه / محمدمهدي فيروزمهر
چكيده: كعبه معظمه، گرامي ترين و برترين مكان روي زمين، و داراي فضايلي بس والا و عظيم است. تمسك به آيات و روايات براي شناخت و آگاهي از جايگاه واقعي اين مكان مقدس، بهترين و تنهاترين راه است. نوشتار پيش رو درباره فضايل كعبه در آيات قرآن و روايات معصومين به سبك و شيوهاي ويژه و تحت عناوين خاص به نگارش در آمده است. مقاله در حقيقت از دو بخش تشكيل شده است: در بخش نخست ويژگي ها و فضايل كعبه مطرح شده و در بخش دوم به فضايل اركان، اماكن و اشياي پيرامون كعبه اشاره شده است.
برخي از عناوين و محورهاي بخش نخست بدين قرار است: «كعبه؛ تجسم عرش خدا در زمين، كعبه؛ تجسم اركان اسلام، كعبه؛ تضمين كننده حيات و بقاي اسلام، كعبه؛ حجت خدا در زمين، كعبه؛ خانه هدايتبخش، كعبه؛ خانهاي امن و امنيتآفرين، كعبه؛ شعبهاي از رضوان الهي، كعبه؛ وسيله آزمايش بندگان، كعبه؛ گراميترين خانه، كعبه؛ محبوبترين بقعه در زمين، كعبه؛ وسيله آزمون اولين و آخرين، كعبه؛ محور مقدسات، كعبه؛ نخستين نقطه آفريده شده در زمين و...».
در بخش دوم، فضايل هفت مورد از اركان، اماكن و اشياي پيرامون كعبه مطرح شده است. اين هفت مورد عبارت‌اند از: «حجرالاسود، حطيم، مُلتَزَم، مستجار، ركن يماني، حجر اسماعيل، مقام ابراهيم».
حج و ابراهيم در قرآن / ناصر شكريان
چكيده: حج و فلسفه برخي از مناسك آن و كعبه معظمه، با حضرت ابراهيم مرتبط بوده و يادآور خاطرات و ايثارگريهاي آن حضرت است. نوشتار حاضر درباره ارتباط كعبه و حج و حضرت ابراهيم با توجه و با نگاه به آيات قرآن به رشته تحرير درآمده است. نگارنده، در اين نوشتار، تمام آياتي را كه در آنها، كعبه و حج، به نوعي به ابراهيم اسناد داده شده، بررسيده است. ايشان نخست توضيح مختصري درباره شخصيت و عظمت حضرت ابراهيم در قرآن بيان كرده و آنگاه به پژوهش و بررسي در مورد «حج و ابراهيم در قرآن» پرداخته است. نويسنده مباحث خود را در دوازده محور كلي تنظيم و بيان نموده است. اين محورها از اين قرارند: «1. مقام و جايگاه ابراهيم(ع) در قرآن، 2. راز انتساب كعبه و حج به ابراهيم(ع)، 3. هجرت ابراهيم(ع) از فلسطين به مكه، 4. پيدايش چشمه زمزم، 5. ابراهيم(ع) و بازسازي مخلصانه كعبه، 6. ابراهيم(ع) و تطهير خانه خدا، 7. دعاهاي ابراهيم(ع) در كنار خانه خدا، 8. مقام ابراهيم(ع)، 9. ابراهيم(ع) و اعلان عمومي جهت حج، 10. ابراهيم(ع) و مناسك حج، 11. ابراهيم (ع) در قربانگاه، 12. مباني حج ابراهيمي».
نامها، ويژگيها و احكام كعبه در قرآن /ناصر شكريان
چكيده: نوشتار پيش رو درباره كعبه معظمه و با هدف شناساندن جايگاه ويژه كعبه در قرآن، به نگارش در آمده است. اين نوشتار در سه فصل تنظيم و تدوين شده است. نگارنده در فصل نخست به نام ها و اسامي كعبه كه در آيات قرآن آمده، اشاره كرده است. البيت، بيتي، بيت‌الحرام، الكعبه و البيت العتيق، نام هايي هستند كه به آنها اشاره شده است. نويسنده پس از ذكر نام هاي كعبه، به عناوين احتمالي كعبه نيز اشاره كرده است؛ از جمله عناوين احتمالي، بكه، مسجدالحرام و بيت‌المعمور است.
فصل دوم، عهده دار بيان ويژگي‌هاي كعبه در قرآن است. در اين فصل چهارده ويژگي براي كعبه معظمه از قرآن ذكر شده است. برخي از آن ويژگي ها عبارت‌اند از: مثابة (ملجأ و پناهگاه عمومي)، امن بودن، خانه مردم، خانه خدا، نخستين معبد، مبارك، هُدي لِلْعَالَمِين، خانه محترم و تجلّي‌گاه توحيد.
در فصل سوم، احكام اختصاصي كعبه و حرم مطرح شده است. در اين فصل به يازده حكم اختصاصي كعبه و حرم در آيات قرآن اشاره شده است. برخي از اين احكام از اين قرارند: «امنيت تكويني و امنيت تشريعي، ممنوعيت جنگ و خونريزي، ممنوعيت ورود غير مسلمان به حرم، ممنوعيت سكونت مفسد و ظالم در حرم، برابري مقيم و مسافر در استفاده از حرم، تشريفات خاص براي ورود به حرم، ممنوعيت كندن گياهان و شكستن شاخههاي درختان در حرم و..».. نگارنده در بخش پاياني مقاله به ترجيح كعبه بر بيت‌المقدس پرداخته است.
ابعاد حج در قرآن / ناصر شكريان
چكيده: با توجه به قرآن و روايات، ميتوان حج را عصاره اسلام و معادل شريعت دانست؛ چنانكه پيامبر گرامي اسلام در روايتي حج را معادل همه دين و شريعت شمرده است؛ گويي اسلام با همه ابعاد گسترده‌اش، در حج جاي داده شده تا حاجي تمام اسلام را يكباره تجربه كند؛ چه اينكه حج مشتمل است بر توحيد، معاد، نبوت، امامت، اخلاق و معنويت، وحدت، سياست، اقتصاد و... . نوشتاري كه پيش روست پژوهشي است با محوريت قرآن كريم در معرفي و تبيين ابعاد معنوي و عرفاني، سياسي، اجتماعي، فرهنگي و اقتصادي حج. اين مقاله كه در دو شماره مستقل در فصلنامه ميقات حج منتشر شده‌ـ در پنج بخش به نگارش درآمده و در هر بخش يكي از ابعاد حج، معرفي و تبيين شده است. در بخش نخست بُعد معنوي و عرفاني حج مطرح و در بخش دوم به بُعد فرهنگي آن پرداخته شده است. بخش سوم، تبيين بُعد سياسي حج را برعهده دارد. نگارنده با توجه به مهجوريت و اهميت بُعد سياسي حج و با استمداد از آيات و روايات، اين بُعد را با تفصيل بيشتري بررسي كرده است. اين بخش داراي محورهاي فرعي است كه بدين قرارند: حج و منافع آن؛ حج عامل قيام و پايداري مسلمانان؛ حج و برائت از مشركين؛ برائت، حكمِ هميشگي دين؛ حج و حكومت اسلامي؛ حج و بهرهگيري سياسي. بخش چهارم مقاله عهده‌دار تبيين و بررسي بُعد اجتماعي حج است كه دو محور فرعي دارد: منافع و آثار اجتماعي حج و منافع سلوك جمعي در حج. در بخش پاياني و پنجم مقاله نيز بُعد اقتصادي حج مطرح شده است.
ويژگي‌هاي حج در قرآن / ناصر شكريان
چكيده: قرآن اقيانوس ژرف و داراي اسرار و گنجينه هاي نهفته فراوان است كه با بررسي و تحقيق هرچه بيشتر، رموز و اسرار آن متجلّيتر مي گردد. از جمله گنجينه هاي نهفته در كلام الهي، مراسم باشكوه حج است. نوشتار پيش رو، درباره اهميت حج و ويژگي هاي آن در قرآن تدوين شده، و كوششي است در جهت آشنا نمودن هرچه بهتر زائران خانه خدا با حج ابراهيمي. اين نوشتار در پنج فصل به نگارش درآمده است. در فصل اول، ويژگي ها و تأكيدها در چگونگي بيان تشريع حج مطرح شده است. در فصل دوم به جامعيت حج و گستردگي ابعاد آن پرداخته شده است. عنوان فصل سوم، «حج، دعوت همگاني فراخوان عمومي» است. فصل چهارم عهده دار بيان ويژگي هاي حج از جهت مكاني است. نويسنده در اين فصل به شش ويژگي حج از جهت مكان برگزاري، كه در هيچ يك از عبادات ديگر وجود ندارد، اشاره كرده است. آن ويژگي ها عبارت‌اند از: «نخستين معبد و باارزشترين مكان روي كره زمين؛ خانه خدا؛ كانون توحيد؛ تجليگاه نشانه هاي روشن الهي؛ منطقه امن بين‌الملل و پناهگاه عمومي». در فصل پنجم و پاياني نيز ويژگي حج از جهت زمان برگزاري بيان شده است.
تمامي آثار و كتابهاي حوزه نمايندگي ولي فقيه در امور حج و زيارت را مي توان آنلاين و رايگان از كتابخانه تخصصي پايگاه حج دريافت كرد.