چرا در زمان ماه گرفتگی باید نماز آیات خواند
یکی از اعمالی که در شرایطی چون کسوف خورشید و خسوف ماه؛ زلزله و هر حادثه غیر عادى که باعث ترس بیشتر مردم شود، مانند بادهاى سیاه یا سرخ و یا زرد که غیرعادى باشند؛ تاریکى شدید، فرو رفتن زمین و ریختن کوه، صیحه آسمانى و آتشى که گاهى در آسمان ظاهر مىشود، در غیر از کسوف و خسوف و زلزله، باید آن حادثه موجب ترس و وحشت بیشتر مردم شود و حادثهاى که ترس آور نباشد و یا موجب ترس و وحشت افراد نادرى شود، اعتبار ندارد. واجب می شود خواندن نماز آیات می باشد.
پايگاه اطلاع رساني حج: قبل ار اسلام بسياري از اقوام به هنگام خورشيد گرفتگي و ماه گرفتگي، طبل و دهل مي كوبيدند، تا اژدهاي غول پيكري كه به گمان آنان درصدد بلعيدن ماه يا خورشيد هستند، بترسانند. يهوديان به هنگام خسوف بر طبل مي كوبيدند به تصور اينكه، ماه اين صدا را مي شنود و مي ترسد و آشكار مي گردد. ظهور اسلام اين سنتهاي جاهلي را دگرگون ساخت)
وقت خواندن اين نماز از زمان شروع ماه گرفتگي تا نقطه باز‌شدن ماه‌گرفتگي است؛ از زماني كه ماه گرفتگي شروع مي شود تا زماني كه به نهايت مي رسد، اين نماز بايد با نيت ادا خوانده شود؛ اما از هنگامي كه ماه گرفتگي شروع به باز شدن مي كند تا پايان ماه گرفتگي نماز آيات بايد با نيت ما في الذمه خوانده شود و پس از ماه گرفتگي بايد با نيت قضا خوانده شود.
در زمان رسول خدا (صلي الله عليه و آله) در روز وفات فرزندش ابراهيم، كسوف روي داد. مردم تصور كردند كه گرفتگي خورشيد در اثر وفات فرزند پيامبر است. رسول خدا (صلي الله عليه و آله) براي از بين بردن اين افكار موهوم و خرافي بلافاصله جنازه فرزند خويش را رها كردند و در برابر مردم قرار گرفتند و پس از حمد و ثناي خداوند فرمودند:"اي مردم! ماه و خورشيد دو آيت از آيات الهي هستند (نشانه اي از نشانه هاي قدرت و عظمت پروردگارند) بفرمان او جريان دارند و ا ز او اطاعت مي كنند و براي مرگ يا حيات كسي كسوف روي نمي دهد. هرگاه خسوف و كسوف پديد مي آيد نماز بگذاريد." آنگاه پيامبر به همراه مردم نماز آيات خواندند.( رساله نوين امام خميني، ج۱، ص۱۰۹)
امام رضا (عليه السلام) در اين باره مي فرمايد: " اقامه نماز توجه و اقرار به ربوبيت پروردگار است ..." (۷)
قدر مسلم آن است كه فلسفه نماز همان ياد خداست كه بفرموده قرآن ياد خدا مايه اطمينان قلب هاست. (رعد، ۲۸)
امام علي (عليه السلام) مي فرمايد: "نماز وسيله تقرب هر پرهيزگاري است به سوي خدا. " (تفسير نمونه، ج ۱۶ ص۲۹۲)
امام صادق (عليه السلام) نيز مي فرمايد: "هنگامي كه مشكل مهمي براي علي (عليه السلام) پيش مي آمد، حضرت به نماز برمي خواست و آنگاه اين آيه را تلاوت مي فرمود: و استعينوا بالصبر و الصلوة." (تفسير نمونه، ج۱، ص ۲۱۹)
امام رضا (عليه السلام) در اين باره مي فرمايد: " اقامه نماز توجه و اقرار به ربوبيت پروردگار است ..." (تفسير نمونه، ج ۱۶، ص۲۹۴)
اين روايات همه به اين حقيقت اشاره دارند كه نماز انسان را به قدرت لايزالي پيوند مي دهد كه همه مشكلات و سختي ها براي او سهل و آسان است. چنين احساسي موجب مي شود كه انسان در برابر حوادث و امور سهمناك، ترس و شكست و زبوني را از خود دور گرداند و با اتصال به قدرت لايزال الهي و اقرار به ربوبيت پروردگار، شكيبا و نيرومند گردد.
لذا اقامه نماز به هنگام خسوف و كسوف و ...، نشانة خضوع و خشوع انسان است در برابر عظمت پروردگار و هم درخواست و دريافت آرامش و اطمينان قلبي از درگاه رب جليل است.
كيفيت نماز آيات
صورت اول خواندن نماز آيات : بعد از نيت و تكبيرة الاحرام، حمد و سوره خوانده شود و به ركوع برود، سپس سر از ركوع برداشته و دوباره حمد و سوره را بخواند و به ركوع رود و باز سر از ركوع بردارد و حمد و سوره بخواند و به ركوع رود و سپس سر از ركوع بردارد و همين طور ادامه دهد تا يك ركعت پنج ركوعى كه قبل از هر ركوعى حمد و سوره خوانده است انجام دهد، سپس به سجده رفته و دو سجده نمايد و بعد براى ركعت دوم قيام كند و مانند ركعت اول انجام دهد و دو سجده را بجا آورد و بعد از آن تشهد بخواند و سلام دهد.
صورت دوم خواندن نماز آيات : بعد از نيت و تكبيرة الاحرام، حمد و يك آيه (البته احتساب بسم‌الله به عنوان يك آيه خلاف احتياط است) از سورهاى را قرائت كرده و ركوع كند، سپس سر از ركوع بردارد و آيه ديگرى از آن سوره را بخواند و به ركوع رود، و بعد سر از ركوع برداشته و آيه ديگرى از همان سوره را قرائت نمايد و همين طور تا ركوع پنجم ادامه دهد تا سورهاى كه پيش از هر ركوع، يك آيه از آن را قرائت كرده، قبل از ركوع آخر تمام شود. سپس ركوع پنجم را بجا آورد و به سجده رود، و پس از اتمام دو سجده، براى ركعت دوم قيام نمايد و حمد و آيهاى از يك سوره را بخواند و به ركوع برود و همين طور مانند ركعت اول ادامه دهد تا تشهد بخواند و سلام دهد و چنانچه بخواهد براى هر ركوعى به يك آيه از سوره اى اكتفا كند، نبايد سوره حمد را بيش از يك مرتبه در اول آن ركعت بخواند.
اقامه نماز به هنگام خسوف و كسوف و ...، نشانة خضوع و خشوع انسان است در برابر عظمت پروردگار و هم درخواست و دريافت آرامش و اطمينان قلبي از درگاه رب جليل است.
صورت سوم خواندن نماز آيات : يكى از ركعت ها را به يكى از دو صورت و ركعت ديگر را به نحو ديگر بجا آورد.
صورت چهارم خواندن نماز آيات : سورهاى را كه آيه اى از آن را در قيام پيش از ركوع اول خوانده، در قيام پيش از ركوع دوم يا سوم يا چهارم تكميل نمايد، كه در اين صورت واجب است بعد از سر برداشتن از ركوع، سوره حمد را در قيام بعدى اعاده نموده و يك سوره يا آيه اى از آن را اگر پيش از ركوع سوم يا چهارم است، قرائت كند، و در اين صورت واجب است كه آن سوره را تا قبل از ركوع پنجم به آخر برساند.
احكام نماز آيات در شرايط ماه گرفتگي
تمام افرادي كه از ماه گرفتگي اطلاع پيدا كنند اگر در منطقه‌اي باشند كه آن ماه گرفتگي قابل رؤيت است، نماز آيات بر آنها واجب م ي‌شود.
وقت خواندن اين نماز از زمان شروع ماه گرفتگي تا نقطه باز‌شدن ماه‌گرفتگي است؛ از زماني كه ماه گرفتگي شروع مي شود تا زماني كه به نهايت مي رسد، اين نماز بايد با نيت ادا خوانده شود؛ اما از هنگامي كه ماه گرفتگي شروع به باز شدن مي كند تا پايان ماه گرفتگي نماز آيات بايد با نيت ما في الذمه خوانده شود و پس از ماه گرفتگي بايد با نيت قضا خوانده شود.
منابع:
سايت خبر آنلاين ؛ سايت تبيان خبرگزاري حوزه ؛ خبرگزاري فارس ؛ كتاب هاي احكام معياري، احكام دو دقيقه اي، از واجبات چه مي دانيم و نگاهي به فلسفه احكام، حجت الاسلام محمود اكبري