جدیدترین شماره فرهنگ زیارت منتشر شد
سی و یکمین شماره فصلنامه اجتماعی، سیاسی و تاریخی فرهنگ زیارت به صاحب امتیازی حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت منتشر شد.
به گزارش سرويس انديشه پايگاه اطلاع‌رساني حج، سي و يكمين شماره فصلنامه اجتماعي، سياسي و تاريخي فرهنگ زيارت با موضوع اربعين به صاحب امتيازي حوزه نمايندگي ولي فقيه در امور حج و زيارت و مدير مسؤولي سيدعلي قاضي عسكر به تازگي روانه بازار نشر شده است.
در اين شماره مجموعه مقالات واكاوي آموزه‌هاي كلامي در زيارتنامه اربعين امام حسين عليه‌السلام، فلسفه قيام امام حسين عليه‌السلام در زيارت اربعين، تأثير پياده‌روي اربعين بر خودسازي زائران و بازپژوهي در حكم فقهي پياده‌روي براي زيارت ائمه عليهم‌السلام به چشم مي‌خورد.
اربعين و اختصاص آن به امام حسين عليه‌السلام، راهپيمايي اربعين، همگرايي جهاني با نهضت حسيني، تأملي در مسير كاروان اسراي اهل بيت عليهم‌السلام، نقش زيارت در تربيت اجتماعي و آسيب‌شناسي ميداني مراسم پياده‌روي اربعين حسيني از ديگر مقالات اين فصلنامه است.
چكيده اين مقالات را در زير مي‌خوانيم:
واكاوي آموزه‌هاي كلامي در زيارتنامه اربعين امام حسين عليه‌السلام
جواد جعفري
زيارت اربعين حضرت اباعبدالله عليه‌السلام، كه در كلام امام حسن عسكري عليه‌السلام از نشانه‌هاي شيعه خوانده شده، در كتابي معتبر و با سندي معتبر از امام صادق عليه‌السلام به ما رسيده است. بررسي بخش‌هايي از اين زيارتنامه با نگاهي كلامي روشن مي‌كند كه موضوعات عقيدتي مطرح شده در آن را مي‌توان در سه محور بيان كرد: محور نخست نشانه‌هاي امام شامل از خاندان امامت بودن، پاكزاد بودن، صاحب ميراث پيامبران بودن و داشتن عصمت و برتري و علم و ايمان و شجاعت؛ محور دوم نقش امام شامل هدايت كردن مردم و حفظ دين الهي؛ محور سوم وظيفه مردم در برابر امام شامل تولي و تبري، اعتقاد به حتمي بودن وعده الهي براي ياري امام، همچنين اعتقاد به غيبت و رجعت امامان عليهم‌السلام.
فلسفه قيام امام حسين عليه‌السلام در زيارت اربعين
غلامرضا رضايي
صاحب نظران، درباره فلسفه قيام سالار شهيدان حضرت اباعبدالله الحسين عليه‌السلام، به خصوص در دوران معاصر، بسيار سخن گفته و اهداف متعدد براي آن برشمرده‌اند. ليكن بعضي از اين اهداف، استنباط شخصي خود صاحب‌نظران، بعضي برداشت آنان از فرمايش ائمه معصوميه عليهم‌السلام و بعضي هم صريح فرمايش آن بزرگواران است. زيارت اربعين از جمله مواردي است كه در بخشي از آن، در عبارتي كوتاه اما پرمحتوا، به صراحت به اصلي و اساسي‌ترين فلسفه و هدف قيام امام حسين عليه‌السلام تصريح شده است. امام صادق عليه‌السلام در اين زيارتنامه خاص، هدف اصلي قيام مقدس سيدالشهدا عليه‌السلام را نجات بشريت از بند جهالت و رهايي آنان از سرگشتگي گمراهي بيان فرموده است: اين نوشتار با بررسي و تحليل اين قطعه از زيارت اربعين، به اين نتيجه مي‌رسد كه هدف از قيام و شهادت آن حضرت، به ثمر رساندن اهداف مطلوب قيام آن حضرت، ورود عموم انسان‌ها به حوزه تعقل و در نهايت، عاقل شدن همه آنان است؛ بذل جان بهترين انسان‌هاي روزگار، يعني امام حسين عليه‌السلام تنها راه درمان بيماري ناداني و گمراهي مردم آن عصر بوده است و اين بذل خون، در تحقق بخشيدن هدف مقدس ياد شده، بسيار مؤثر افتاده است و البته مهم‌ترين علت اين موفقيت، عشق و محبت خالصانه به وجود مقدس آن حضرت است.
تأثير پياده‌روي اربعين بر خودسازي زائران
مجتبي حيدري
پياده‌روي اربعين حسيني يكي از بزرگ‌ترين اجتماعات بشري است كه در آن ميليون‌ها زائر اباعبدالله الحسين عليه‌السلام به قصد زيارت آن حضرت پياده از مسيرهاي طولاني به حركت در مي‌آيند و روزها و حتي هفته‌ها راه مي پيمايند. يكي از جنبه‌هاي اين مراسم كه در خور بررسي است، تأثيرگذاري آن بر خودسازي زائران است. پياده‌روي اربعين از طريق فراهم كردن فراغ بال براي فكر و تأمل درباره خويشتن، قطع دلبستگي به دنيا، فراهم كردن فرصت ياد خدا، زمينه‌سازي براي تمرين صبر در برابر سختي‌ها، تمرين ساده‌زيستي و دوري از تجملات، تمرين زندگي بدون گناه، و موارد ديگر، فرد را براي خودسازي و تزكيه نفس در طول زندگي آماده مي‌كند.
بازپژوهي در حكم فقهي پياده‌روي براي زيارت ائمه عليهم‌السلام
مهدي ساجدي
تحقيق حاضر به بررسي ادله‌اي مي‌پردازد كه از آنها به گونه‌اي حكم استحباب پياده‌روي براي زيارت امامان معصوم عليهم‌السلام، اولياي الهي و اماكن مقدس استنباط شده است. نتايج به دست آمده از تحقيق كه به صورت اسنادي و كتابخانه‌اي صورت گرفته، حاكي از اين است كه در برخي روايات مبين فضيلت زيارت اميرمؤمنان و اباعبدالله عليهم‌السلام؛ تعابيري مانند اعطاي ثواب بر هر گام وارد شده كه برخي درصدد برآمده‌اند استحباب پياده‌روي براي زيارت اين دو امام همام را از اين تعابير استفاده كنند و با كمك يگر ادله، آن را به زيارت ساير معصومين، امامزادگان، اولياي الهي، مؤمنان و حتي قبور آنان تسري دهند. اما چنين به نظر مي‌رسد اين روايات و ساير روايات مبين فضل زيارت معصومين عليهم‌السلام درصدد ترغيب دوستان اهل بيت به اصل زيارت‌اند و كيفيت زيارت، در آنها مورد نظر نيست و از اطلاق و عموم آنها نمي‌توان چنين استحبابي را نتيجه‌گيري كرد.
اربعين و اختصاص آن به امام حسين عليه‌السلام
حسن تركاشوند
حضور اهل بيت امام حسين عليه السلام در چهلمين روز شهادت آن حضرت، در كربلا محل اختلاف است؛ اما در عين حال زيارت آن حضرت در اربعين مورد سفارش و تأكيد بوده و شيعيان، در طول تاريخ، به آن اهتمام فراوان داشته‌اند. البته در مورد اين‌كه برگزاري مراسم اربعين تنها مختص سيدالشهدا است يا اين‌كه مي‌توان براي ساير اهل بيت يا افراد ديگر نيز چنين مراسمي را برگزار كرد نيز اختلاف نظر وجود دارد كه به نظر مي‌رسد برگزاري آن به عنوان مستحب شرعي، تنها به امام حسين عليه‌السلام اختصاص دارد و براي ديگران نيز امري جايز و مباح است. وجوهي را براي اختصاص اين مراسم به امام حسين عليه‌السلام مي‌توان برشمرد؛ از قبيل وجود قول، فعل و تقرير امام معصوم در مورد اين زيارت، تكريم ويژه از امام حسين عليه‌السلام و پاسداشت فداكاري‌ها و اقدامات بي‌نظير او در حفظ اسلام راستين و معنويت در جامعه، زنده نگه داشتن روحيه ظلم‌ستيزي و عدالت‌خواهي در افراد و حفظ برجستگي نهضت عاشورا و عادي نشدن آن در كنار ساير عزادري‌ها.
راهپيمايي اربعين، همگرايي جهاني با نهضت حسيني
حافظ نجفي
امام حسين عليه‌السلام با هدف اصلاح امور امت اسلامي، زنده كردن حق، مبارزه با ظلم و فساد، مقابله با تحريف‌هاي دين و ... نهضت كربلا را به راه انداخت و از همگان براي ياري دين كمك خواست. راهپيمايي اربعين كه در ساليان اخير به عنوان اجتماعي بزرگ با صبغه ديني، در سطح جهان مطرح شده است، نشان مي‌دهد كه مردم با هدف ياري دين اسلام و پايبندي به اهداف نهضت حسيني، براي مقابله با دشمنان دين، پاي در اين راه مي‌گذارند و هويت حق‌طلبانه و صلح‌جويانه مكتب اهل بيت عليهم‌السلام را نمايان مي‌كنند. در اين مقاله برخي جلوه‌هاي همگرايي زائران اربعين با مكتب حسين بن علي عليهماالسلام بررسي شده است.
تأملي در مسير كاروان اسراي اهل بيت عليهم‌السلام
احمد خامه‌يار
مسير جغرافيايي كاروان اسراي اهل بيت عليهم‌السلام از كوفه تا شام، از موضوعات تاريخي مرتبط با اربعين حسيني است كه درباره آن، ميان پژوهشگران اختلاف نظر وجود دارد و هر يك از آنان، يكي از سه مسير مستقيم (از طريق باديه شام)، مياني (به موازات رود فرات) و سلطاني را به عنوان مسير كاروان اسرا برگزيده‌اند. در اين نوشتار با اشاره به وجود زيارتگاه‌هاي متعددي منسوب به سر امام حسين عليه‌السلام و ديگر شخصيت‌هاي اهل بيت عليهم‌السلام، كه در سده ششم هجري در شهرهاي واقع در طول مسير سلطاني وجود داشته، نتيجه گرفته شده كه اين مسير، در سده‌هاي اوليه هجري به عنوان مسير كاروان اسراي اهل بيت عليهم‌السلام شهرت داشته است.
نقش زيارت در تربيت اجتماعي
داود حسيني
زيارت يكي از اساسي‌ترين آموزه‌هاي مذهبي است. در روايات شيعه بر زيارت اماكن مقدس و مزارات اولياي خدا و معصومين عليهم‌السلام تأكيد شده است. زيارت نقش مهمي در تربيت فردي و اجتماعي دارد. افرادي كه بر اين عمل مداومت مي‌كنند، ثبات رفتار بالاتري دارند. افرادي كه بر اين عمل مداومت مي‌كنند، ثبات رفتار بالاتري دارند و هنگام مواجهه با تعارض‌ها، توانايي‌شان براي سازگاري با رفتارهاي پذيرفته اجتماعي، بيشتر است. يكي از مهم‌ترين آثار تربيتي زيارت، ارتقاي فرهنگ اجتماعي و آموزش نحوه حضور در جمع و ارتباط با ديگران است. نوع‌دوستي و دگردوستي از ديگر مؤلف‌هاي تربيتي زيارت است.
زائر از طريق زيارت، با اماكن مقدس، مفاخر فرهنگي و پيشينه تمدني آشنا مي‌شود و چگونگي الگو گرفتن از زندگي آنان و تكريم و تعظيم ايشان را مي‌آموزد. پرورش روح جمعي و كنترل رفتارهاي اجتماعي، ابعاد ديگري از تربيت اجتماعي زيارت است.
آسيب‌شناسي ميداني مراسم پياده‌روي اربعين حسيني
محمدسعيد نجاتي
اين نوشته براي رشد و تعالي بيشتر مراسم اربعين، با سه رهيافت فرهنگ عمومي و معاشرت، مديريت راهبردي و محتوايي و مديريت اجرايي و شكلي به آسيب‌ها و كاستي‌هاي فرهنگي اين مراسم از نگاه نويسنده پرداخته است.
بي‌توجهي به تفاوت‌هاي فرهنگي ميان ملت ايران و عراق، كم‌توجهي به آداب زيارت و وجود زمينه‌ها و خطر اختلاف و نزاع ميان عزاداران، ضعف سيستم آموزش زبان عربي و تمركز بر مسير كربلا و نجف، ترويج روحيه عجب و رجاي بيش از حد، كمبود نغمه‌هاي مناسب و دو زبانه و وجود برخي نغمه‌هاي نامناسب، وجود عوامل غفلت‌زا، كمبود برنامه و نيرو براي تبليغ كودكان، عزاداري‌هاي خرافي و عوامانه، نياز به جهت‌دهي نذرها و خيرات موكب‌ها، وجود جريان‌هاي انحرافي، وجود برخي غذاهاي تجملاتي و غذاهاي فوري مضر، ضرورت تمركززدايي از روز اربعين و سامان‌دهي كاروان‌هاي بانوان، اسراف، انباشت زباله و آلودگي محيط زيست از جمله آسيب‌ها و كاستي‌هايي است كه در اين سه رهيافت بررسي شده است.
گفتني ست، آثار و كتاب‌هاي حوزه نمايندگي ولي‌فقيه در امور حج‌وزيارت را مي‌توان آنلاين و رايگان از كتابخانه تخصصي پايگاه حج دريافت كرد.