شهر قدس کجاست؟

عصرايران؛ رضا غبيشاوي - دونالد ترامپ رئيس ايالات متحده آمريكا به تازگي با صدور فرماني دستور داد شهر قدس به عنوان پايتخت اسرائيل به رسميت شناخته شود و سفارت آمريكا نيز از شهر تل آويو به قدس منتقل يابد.
اين ماجرا باعث شد دوباره توجه رسانه ها، افكارعمومي و دولت ها به مسئله فلسطين و قدس جلب شود. با اين حال وضعيت قدس داراي شرايط خاص و شايد بي سابقه اي در روابط بين الملل است.
در اين باره مي توان به نكات زير اشاره داشت.
1- موضوع اصلي درماجراي ترامپ و قدس نه مسئله تغيير پايتخت از يك شهر به شهري ديگر بلكه اعلام تعلق يك شهر مورد اختلاف به اسرائيل است.
آمريكا، سازمان ملل و اتحاديه اروپا شهر قدس را متعلق به اسرائيل يا فلسطين نمي دانند البته ترامپ روز چهارشنبه گذشته اين روند را نقض كرد و دستور داد از اين پس دولت آمريكا شهر قدس را بخشي از اسرائيل بداند و برهمين اساس سفارت خود را از شهر تل آويو به شهر قدس منتقل خواهد كرد.
اين وضعيت باعث شده بود شهروندان آمريكايي متولد شهر قدس، در شناسنامه و مدارك شناسايي شان در كنار نام شهر، اسم كشور ثبت نشود و خالي بماند.
حالا با اين اقدام از اين به بعد در كنار اسم شهر قدس، اسم كشور، اسرائيل خواهد بود.
حتي كنسولگري آمريكا در شهر قدس نيز زيرمجموعه سفارت آمريكا در اسرائيل مستقر در شهر تل اويو نيست بلكه اين كنسولگري زيرمجموعه مستقيم وزارت خارجه آمريكا در واشنگتن است. اين وضعيت در جهان بي سابقه است زيرا همه كنسولگري ها زيرمجموعه يك سفارتخانه و ميزبان آنها نيز يك كشور است ولي در اين باره اينگونه نيست.
در حال حاضر همه كشورهايي كه اسرائيل را به رسميت مي شناسند سفارت خود را در تل آويو مستقر كرده اند. در صورتي كه كشوري سفارتش را به شهر قدس منتقل كند اين به اين معني است كه تاييد مي كند شهر قدس بخشي از اسرائيل است. به همين دليل اين كشورها حتي در شهر قدس، كنسولگري زيرمجموعه سفارت شان در تل آويو ندارند.
براساس دستور ترامپ امريكا سياست قديمي و هميشگي خود را كنار مي گذارد و از اين به بعد شهر قدس را بخشي از اسرائيل مي داند. البته نماينده امريكا در سازمان ملل متحد توضيح داد كه آمريكا هنوز درباره مرزهاي حاكميت اسرائيل در شهر قدس اظهارنظري نكرده است.
همزمان، آمريكا، سازمان ملل متحد و اتحاديه اروپا بخش شرقي شهر قدس يا قدس شرقي را متعلق به فلسطين مي دانند به همين دليل حضور اسرائيل در اين منطقه را اشغال مي دانند و شهرك سازي اسرائيل در اين بخش را ساخت و ساز غيرقانوني توصيف مي كنند.
با دستور اخير ترامپ اين موضوع نيز تغيير كرد چرا كه از اين به بعد و برخلاف گذشته، شهر قدس بخشي از اسرائيل است و شهرك سازي اسرائيلي ها در بخش شرقي آن نيز ساخت و ساز غيرقانوني به شمار نخواهد آمد.
2- قدس، اورشليم و بيت المقدس نام هاي يك شهر هستند.
اين شهر هم اكنون در كنترل اسرائيل است.
معمولا در زبان انگليسي و از سوي طرف هاي يهودي از كلمه اورشليم و در زبان عربي و توسط طرف هاي مسلمان از كلمه قدس استفاده مي شود. با اين حال مطبوعات انگليسي زبان كشورهاي اسلامي نيز از كلمه اورشليم استفاده مي كنند.
3- اسرائيل هم اكنون مي گويد پايتخت اش شهر قدس است به همين دليل ساختمان هاي اصلي مثل رياست دولت، نخست وزيري، پارلمان، وزارتخانه ها و از جمله وزارت خارجه، ارتش و ... همه در شهر قدس يا صحيح تر بگوييم در بخش غربي اين شهر مستقر هستند. با اين حال همه سازمان ها و نهادهايي مثل نخست وزيري، رياست دولت، وزارتخارنه ها، پارلمان دفتري هم نيز در شهر تل آويو دارند.
نخست وزير اسرائيل معمولا همه ديدارهايش را در شهر قدس برگزار مي كند.
تشكيلات خودگردان فلسطين به رياست محمود عباس نيز گفته است كه خواهان آن است كه بخش شرقي شهر قدس (قدس شرقي) را به عنوان پايتخت آينده اش مورد شناسايي قرار گيرد.
عباس گفته است كه خواهان اعلام بخش شرقي قدس به عنوان پايتخت فلسطين و بخش غربي به عنوان پايتخت اسرائيل است.
اسرائيلي ها به ويژه جناح راست مي گويند كل شهر قدس متعلق به اسرائيل است و حاضر به تقسيم آن نيستند اما اين احتمال وجود دارد كه جناح چپ اسرائيل به تقسيم شهر قدس ميان فلسطيني ها و اسرائيلي ها راضي شوند. با اين حال مسئله عدم تقسيم شهر قدس در حال تبديل به يك خط قرمز در اسرائيل است كه احدي را در اسرائيل توانايي عبور از اين خط قرمز نخواهد داشت.
ديوار ندبه - مكان مقدس يهوديان و محل عبادت آنها
بنيامين نتانياهو نخست وزير اسرائيل نيز گفته است هر گونه مذاكرات صلح در آينده بايد شامل شناسايي شهر قدس به عنوان پايتخت اسرائيل باشد.
طرح صلح عربي كه از سوي اتحاديه عرب نيز تاييد شده پيشنهاد مي كند دولت فلسطين در مرزهاي 1967 تشكيل شود اين مرزها شامل كرانه باختري، منطقه غزه و قدس شرقي و به پايتختي قدس شرقي است. در اين طرح اسرائيل نيز در مرزهاي 1967 به رسميت شناخته مي شود و قدس غربي نيز پايتخت آن خواهد بود.
4- شهر قدس داراي جامعه چند فرهنگي است . قسمت مدرن شهر بخش غربي است و بخش قديمي و تاريخي شهر در بخش شرقي قرار دارد.
يهوديان در بخش غربي و مسيحيان و مسلمانان در بخش شرقي شهر زندگي مي كنند.
اسرائيل تلاش مي كند در بخش شرقي ساختمان سازي كند و يهوديان را در اين منطقه اسكان دهد با اين هدف كه نسبت مسلمانان به يهوديان كم و كمتر شود و در نهايت صورت مسئله پاك شود. به اين اقدام در اصطلاح تهويد گفته مي شود يعني يهودي سازي شهر قدس.
همچنين به مسلمان و مسيحيان در شهر قدس، سخت گيري هاي زيادي مي شود با اين هدف كه خانه و كاشانه و كسب و كار خود را ترك و مهاجرت كنند. از جمله اينكه به مسلمانان ساكنان قدس اجازه بازسازي خانه و ساختمان هاي خود را نمي دهد. همچنين به بهانه هاي مختلف، بخش هاي زيادي مناطق مسلمان نشين و قديمي شهر قدس توسط اسرائيل مصادره مي شود و تلاش مي شود مسلمانان از شهر اخراج شوند يا زندگي آنها در قدس با مشقت ها و سختي هاي بيشتري همراه شود.
در شهر قدس، يهوديان به زبان عبري و مسيحيان و مسلمانان عرب هستند و به زبان عربي صحبت مي كنند. البته يهوديان علاوه بر عبري، به زبان كشور خود هم صحبت مي كنند مثلا يهوديان ايراني، روسي، آلماني و .. به زبان هاي فارسي، روسي و آلماني صحبت مي كنند.
ساكنان شهر قدس به دو بخش عرب و يهودي تقسيم مي شوند.
5- شهر قدس براي مسلمانان، مسيحيان و يهوديان داراي عبادتگاه و مكان هاي مقدس و در نتيجه شهر مورد احترامي است.
مسجد الاقصي و مسجد قبه الصخره، مكان هاي مقدس براي مسلمانان هستند. هم اكنون مسلمانان مي توانند به اين دو مسجد بروند و آنجا را زيارت كنند. نظاميان اسرائيلي نيز مانع از ورود غيرمسلمانان به مساجد مي شوند. جمع اين دو مسجد به حرم شريف معروف است. اداره مراسم ها و مناسك در حرم شريف برعهده دولت اردن است.
قدس ميزبان كليساهاي قديمي و مهمي هستند و به همين دليل اين شهر براي مسيحيان نيز شهر مقدسي به شمار مي رود.
اسرائيلي ها معتقدند اين مساجد در محل معبد بزرگ يهوديان ساخته شده است به همين دليل شمار زيادي از اسرائيلي ها تلاش مي كنند به نيت زيارت معابد يهوديان، وارد اين دو مسجد شوند كه معمولا با ممانعت پليس اسرائيل روبه رو مي شوند. ورود افراط گرايان يهودي به مسجد الاقصي و مسجد قبه الصخره هميشه با اعتراض شديد مسلمانان همراه بوده است كما اينكه يكي از انتفاضه هاي فلسطينيان در نتيجه ورود آريل شارون نخست وزير وقت اسرائيل به حرم شريف آغاز شد.
ديوار ندبه نيز در كنار مسجد الاقصي و مسجد قبه الصخره است و به گفته يهوديان تنها باقي مانده معبد بزرگ يهوديان است. اين ديوار مقدس ترين مكان يهوديان جهان است كه معمولا يهوديان در كنار آن به عبادت مي پردازند.