اهمیت سفر از دیدگاه اسلام
در منابع روایی شیعی تأکید شده است که انسان حتماً باید برای سفر خود هدف و انگیزه الهی داشته باشد و بهترین زاد و توشه را برای سفر خود آماده کند.
به گزارش خبرنگار پايگاه اطلاعرساني حج از كربلاي معلا، فهم آداب حج در مكه و مدينه و همچنين زيارت امام حسين (ع) و ديگر پيشوايان مدفون در عراق ميتواند راهنماي معنوي جويندگان طريق حق و علاقهمندان به مكتب اهلبيت (عليهمالسلام) در اين سفرهاي نوراني باشد.
سيروسفر باانگيزههاي ديني و عقلاني از ديدگاه اسلام، امري پسنديده و پذيرفتهشده است. خداوند در قرآن كريم مردم را به سيروسفر در روي كره خاكي دعوت نموده و از آنان خواسته است تا با مسافرت به گوشه و كنار جهان، در تاريخ و سرنوشت نهايي ملّتها بيانديشند و از حوادث، رخدادها و خوب و بد زندگي امتهاي پيشين عبرت بگيرند.
خداوند در قرآن كريم ميفرمايد «أَوَ لَمْ يَسِيرُوا فِي اْلأَرْضِ فَيَنْظُرُوا كَيْفَ كانَ عاقِبَةُ الَّذِينَ كانُوا مِنْ قَبْلِهِمْ كانُوا هُمْ أَشَدَّ مِنْهُمْ قُوَّةً وَ آثاراً فِي اْلأَرْضِ فَأَخَذَهُمُ اللَّهُ بِذُنُوبِهِمْ وَ ما كانَ لَهُمْ مِنَ اللَّهِ مِنْ واقٍ» آيا در زمين گردش نكردهاند تا به ديده عبرت بنگرند فرجام كساني را كه پيش از آنان ميزيستند و پيامبران را تكذيب كردند چگونه شد، آنان بسيار نيرومندتر از اينان بودند و بناهايي كه آنها در زمينبر جاي گذاشتند، از بناهايي كه اينان دارند بسيار استوارتر بود، اما خدا آنان را به گناهانشان گرفت و هلاكشان ساخت و هيچكس نبود آنان را از عذاب خدا نگاه دارد».
پيشوايان معصوم (عليهمالسلام) نيز مردم را به سفر رفتن تشويق كردهاند، در حديثي به نقل از رسول خدا (صليالله عليه و آله) آمده است: «اگر مردم شفقت و رحمت خدا به مسافر را ميدانستند، همگي اقدام به مسافرت ميكردند، همانا خداوند به مسافران مهربان است».
شيخ طوسي (رحمهالله) نيز در آمالي خود مينويسد: يحياي حَلّا گفت: از بُشر شنيدم كه به همنشينان خود ميگفت: سياحت و گردش كنيد، زيرا آب چون حركت كند پاكيزه و سالم ماند و اگر بايستد دگرگونشده و زرد ميشود.
گرچه هر سفري بايد با قصد الهي و توكل بر خدا انجام شود، ليكن از مجموعه رواياتي كه درزمينهٔ سفرهاي زيارتي نقلشده، ميتوان بهخوبي دريافت مسافر در اينگونه مسافرتها، بايد باانگيزهاي خاص و بهمنظور تقويت بنيه ايماني خود و الگو گيري از چهرههاي تابناك دين و ايجاد تغيير و تحوّل روحي و اخلاقي به سفر زيارتي برود، و سفر را باانگيزههاي مادّي و غيرديني آلوده نسازد تا بتواند از سفر خود بهره و نصيبي داشته باشد.
تعيين هدف
يكي از انگيزههاي سفر، دستيابي به آرامش روحي و رواني و رفع اضطراب و افسردگي و نيز خستگيهاي جسماني است، يكسره كار كردن و تفريح و استراحت نكردن سبب فرسودگي جسم و جان انسان ميشود و نشاط كاري را از او ميگيرد.
رسول اكرم (صليالله عليه و آله) در آموزههاي خود به بشريت، اين امر مهم را موردتوجه قرار داده و فرمودهاند: «سافِروُا تَصِحُّو «سفر كنيد تا تندرست شويد.
ايشان در حديثي ديگر نيز فرمود: «إِذا أَعْسَرَ أَحَدُكُمْ فَلْيَخْرُجْ وَ لَايَغُمَّ نَفْسَهُ وَ أَهْلَه» هنگاميكه يكي از شما در مضيقه و تنگناي زندگي قرار گرفت، پس بايد از محيطي كه در آن قرار دارد خارج گردد و خود و خانوادهاش را غمگين و ناراحت نكند».
امام صادق (عليهالسلام) نيز آنگاهكه اوصاف افراد داراي ايمان كامل را بيان ميفرمايد، يكي از ويژگيهاي آنان را در يكجا نماندن و درروي زمين جابجا شدن و مسافرت كردن برشمرده و ميفرمايد: «الْمُنْتَقِلَةُ دِيارُهُمْ مِنْ أَرْضٍ إِلي أَرْضٍ».
همچنين در اشعار منسوب به امير مؤمنان علي (عليهالسلام)، يكي از اهداف سفر، غمزدايي از روح و جان آدميان معرفيشده است: «تَغَرَّبْ عَنِ الْأَوْطَانِ فِي طَلَبِ الْعُلَي وَ سَافِرْ فَفِي الْأَسْفَارِ خَمْسُ فَوَائِد؛ تَفَرُّجُ هَمٍّ وَ اكْتِسَابُ مَعِيشَةٍ وَ عِلْمٌ وَ آدَابٌ وَصُحْبَةُ مَاجِد».
اخلاص در نيت
اخلاص، شرط اساسي در تمامي عبادات است، هر كس عبادتي را براي خودنمايي و ريا و يا دستيابي به امور مادي و دنيايي انجام دهد، از آن عمل هرگز بهره و نصيبي نخواهد برد.
اين اصل مهم بهاندازهاي تعيينكننده است كه اگر رزمنده و جهادگري در ميدان نبرد شركت كند و هدفش دستيابي به غنائم جنگي، انتقامگيري از دشمن و رسيدن به پست و مقام باشد و در اين راه كشته شود، شهيد بهحساب نميآيد.
همهچيز درگرو نيّت انسان است و با آن ارتباط مستقيم دارد. رسول خدا (صليالله عليه و آله) فرمود: «انَّمَا الأَعْمالُ بِالنّياتِ» جز اين نيست كه كارها به نيتها است، يعني بر اساس نيت هر كس، بررسي و پاداش يا جزا داده ميشود.
در حديث ديگري نيز فرمود: «اذا عَمِلْتَ عَمَلًا فَاعْمَلْ لِلَّهِ خالِصاً، لأَنَّهُ لا يَقْبَلُ مِنْ عِبادِهِ الأَعْمالَ الّا ما كانَ خالِصا» هرگاه كاري را انجام دادي، آن را فقط براي خدا انجام ده، زيرا خداوند تنها اعمال خالص را از بندگان خود ميپذيرد؛ بر اين اساس، سالكان اين طريق بايد با نيتي پاك و خالص در اين راه قدم بگذارند، دل به غير خدا نبندند و در زيارت جز قرب و نزديكي حقتعالي چيز ديگري نخواهند.
دستيابي به اخلاص نيز از طريق مقابله با هواي نفس حاصل ميشود. امير مؤمنان علي (عليهالسلام) فرمود: «كَيْفَ يَسْتَطيعُ الإخْلاصَ مَنْ يَغْلِبُهُ الْهَوي» آنكس كه هوي و هوس بر وي چيره گرديده، چگونه ميتواند به اخلاص دست يابد؟
نتيجه اينكه زائران بايد سفر را با مبارزه با نفس آغاز و پس از غلبه بر آن، قصد زيارت اولياي خدا كنند تا، به پاداشي غيرقابلشمارش دست يابند؛ امام عسكري (عليهالسلام) فرمود: «لَوْ جَعَلْتُ الدُّنْيا كُلَّها لُقْمَةً واحِدَةً وَ لَقَّمْتُها مَنْ يَعْبُدُ اللَّهَ خالِصاً لَرَأيْتُ انّي مُقَصِّرٌ في حَقِّهِ» اگر همه دنيا را يك لقمه كرده، دردهان كسي گذارم كه خدا را از روي اخلاص پرستش و عبادت ميكند، بازميبينم كه در حق او كوتاهي كردهام.