چاه جَمَل
از چاه‌های متبرک اطراف مدینه چاه جمل در ناحیه جُرْف، در سه میلی (بیش از 5 کیلومتر) شمال مدینه و در انتهای وادی عقیق، قرار داشت. این چاه را به جهت نام حفر کننده آن یا به دلیل آن که شتری در آن محل مرده بود، بدین نام خوانده‌اند.[1] موقعیت مکانی
از چاه‌هاي متبرك اطراف مدينه
چاه جمل در ناحيه جُرْف، در سه ميلي (بيش از 5 كيلومتر) شمال مدينه و در انتهاي وادي عقيق، قرار داشت. اين چاه را به جهت نام حفر كننده آن يا به دليل آن كه شتري در آن محل مرده بود، بدين نام خوانده‌اند.[1] موقعيت مكاني اين منطقه به سبب وجود چاه جمل در كنار چندين چاه ديگر و نيز مجاورت با وادي عقيق، محل مناسبي براي كشت و زرع بود[2]؛ به گونه‌اي كه اهالي مدينه، كنار اين چاه، اموالي داشتند.[3]
سمهودي (م.911ق.)، از چاه جمل، به عنوان يكي از چاه‌هايي كه به وسيله پيامبر(صلي الله عليه و آله) متبرك شده بود، ياد كرده است.[4] به گزارشي، عبدالله بن رواحه خزرجي و اُسامة بن زيد، پيامبر(صلي الله عليه و آله) را كنار اين چاه ملاقات كردند و از بلال كه همراه پيامبر بود، در مورد چگونگي وضو ساختن آن حضرت سؤال كردند.[5] در منابع روايي[6] و فقهي[7] روايت ديگري از حضور پيامبر(صلي الله عليه و آله) كنار چاه جمل وجود دارد.
برخي مدينه‌شناسان، اين چاه را از املاك عثمان بن عفان، در دوره خلافتش، برشمرده‌اند كه در اين زمان تعداد زيادي از اسراي عجم در آن‌جا كار مي‌كردند.[8] مطري (م.741ق.)، در دوره خود، از موقعيت اين چاه اظهار بي‌اطلاعي كرده است.[9]
منابع
الام: محمد بن ادريس الشافعي (م.204ق.)، به كوشش محمد زهري، بيروت، دار المعرفه؛ التعريف بما آنست الهجره: محمد بن احمد المطري (م.741ق.)، به كوشش الرحيلي، رياض، دار الملك عبدالعزيز، 1426ق؛ سبل الهدي و الرشاد في سيرة خير العباد: محمد بن يوسف الشمس الشامي (م.942ق.)، به كوشش عادل احمد عبدالموجود و علي محمد معوض، بيروت، دار الكتب العلميه، 1414ق؛ صحيح البخاري: محمد بن اسماعيل البخاري (م.256ق.)، به كوشش عبدالعزيز بن عبدالله بن باز، بيروت، دار الفكر، 1401ق؛ صحيح مسلم: مسلم بن حجاج نيشابوري (206-261ق.)، تصحيح محمد فؤاد عبدالباقي، بيروت، دار الفكر، 1419ق؛ المجموع شرح المهذب: يحيي بن شرف النووي (631-676ق.)، بيروت، دار الفكر؛ المحلي بالآثار: علي بن احمد بن حزم (384-456ق.)، به كوشش احمد شاكر، بيروت، دار الفكر، 1408ق؛ مسند الامام احمد بن حنبل: احمد بن حنبل (م.241ق.)، بيروت، دار الصادر، بي‌تا؛ المعالم الاثيره: محمد محمد حسن شراب، بيروت، دار القلم، 1411ق؛ معجم البلدان: ياقوت بن عبدالله الحموي (م.626ق.)، بيروت، دار صادر، 1995م؛ وفاء الوفاء باخبار دارالمصطفي: علي بن عبدالله السمهودي (م.911ق.)، به كوشش محمد محيي‌الدين عبدالحميد، بيروت، دار الكتب العلميه، 2006م.
قهرمان كرمي
[1]. معجم البلدان، ج2، ص128؛ سبل الهدي، ج7، ص225.
[2]. المعالم الاثيره، ص41، 89.
[3]. معجم البلدان، ج1، ص299؛ سبل الهدي، ج7، ص225.
[4]. وفاء الوفاء، ج3، ص119، 131.
[5]. وفاء الوفاء، ج3، ص131.
[6]. مسند الامام احمد بن حنبل، ج4، ص169؛ صحيح البخاري، ج1، ص87؛ صحيح مسلم، ج1، ص194.
[7]. الام، ج1، ص68؛ المحلي، ج2، ص121؛ المجموع، ج2، ص172، 212.
[8]. وفاء الوفاء، ج4، ص49.
[9]. التعريف بما آنست الهجره، ص163.