استوانه تهجّد

 نمازگاه نافله‌هاي شبانه پيامبر در مسجدالنبي

اين ستون پشت خانه حضرت فاطمه زهرا(سلام الله عليها) و در سمت شمالي آن قرار داشت. اكنون در آن‌جا محرابي كوچك است[1] كه چون كسي روبه‌روي آن مي‌ايستد، ستون در سمت چپ او، روبه‌روي باب جبرئيل كه پيشتر باب عثمان خوانده مي‌شد، قرار مي‌گيرد.[2] اين ستون كنار مكان اصلي باب جبرئيل پيش از توسعه مسجدالنبي بود كه اكنون كمي عقب‌تر از مكان نخست قرار دارد.[3] در اين روزگار، درون ضريح پيامبر جاي گرفته و بر سنگ مرمري كه آن‌جا نهاده‌اند، نوشته‌اند: «هذا متهجد النبي: اين‌جا مكاني است كه پيامبر نافله شب مي‌گزارْد.»

 

خوانده شدن آن به اين نام از آن رو است كه چون مسجد از نماز‌گزاران خالي مي‏شد، پيامبر(صلي الله عليه و اله) كنار اين ستون كه پس از درِ خانه امير مؤمنان علي(عليه السلام) قرار داشت، حصيري مي‏گسترد و روي آن به تهجّد و نماز مي‏ايستاد.[4] علي(عليه السلام) نيز نماز شب را همين جا مي‌خواند.[5]

 

در پي تقليد برخي مسلمانان از رسول خدا، ايشان حصير را جمع كرد و در پاسخ كساني كه علت اين كار را پرسيدند، فرمود: ترسيدم نماز شب بر شما واجب شود و شما توان آن را نداشته باشيد.[6] ابن نجّار و مطري از اين محل به «مصلّي النّبي صلّي الله عليه و آله باللّيل: نمازگاه شبانه پيامبر(صلي الله عليه و اله)» ياد كرده‏اند. در سده‌هاي بعد، در آن مكان محرابي ساخته شد.[7]

 

به فرمان عبدالمجيد از حكمرانان عثماني (م.1270ق.) ‌هنگام مرمّت و تعمير بناي مسجد نبوي، محراب قديمي تهجّد را تعمير و نماسازي كردند و بر روي آن با خطي زيبا اين آيه را نوشتند: {وَ مِنَ اللَّيْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نافِلَةً لَكَ عَسي‏ أَن يَبْعَثَكَ رَبُّكَ مَقاماً مَحْمُوداً}: پاره‏اي از شب را به نماز بيدار باش كه براي تو افزون بر نمازهاي واجب است. باشد كه خداوند تو را به مقام پسنديده (شفاعت) مبعوث گرداند.» (اسراء/17، 79)

 

سمهودي در باب فضيلت نماز نزد اين ستون، روايت‌هايي آورده است؛ از جمله آن كه محمد بن حنفيه، فرزند امام علي(عليه السلام) به سعيد بن عبدالله بن فضيل كه در آن‌جا نماز مي‌‌گزارد، گفت: اين جا مصلاي رسول خدا هنگام به جاي آوردن نافله شب بوده است؛ از اين رو، پيوسته آن‌جا باش.[8]

 

مسلمانان در گذر تاريخ براي نماز ‌گزاردن در كنار اين ستون بسيار اشتياق داشتند و اكنون نيز پشت محراب تهجّد گرد مي‌آيند. اين محراب اكنون نيز موجود است؛ ولي در برابرش مانعي گذاشته‏اند تا مردم آن را نبينند[9] و مدت‌ها است كه زائران بدان دسترسي ندارند و مردم از نماز ‌گزاردن در كنار آن محروم شده‏اند. اين در حالي است كه تبرّك به آن مستحب دانسته شده است.[10] ابن زباله (م.199ق.) از اين ستون ياد نكرده است.[11]

 

 

 

---