اَصفی الموارد... اَصفی الموارد... اَصفی الموارد... بعثه مقام معظم رهبری در گپ بعثه مقام معظم رهبری در سروش بعثه مقام معظم رهبری در بله
اَصفی الموارد... اَصفی الموارد... اَصفی الموارد... اَصفی الموارد... اَصفی الموارد...

اَصفی الموارد...

سفرنامه حج ابوالحسن علی اِلغی سوسی (م.1328ق.) اصفی الموارد فی تهذیب نظم الرحلة الحجازیة للشیخ الوالد تصحیح و تهذیب سفرنامه حج ابوالحسن الغی است. او در سفر حج، دیده‌های خود را به نظم کشیده؛ ولی بر اثر بیماری و کهولت، نتوانسته آن را به لحاظ وزن و قا

سفرنامه حج ابوالحسن علي اِلغي سوسي (م.1328ق.)

اصفي الموارد في تهذيب نظم الرحلة الحجازية للشيخ الوالد تصحيح و تهذيب سفرنامه حج ابوالحسن الغي است. او در سفر حج، ديده‌هاي خود را به نظم كشيده؛ ولي بر اثر بيماري و كهولت، نتوانسته آن را به لحاظ وزن و قافيه بازبيني كند. (ص4) پسرش محمد مختار (م.1383ق.) سفرنامه پدر را تصحيح و تهذيب كرده و برخي واژگان پيچيده و رموز ابجدي آن را توضيح داده و آن را أصفَي الموارد في تهذيب نظم الرحلة الحجازية للشيخ الوالد ناميده است. (براي مثال: ص8، 31) محمد مختار تصحيح اين اثر را روز جمعه 17 رمضان سال 1378ق. در كشور مغرب به پايان برده است. (ص70)

 

اين سفرنامه شامل بيش از 2000 بيت[1] است كه بيشتر شرح حال سراينده در مسير حج است. بخش مربوط به مكه 245 بيت و مدينه 73 بيت را در بر دارد.

 

بيشتر تصانيف ابوالحسن علي بن احمد سوسي الغي دَرْقاوي، دانشور و صوفي واعظ كه به او حاج علي سوسي نيز مي‌گويند، به شعر است. او در بقعه صحراويه اِلغ در جنوب مغرب، از توابع منطقه سوس در مراكش كنوني زاده شد و همان جا رشد كرد و به فراگيري دانش پرداخت و بعدها به كسوت صوفيان طريقت شاذليه درقاويه درآمد. درقاويه منسوب به ابوالحميد عرب درقاوي (م.1238ق.) از شاخه‌هاي فرقه شاذليه به شمار مي‌روند.[2]

 

حاج علي سوسي بخشي از عمر خويش را به سياحت و زندگي صوفيانه گذراند و هنگامي كه به الغ بازگشت، مريدان و شاگرداني چند گرد او آمدند. وي سفرهاي بسيار براي وعظ و ارشاد داشت و سرانجام
به سال 1328ق./1910م. درگذشت. وي كتاب عقد الجمان في آداب التصوف را در دست ‌نگارش داشت كه نتوانست آن را كامل كند.[3]

 

او آغاز سفرش را روز دوشنبه 17 شعبان سال 1305ق. از الغ ياد كرده (ص8) كه قسمتي از راه دريا و بخشي از طريق خشكي بوده است. وي با گذر از برخي سرزمين‌ها مانند صُوَيرَه (ص20) و طَنجِه در شمال مغرب (ص33) به ‌اندلس (ص33)، جبل الطارق (ص35)، تونس (ص41) و طرابلس (ص54) رفته و در پي عبور از كانال سوئز (ص57) به مصر و اسكندريه (ص58) رسيده است. پايان سفر دريايي وي شهر جدّه بوده (ص58) و سپس از خشكي‌هاي عربستان به مكه رفته است. (ص59)

 

اين سفرنامه آگاهي‌هايي از وضع اجتماعي و مذهبي مسير سفر را بازگفته و پاره‌اي از رسوم مردم مانند تبرك جستن به حاجيان به سبب زيارت خانه خدا و حرم پيامبر(صلي الله عليه و آله) را توضيح داده است. (ص26) دشواري‌هاي سفر در آن دوره، با تعابيري شاعرانه بيان شده است. نويسنده در وصف طوفان دريايي كه گرفتار آن شده، مي‌گويد: آب همچون باد، كشتي را چنان ماسه در هوا مي‌گرداند؛ گويي بر آسمان بوديم، نه بر آب. (ص56)

 

وي از شهرهاي مسير و مردمش به نيكي ياد كرده است. مثلا كاروانسراي صُوَيْره و رفتار خوب مردم آن را ستوده است. (ص20) او در مسير حج گاه با صوفيان ديگر فرقه‌ها مباحثاتي داشته وكوشيده راه خود در تصوف را به ايشان نشان دهد. (ص21) وي به برخي مسائل اخلاقي اشاره نموده و براي مثال به حاجيان سفارش كرده است كه در مسير حج در برابر تهيدستان گشاده‌دست باشند (ص28)، به ويژه در برخورد با ساكنان حجاز؛ زيرا ايشان به سبب همسايگي با بيت‌ الله ‌الحرام (ص27) و نيز حرم نبوي (ص67) بر ديگر فقيران شرافت دارند.

 

سوسي از حضور جمعيت انبوه در موسم حج و حاجيان نقاط گوناگون جهان و احساسات آنان در رويارويي با بيت‌ الله ‌الحرام و مدينه شگفت زده شده است. (ص59) ‌گرايش صوفيانه او باعث شده كه در سراسر سفرنامه توجهي ويژه به فرقه‌هاي صوفيان داشته باشد. وي از حضور و حج صوفيان شاذلي در آن سال سخن گفته و ديدارش با شيخ مدني درقاوي، از مشايخ صوفيان طريقت خود، را در راه عزيمت به حج شرح داده است. (ص55) امنيت رضايت‌بخش مكه در آن روزگار كه سبب شده تا حاجيان در كمال آرامش به فريضه ‌پردازند، نظر او را جلب كرده است. (ص65)

 

وي پس از 40 روز اقامت در مكه، روز دوشنبه 19 ذي‌حجه عازم مدينه شده (ص65) و ورود خود به مدينه را با هيجان و احساسات ويژه شمرده است. او سبب اين شوق خود را زيارت رسول خدا(صلي الله عليه و آله) دانسته كه زندگاني و ممات او در خلافت حقيقي‌اش تفاوتي ندارد. (ص67) وي دوستي پيامبر(صلي الله عليه و آله) و گريه بر فراغ او را نشانه محبت به خدا دانسته و تبرك جستن به شهر پيامبر(صلي الله عليه و آله) را به بوسيدن دست و پاي ايشان تشبيه كرده است. (ص25) او از زيارتگاه‌هاي مكه و مدينه نام ‌برده و ماجراي ديدارش از مشاهد شهيدان احد و قبور بقيع را گزارش كرده است. در بقيع، قبر عباس، مالك بن انس، زنان پيامبر و به باور خود، حضرت فاطمه3 را زيارت كرده است. (ص68) وي در روز 22 محرم 1305ق. مدينه را به قصد وطن ترك كرده است. (ص68)

تصويري از اين سفرنامه در 70 صفحه بدون آگاهي‌هاي كتاب‌شناختي در كتابخانه مركز تحقيقات حج قم نگهداري مي‌شود.

 

… منابع

الاعلام: الزركلي (م.1396ق.)، بيروت،
دار العلم للملايين، 1997م؛ معجم ما الف عن مكه: عبدالعزيز السنيدي، رياض، مكتبة الملك فهد، 1420ق؛ الموسوعة لتاريخ المغرب و الاندلس: نجيب ذبيب، بيروت، دار الامير، 1415ق.

 

سيد علي آقايي

 

 
[1]. معجم ما الف عن مكه، ص71.

[2]. الاعلام، ج4، ص261؛ الموسوعة لتاريخ المغرب، ج4، ص357.

[3]. الاعلام، ج4، ص261.

 




نظرات کاربران