امریکا

 دومين قاره پهناور جهان و داراي اقليت مسلمان و حج‌گزار

اين قاره به سه بخش امريكاي شمالي، امريكاي مركزي و امريكاي جنوبي تقسيم مي‌شود و با مساحت ۴۲۵۴۹۰۰۰ كيلومتر مربع[1] بيش از 000/000/881 تن از ساكنان كره زمين را در خود جاي داده است كه بيشتر به زبانِ‌هاي انگليسي، فرانسه، اسپانيولي و پرتغالي سخن مي‌گويند.[2]

 

قاره آمريكا شامل ۳۵ كشور مستقل و بيش از ۲5 جزيره مستعمره مي‌باشد. در اين ميان، كشورهاي امريكاي شمالي وضعيت اقتصادي بهتري دارند.[3] از كشورهاي مستقل اين قاره، مي‌توان ايالات متحده امريكا، كانادا، مكزيك، برزيل، آرژانتين، كلمبيا، ونزوئلا، پرو، كوبا، شيلي، گواتمالا، نيكاراگوئه، اروگوئه، اكوادور، پاناما، دومينيكن، جامائيكا، كاستاريكا، بوليوي، هندوراس، السالوادور، پاراگوئه، ترينيداد و توباگو، و هائيتي را نام برد. برخي كشورهاي غير مستقل قاره امريكا عبارتند از: گوادلوپ، مارتينيك، و گويان زير سلطه فرانسه؛ مونتسرات و برمودا مستعمرات بريتانيا؛ ويرجين متعلق به ايالات متحده امريكا و انگليس، آروبا و آنتيل مستعمرات هلند؛ و پورتوريكو مستعمره ايالات متحده امريكا. حكومت همه كشورهاي مستقل قاره امريكا، جمهوري يا جمهوري فدرال مي‌باشد.[4]

 

 قاره امريكا نخستين بار در ۱۲ اكتبر ۱۴۹۲م. به دست كريستف كلمب (Christopher Columbus) دريانورد ايتاليايي شناسايي شد.[5] وي با هزينه دولت اسپانيا با اميد به فتح سرزمين‌هاي جديد و تأمين نياز اروپا به ادويه و گياهان معطر و دارويي، هنگامي كه قصد داشت به هند سفر كند، بر حسب اتفاق به قاره امريكا رسيد.[6] وي همراه 90 خدمه با سه كشتي در پي سفري 35 روزه عرض اقيانوس اطلس را پيموده و پاي به سرزميني ناشناخته گذاشت كه بعدها آن را امريكا ناميدند.[7] پنج سال پس از نخستين سفر كريستف كلمب، امريگو وسپوچي (Amerigo Vespucci) كاشف و نقشه‌نگار ايتاليايي بدين قاره سفر نمود و از مكان‌هايي بيشتر ديدن نمود. واژه امريكا نيز برگرفته از نام او است. اين نام را (مارتين والدسيمولر Waldseemuller Martin) جغرافيدان آلماني بر اين سرزمين نهاد.[8]

 

 برخي تاريخ‌نگاران نخستين مسلمانان قاره امريكا را دريانوردان عرب مي‌دانند كه پيش از سفرهاي كريستف كلمب، به اين سرزمين ناشناخته پاي ‌گذاردند.[9] شواهدي در دست است كه برخي قبايل بومي امريكا به زبان عربي نيز سخن مي‌گفتند.[10] بررسي آثار بازمانده سرخ‌پوستان نوادا در ويرانه‌هاي ايالت‌هاي جنوب غربي امريكا و شناسايي سنگ‌نوشته‌هايي با خط كوفي[11] و يا حتي نقوش اسماء الله[12] به فرضيه حضور مسلمانان پيش از شناسايي قاره امريكا به دست كريستف كلمب قوت بخشيده است.

 

شريف ادريسي، جغرافيدان مسلمان، نيز در كتاب خود با نام نزهة المشتاق في اختراق الآفاق از سفر مسلمانان به جزايري كه اكنون كارائيب خوانده مي‌شود، ياد نموده است.[13] همچنين مسعودي در مروج الذهب و معادن الجوهر از مسلماني به نام خشخاش بن اسود ياد كرده كه از اهالي كوردوبا بوده و با كشتي به قاره غربي رسيده و از آن‌جا غنايم فراوان با خود آورده است.[14]

 

كريستف كلمب مترجمان و ملوانان عرب را در سفر خود به غرب همراه داشت.[15] نوشته‌هاي وي از همراهي هشت ملوان عرب در سفرهايش به سوي آب‌هاي غربي اقيانوس اطلس حكايت دارد. در برخي از منابع، مصطفي زموري نخستين مسلماني دانسته شده كه به سال 1539م. به آمريكا پاي نهاد.[16] آلكساندر راسل وب (Alexander Russell Webb) از نخستين چهره‌هاي برجسته گرونده به اسلام در امريكا بود كه به سال 1888 مسلمان شد.[17]

 

بسياري بر اين باورند كه موج جديد گرايش به اسلام در امريكا با ظهور جنبش امت اسلام و سران آن مانند والاس فرد محمد (Wallace Fard Muhammad)، اليجا محمد (Elijah Muhammad) و مالكوم ايكس Malcom X آغاز گشت. ميان سال‌هاي 1960تا 1970م. موج مهاجرت اعراب و ساكنان آسياي جنوب شرقي به گسترش اسلام در امريكا سرعت بخشيده كه تا امروز ادامه دارد.

 

دين بيشتر مردم قاره امريكا مسيحيت است و مذاهب پروتستان در امريكاي شمالي و مذهب كاتوليك در امريكاي مركزي و جنوبي پيروان بيشتري دارند.[18]

 

 اقليت مردم در قاره امريكا مسلمان هستند و جمعيت حج‌‌گزار اين كشورها بسيار اندك است و سازماندهي مشخصي براي خواستاران اين سفر معنوي در اين كشورها وجود ندارد. تنها چهار كشور ايالات متحده امريكا، ونزوئلا، كانادا، و ترينيداد و توباگو داراي دفاتر مسافرتي مورد تاييد سازمان حج عربستان هستند[19] و مسلمانان ديگر كشورها معمولاً از طريق ديگر كشورها به مكه اعزام مي شوند. براي مثال، در كشور برزيل، شهروندان لبناني سالانه يك كاروان از مسلمانان اين كشور را از طريق كشور لبنان به حج اعزام مي‌كنند.

 

بيشتر كشورهاي امريكاي لاتين به علت روابط مناسب با دولت عربستان، از تبليغات بر ضد حاكمان عربستان در ايام حج نگرانند و با شعار «مكه مكان جدل و ستيز نيست؛ براي عبادت سفر كنيد!» هنگام دادن ويزا به حاجيان سخت‌گيري مي‌كنند. معمولا تازه‌مسلمانان به ويژه شيعيان به سختي ويزاي حج دريافت مي‌كنند. كشور ايالات متحده امريكا از ميان كشورهاي اين قاره داراي جمعيت حج‌‌گزار درخور توجهي است.

 

ايالات متحده امريكا (United States Of America): ايالات متحده برگرفته از واژه فرانسوي États-Unis كشوري است با وسعت 9826675 كيلومتر مربع در امريكاي شمالي كه اكنون سومين كشور پهناور و پر جمعيت جهان به شمار مي‌رود.[20] تا تاريخ جولاي 2011م. جمعيت ايالات متحده امريكا بر پايه اعلام اداره امور آمار اين كشور 313847465 تن است.[21]

پايتخت ايالات متحده امريكا شهر واشنگتن دي سي است و جايگاه سازمان ملل در اين كشور و در شهر نيويورك قرار دارد. حكومت ايالات متحده امريكا جمهوري فدرال است. زبان رسمي براي اين كشور معرفي نشده؛ اما زبان انگليسي زبان ملي اين كشور قلمداد مي‌شود و خط رسمي اين كشور لاتيني است.[22] اداره آمار ايالات متحده هرگز درباره وضعيت مذهبي شهروندان امريكايي اطلاعاتي گردآوري نمي‌كند؛ اما آگاهي‌هايي درباره مسلمانان اين كشور از سوي برخي سازمان‌ها و موسسات اين كشور منتشر شده است:

 

 

 

 

 روابط ايالات متحده امريكا و عربستان سعودي: روابط سياسي ميان عربستان سعودي و ايالات متحده به هجدهم ژانويه 1919م. بازمي‌گردد كه شاهزاده فيصل در كنفرانس صلح پاريس با رئيس جمهور وقت ايالات متحده وودرو ويلسون (Woordrow Wilson) ديدار كرد. نخستين توافقنامه سياسي ميان ايالات متحده امريكا و عربستان سعودي در هفتم نوامبر سال 1933م. به امضاي دو طرف رسيد كه افزون بر مذاكرات سياسي در زمينه‌هاي تجاري و كشتيراني ملاحظاتي را در بر داشت و مقدمه‌اي براي گسترش روابط دو كشور شد.[27] در چهاردهم ژانويه 1974م. ريچارد نيكسون (Richard Nixon) رئيس جمهور امريكا به عربستان سعودي سفر كرد و با فيصل، شاه عربستان، ديدار نمود.[28] در 17 ژوئن 1985م. شاهزاده سعودي، سلطان بن عبدالعزيز، با همكاري مقام‌هاي امريكايي با فضاپيماي ديسكاوري امريكا (Discovery Shutlle) گرداگرد كره زمين گشت و نخستين مسلمان سفركرده به فضا لقب يافت.[29]

 

 تا پيش از ورود شركت‌هاي آمريكايي به اين منطقه، درآمد ملي دولت عربستان تنها از راه سفر حاجيان و زائران حرم نبوي تامين مي‌شد. شركت نفتي آرامكو (Aramco)كه به دست امريكايي‌ها تاسيس شد، سهمي بسزا در گسترش اقتصادي عربستان سعودي داشته است.[30]

 

روابط فرهنگي دو كشور بيشتر در زمينه پذيرش دانشجويان سعودي در دانشگاه‌هاي امريكا با بورسيه تحصيلي دولت عربستان مي‌باشد. به گزارش سخنگوي سفارت عربستان، شمار دانشجويان عربستاني در دانشگاه‌هاي ايالات متحده تا سال 2011م. بيش از 47000 تن بوده است. دانشجوياني كه در سال 2011م. وارد دانشگاه‌هاي ايالات متحده شدند، 6300 تن بوده‌اند كه نسبت به سال 2005م. 3800 تن به شمار آن‌ها افزوده شده است.[31]

 

در تهاجم عراق به كويت در آگوست سال 1990م. دولت امريكا كه نگران منابع نفتي خود در عربستان بود، با ارسال 5000 نيروي نظامي و شمار فراوان هواپيماي جنگي اف ـ 16 در حمايت از نيروهاي سعودي در جنگي كه آن را طوفان صحرا (Desert Storm) ناميدند، نيروهاي عراقي را عقب راندند. در 2010م. بزرگ‌ترين محموله نظامي امريكا با ارزش بيش از 60 ميليارد دلار به عربستان سعودي فروخته شد.

 

 برخي بر آنند كه عمر ابن سعيد (Omar Ibn Said) نخستين بومي امريكايي از اهالي شمال كارولينا بود كه به سفر حج مشرف شد. وي يكي از افراد تحصيل كرده بوده كه در جنگ به اسارت درآمد و به عنوان برده فروخته شد. او تا پايان زندگي خود برده بود و با وجود زندگي سخت، عبادات اسلامي و به ويژه حج را انجام داد . او در زندگي‌نامه خويش به سفر حج خود در سال 1826م. اشاره كرده است.[32] پيش از سال 1854م. نيز نيكلاس سعيد (Nicholas Said) به سفر حج رفت و خاطرات سفرش را به صورت مفصل در بخشي از زندگينامه‌اش به سال 1873م. منتشر كرد.[33]

 

اسناد بيشتري در نيمه دوم سده بيستم م. از شركت مسلمانان امريكايي در مراسم حج وجود دارد. مالكوم ايكس(Malcom X) برجسته‌‌ترين مسلمانان امريكايي است كه به سفر حج رفته است. (← مالكوم ايكس) وي زاده اوماها در ايالت نبراسكا به سال 1925م. است. پدرش در كليساي تعميدي امريكايي سمت داشت و در انجمن­هاي مبارزه بر ضد تبعيض نژادي تلاش مي‌كرد.[34] مالكوم در 1964م. با هواپيما نيويورك را به مقصد جده ترك كرد و در 19 آوريل همان سال حج گزارد. وي در زندگينامه‌اش كه در پي مرگش منتشر شد، به زمينه‌هاي سفر حج خود اشاره مي‌كند. به باور او، مكه تنها جايي است كه انسان‌ها با نژادهاي گوناگون يكسانند. او نگرش خود از معنويت حج و معارف و مناسك آن را همراه تأكيد بر جنبه وحدت‌بخش حج وصف كرده و در برابر از تبعيض نژادي در امريكا و نفرت‌پراكني بر ضد سياهان سخن گفته است.[35] انتشار نامه‌هايي كه وي براي خانواده‌اش در سفر حج نوشته، انگيزه‌اي فراوان در ميان مسلمانان براي رفتن به حج ايجاد كرده است.[36] او مورد استقبال فيصل، وليعهد عربستان سعودي، قرار گرفت. همچنين در سپتامبر سال 1964م. كه براي انجام اعمال عمره مفرده به مكه سفر كرده بود، از دانشگاه مدينه بورسيه تحصيلي دريافت نمود.

 

از ديگر مسلمانان امريكايي كه به زيارت خانه خدا رفته، اكرم والي پايه‌‌گذار نخستين مسجد و مركز رسمي مسلمانان در كليولند است. نام اصلي او والتر گِرِگ (Walter Gregg) بود. وي به سال 1904م. در برايان زاده شد. در دانشگاه تگزاس در رشته مهندسي برق پذيرفته شد و هنگامي كه براي شركت در سميناري به نَشويل (Nashville) رفته بود، در حاشيه يكي از نشست‌هاي مذهبي اين سمينار به اسلام علاقه‌مند شد. در سال 1923م. به اسلام گرويد و نام اكرم والي را براي خود برگزيد. به سال 1937م. نخستين مسجد را در كليولند بنا نهاد و خود به مدت 52 سال امام جماعت اين مسجد بود. وي دوبار به سال‌هاي 1957 و 1986م. به زيارت خانه خدا رفت.[37]

 

وريث دين محمد (WarithDeen Mohammed) ديگر مسلمان امريكايي است كه به سال 1977م. به عنوان رهبر جمعيت اسلامي امريكا با گروهي300 نفري از اعضاي جنبش ملي اسلامي امريكا، رهسپار سفر حج شد.[38]

 

از ميان مسلمانان امريكايي هم‌روزگار ما، مايكل ولف تجارب و خاطرات خود را از سفر حج در يك كتاب و فيلم گزارش نموده است. مايكل ولف (Michael Wolfe) نويسنده، شاعر و مستندساز امريكايي است كه در پي گرويدن به اسلام به سال 1990م. به زيارت خانه خدا رفت و به سال 1993م. سفرنامه خود را در كتابي با نام «حج : حاجي امريكايي» در مكه به چاپ رساند.[39] همچنين به سال 1997م. كتاب «هزاران راه به مكه» را كه چكيده اي از سفر 21 خاورشناس به خانه خدا است، انتشار داد. او به سال 2003م. جايزه بهترين كتاب ديني سال را براي كتاب «بازگشت اسلام» دريافت كرد. افزون بر كتاب و نشريه، مايكل ولف با به تصوير كشيدن سفر حج در آپريل 1997م. براي يكي از شبكه‌هاي تلويزيوني، جايزه بهترين برنامه رسانه‌اي انجمن مسلمانان امريكا را دريافت نمود.[40]

 

خاطرات حج بسياري از مسلمانان امريكايي مورد استقبال نشريات و مجلات گوناگون امريكا مانند لس آنجلس تايمز(Los Angels Times)[41] و واشنگتن پست(Washington Post) قرارگرفته است.[42] خاطرات مايكل جانسن (Michael E. Johnson) كه به سال 1967م. به اسلام گرويد و در سال 1973م. به زيارت خانه خدا رفت (← جانسن، مايكل) در 1974م. در مجله جهاني ارامكوAramco World) Magazine) به چاپ رسيد[43] و سرآغاز بازتاب خاطرات زائران امريكايي خانه خدا در نشريات اين كشور بود.

 

از ديگر امريكايي‌هايي كه با انتشار قسمت‌هايي از سفرنامه حج خود در مجله عزيزه (Azizah) به سال 2001م. مورد توجه قرار گرفت، خانم بتي حسن امينBetty Hasan) Amin) بود. وي كه در سن 17 سالگي بر اثر سانحه رانندگي دچار معلوليت جسمي شده، در مقاله‌اي با نام «حج با صندلي چرخدار» به وصف مقاومت خود در برابر سختي‌هاي اين سفر معنوي پرداخته است.[44]

 

 بيشتر مسلمانان كشورهاي لاتيني حج را فرصتي مي دانند كه خدا به آنان اعطا نموده و به شركت در اين فريضه علاقه دارند؛ اما حج هيچ بازتابي در جامعه سياسي و اجتماعي امريكا ندارد. در سال‌هاي اخير، با افزايش ميزان گرايش مردم امريكا به دين اسلام، تقاضا براي شركت در مراسم حج در ميان مسلمانان امريكايي بيشتر شده است. در اين جدول، شمار ويزاهاي حج صادر شده براي امريكايي‌ها كه متناسب با شمار حاجيان كشور امريكا مي‌باشد، در سال‌هاي اخير نمايش داده شده است.[45]

 

 

 

هم‌زماني تعطيلات زمستاني كريسمس با موسم حج تمتع در دسامبر 2006م. موجب شد شمار حاجيان آمريكايي افزايش يابد وبسياري از شهروندان امريكايي كه نمي‌توانند سه هفته مرخصي بگيرند، در اين سال فرصت را غنيمت شمردند و به حج رفتند.[46] شيوع بيماري آنفلوانزا و هشدارها و ممنوعيت‌هاي پزشكي دولت امريكا به سال‌هاي 2007 و 2008م. باعث شد تا بسياري از خواستاران حج در آن سال‌ها سفر خود را لغو نمايند. از اين رو، شمار حاجيان امريكايي در اين دو سال با كاهشي چشمگير روبه‌رو شد. در زمينه مراقبت‌هاي بهداشتي، دولت امريكا تمهيداتي ويژه را براي مسافران مكه در نظر گرفته و آن‌ها را ملزم نموده كه افزون بر واكسن مننژيت‌، ‌دوهفته پيش ازسفر‌، ‌واكسن هپاتيتA و هپاتيتB را تزريق كنند. كارت زرد كه پس از واكسيناسيون به افراد داده مي‌شود، از مدارك ضروري براي سفر به عربستان سعودي به شمار مي‌رود.

 

براي بيشتر كاروان‌هاي امريكايي، افزون بر خادمان ويژه، محافظ امنيتي در نظر گرفته‌اند كه در هتل و منا شبانه‌روز مراقبت‌هاي ويژه براي پيشگيري از ربودن اتباع امريكايي و سرقت اموال آن‌ها انجام مي‌دهند.[47] سفر حاجيان به عربستان در ايام حج يكسره به صورت پروازي صورت مي‌گيرد. گاه كساني كه از واشنگتن سفر خود را آغاز مي‌كنند، نخست راهي لندن و سپس رهسپار مدينه مي‌شوند.[48] در ايام حج بيش از 50 پرواز كه بيشتر از فرودگاه جان اف كندي در نيويورك به سوي جده صورت مي‌گيرد، امريكايي‌ها را براي ‌گزاردن فريضه حج جا به جا مي‌كند.[49]

 

در كشور ايالات متحده، نهادي ويژه براي سازما‌‌ن‌دهي اعزام زائران بيت الله الحرام وجود ندارد. سفارت عربستان در واشنگتن مسؤوليت تامين امنيت مسافران و كنترل آژانس‌هاي ثبت نام خواستاران سفر حج را بر عهده ‌دارد.[50] همه آژانس‌هاي مسؤول انتقال مسافران خانه خدا به شيوه‌هاي گوناگون از جمله ارائه جزوه آموزشي، پاسخ به سؤال‌هاي رايج و نمودار مناسك حج ، مي‌كوشند بر آگاهي مشتريان خود بيفزايند. از آن‌جا كه بيشينه مسلمانان امريكا را اهل تسنن تشكيل مي‌دهند، براي راهنمايي و آموزش مناسك حج معمولا يك مفتي از جانب آژانس معرفي مي‌شود كه علاقه‌مندان براي آشنايي بيشتر با اعمال حج مي‌توانند با او به مكاتبه بپردازند.[51]

 

در برنامه‌هاي مراكز ثبت نام حجاج، معمولاً اقامت در مدينه از چهار روز درنمي‌گذرد. در برخي از بسته‌هاي پيشنهادي، فقط اقامت در مكه وجود دارد. شماري از آژانس‌هاي زير نظارت سفارت عربستان در ايالات متحده امريكا براي حج نيابتي نيز ثبت نام مي‌كنند كه هزينه آن براي اعمال حج سال 2012م. نزديك 2000 دلار تعيين شده است. فرايند ثبت نام براي خواستاران حج به صورت اينترنتي است و آژانس‌هاي طرف قرارداد با سفارت عربستان سعودي در امريكا، گزينه‌هايي متنوع را در اختيار خواستاران ثبت نام قرار مي‌دهند. اين گزينه‌ها به صورت بسته‌هاي پيشنهادي به معرفي كامل برنامه سفر مي‌پردازد و هتل‌هاي محل اقامت و حتي فاصله آن‌ها تا حرم و زمان مسير را اعلام مي‌كند و فهرست امكانات رفاهي همچون رايانه و دسترسي به اينترنت و امكانات ديگر را در اختيار حاجيان قرار مي‌دهد.[52]

 

شهروندان امريكايي با مراجعه به سايت‌هاي معرفي شده از سوي سازمان حج عربستان سعودي، ثبت نام و مدارك خود را ارسال و هزينه‌هاي سفر را به صورت اينترنتي پرداخت مي‌كنند. از آن پس، مهم‌ترين بخش براي گرفتن تاييديه از سوي سفارت عربستان، پركردن فرم ويزا است. از كساني كه پيشتر ديني ديگر داشته و سپس به اسلام گرويده‌اند، خواسته مي‌شود تا از مراكز اسلامي تأييدنامه بياورند. تأييدنامه‌هاي مراكز رسمي شيعيان مورد تاييد سفارت عربستان نيست و شيعيان ناچارند به مراكز اسلامي اهل تسنن مراجعه ‌كنند.[53]

 

هزينه حج تمتع به سال 2011م. از5200 تا 6300 دلار امريكا بوده كه به تناسب امكانات رفاهي و مدت حج بين 10 تا 16 روز نوسان داشته است.[54] بالا‌ترين هزينه براي عمره مفرده در ماه مبارك رمضان است كه تقريباً 500 تا 2500 دلار براي سه شب اقامت در مكه و سه شب در مدينه مي‌باشد.[55] برخي از آژانس‌ها لباس احرام و ديگر نيازمندي‌هاي حاجيان را با بهاي حدود 120 دلار امريكا به صورت هديه در اختيار حاجيان قرار مي‌دهند.[56] در سال 2011م. مبلغ قرباني150 دلار بوده كه آژانس از حاجيان دريافت مي‌كند.[57]

 

دولت امريكا براي حضور شهروندان امريكايي در مناسك حج محدوديت‌هاي فراوان به كار مي‌گيرد كه مهم‌ترين آن‌ها پيشگيري از ثبت نام ديگر بار براي حج‌گزاران تا پنج سال بعد است. براي مسلمانان امريكايي، دشوار‌ترين بخش اين سفر معنوي، بازگشت به كشور خود است. در سال‌هاي اخير، گزارش‌هاي فراوان از بازجويي‌هاي بيش از اندازه و دراز مدت در فرودگاه براي اين افراد در دست است.[58] گروه‌هاي حامي حقوق مدني مسلمانان، از جمله شوراي روابط اسلامي امريكا (CAIR) توصيه‌هايي براي زائران منتشركرده و به آن‌ها سفارش كرده‌اند كه در انتظار اين بازجويي‌‏ها باشند و به آن‌ها در چارچوب قانون پاسخ دهند. شوراي روابط اسلامي امريكا در اوايل دهه 1990م. با شعبه‌هاي فراوان در ايالات متحده امريكا، با هدف ترويج فرهنگ و انديشه اسلامي و نيز دفاع از حقوق مسلمانان امريكا تشكيل شد.

 

مراسم استقبال از زائران امريكايي معمولاً در مراكز اسلامي صورت مي گيرد. برخي از مردم نيز به فرودگاه مي‌روند. به سبب اين‌كه قرباني كردن گوسفند پيش پاي حاجي از سوي مسيحيان مورد استهزا قرار نگيرد، از اين كار پرهيز مي‌شود.

 

 

 

---