الانباء المبینة فی فضل المدینه
کتابی گم‌شده در تاریخ محلی و فضیلت‌های مدینه، نوشته قاسم ابن عساکر شافعی (م.600ق.) از این کتاب نسخه‌ای در دست نیست و از نام آن برمی‌آید که اثری در فضیلت مدینه بوده است. اما سخاوی نام آن را در میان فهرست آثار تاریخ محلی مدینه آ
كتابي گمشده در تاريخ محلي و فضيلتهاي مدينه، نوشته قاسم ابن عساكر شافعي (م.600ق.)
از اين كتاب نسخهاي در دست نيست و از نام آن برميآيد كه اثري در فضيلت مدينه بوده است. اما سخاوي نام آن را در ميان فهرست آثار تاريخ محلي مدينه آورده است.[1] شماري از منابع، نام اين كتاب را به شكل فضائل المدينه ضبط كردهاند.[2]
ابومحمد قاسم بن علي ابن عساكر، فرزند ابن عساكر نويسنده تاريخ مدينة دمشق، به سال 527ق. در دمشق زاده شد.[3] علمآموزي را در كودكي نزد پدر آغاز كرد و از پدر و مشايخ او حديث شنيد. بعدها به شهرهاي گوناگون، از جمله مكه و مدينه، سفر كرد و از محضر دانشوران بسيار كسب دانش كرد.[4] در نگارش كتاب تاريخ دمشق، با پدر همكاري داشت و پس از او رئيس دار الحديث النوريه دمشق شد. در كتب رجال، به زهد و تقواي او اشاره كرده و آوردهاند كه در حفظ موقوفات دارالحديث، اهتمام بسيار داشت و حتي از غذاي آن نميخورد و از آب آن وضو نميساخت.[5] از آثار او ميتوان به الجامع المستقصي في فضائل المسجد الاقصي وكتاب فضائل الجهاد اشاره كرد.[6]
سخاوي (م.902ق.) در اعلان بالتوبيخ نام كتاب را آورده؛ اما تصريح نكرده كه آن را ديده است. وي در كتاب ديگر خود التحفة اللطيفه از تدريس اين اثر در مكه تا سالهاي نيمه دوم سده هشتم ق. خبر داده است.[7] با اين حال، جز ابن نجار (م.643ق.) نويسنده كتاب الدرة الثمينة في اخبار المدينه كه شاگرد بيواسطه قاسم بن عساكر است، هيچ يك از منابع تاريخ و فضائل مدينه به اين كتاب استناد نكردهاند.
بخشي از كتاب كه در الدرة الثمينه حفظ شده، شامل حديثهاي پيامبر است، با اين موضوعات: دعاي پيامبر در حق مردم مدينه[8]، خبر دفن هارون پيامبر در اُحد[9]، حدود حرم مدينه[10]، فضيلت علمآموزي در مسجد مدينه[11]، و فضيلت بقيع.[12] قاسم بن عساكر اين حديثها را از عبدالرحمن بن ابي حسن داراني[13] (م.558ق.)، يحيي بن علي قرشي[14] (م.534ق.)، ابوالقاسم سوسي[15] (م.548ق.)، و محمد بن ابراهيم بن محمد بن سعدويه[16] (م.550ق.) كه همه از مشايخ مشترك او و پدرش و از دانشوران شام بودهاند[17]، گزارش كرده است.
منابع
الاعلان بالتوبيخ: شمس الدين السخاوي (م.902)، به كوشش فرانز روز، بيروت، دار الكتب العلميه؛ تاريخ الاسلام و وفيات المشاهير: الذهبي (م.748ق.)، به كوشش عمر عبدالسلام، بيروت، دار الكتاب العربي، 1410ق؛ التحفة اللطيفه: شمس الدين السخاوي (م.902ق.)، قاهره، دار الثقافه، 1399ق؛ الدرة الثمينة في اخبار المدينه: محمد بن محمود النجار (م.643ق.)، به كوشش صلاح الدين، مركز بحوث و دراسات المدينه، 1427ق؛ شذرات الذهب: عبدالحي بن العماد (م.1089ق.)، به كوشش الارنؤوط، بيروت، دار ابن كثير، 1406ق؛ طبقات الشافعية الكبري: تاج الدين السبكي (م.771ق.)، به كوشش الطناحي و عبدالفتاح، هجر للطباعة و النشر، 1413ق؛ كشف الظنون: حاجي خليفه (م.1067ق.)، بيروت، دار الكتب العلميه، 1413ق؛ هدية العارفين: اسماعيل پاشا (م.1339ق.)، بيروت، دار احياء التراث العربي.
سيد مجتبي حسيني
[1]. نك: الاعلان بالتوبيخ, ص274.
[2]. كشف الظنون, ج2, ص1278؛ هدية العارفين, ج1, ص828.
[3]. تاريخ الاسلام, ج42, ص471؛ شذرات الذهب, ج6, ص564.
[4]. تاريخ الاسلام, ج42, ص471-473.
[5]. تاريخ الاسلام, ج42, ص473؛ طبقات الشافعيه، ج2، ص96.
[6]. هدية العارفين, ج1, ص828.
[7]. التحفة اللطيفه، ج2, ص404.
[8]. الدرة الثمينه، ص122.
[9]. الدرة الثمينه، ص185.
[10]. الدرة الثمينه، ص152-153.
[11]. الدرة الثمينه، ص239-240.
[12]. الدرة الثمينه، ص447-448.
[13]. الدرة الثمينه, ص138-185، 239، 446.
[14]. الدرة الثمينه، ص120.
[15]. الدرة الثمينه، ص447.
[16]. الدرة الثمينه، ص152.
[17]. تاريخ الاسلام, ج38, ص251؛ ج37, ص340؛ ج36, ص363.