باب زیاد
از درهای ضلع‌غربی مسجدالنبی باب زیاد در دیوار غربی مسجد النبی، میان باب الرحمه و خوخه ابوبکر قرار داشت.[1] زیاد بن عبیدالله بن عبدالمَدان حارثی، امیر مکه و مدینه (حک: 138-141ق.) در دوره منصور عباسی (حک: 136-158ق.) در گسترشی که به ویرانی دارا
از درهاي ضلعغربي مسجدالنبي
باب زياد در ديوار غربي مسجد النبي، ميان باب الرحمه و خوخه ابوبكر قرار داشت.[1] زياد بن عبيدالله بن عبدالمَدان حارثي، امير مكه و مدينه (حك: 138-141ق.) در دوره منصور عباسي (حك: 136-158ق.) در گسترشي كه به ويراني دارالقضاء (خانه آل عمر در ميان باب الرحمه و باب السلام) انجاميد، اين در را ساخت.[2]
كتيبهاي چوبي از جنس ساج بر روي در قرار داشت كه گزارش منابع از عبارتهاي نقش بسته بر آن متفاوت است. ابن زباله (م.199ق.) تنها به عبارت شامل دستور خليفه درباره گسترش و نيز تاريخ انجام آن اشاره كرده است.[3] به گزارش فيروزآبادي (م.817ق.) عبارتهايي شامل بسمله و آيه 255 بقره/2 (آية الكرسي) و نيز گواهي به نبوت پيامبر9 بر آن كتيبه نقش بسته بود. اين عبارت به فرمان خليفه براي گسترش مسجد و ويراني دار القضاء و تبديل آن به ميدان و تاريخ انجام آن گسترش نيز اشاره داشت.[4] حربي (م.285ق.) افزون بر آن كلمات، جملاتي در مدح منصور عباسي و نسبت او با پيامبر9 و اختصاص گسترش مسجد به وي به سبب همين قرابت را ياد كرده است.[5]
به سال 310ق. به فرمان مقتدر عباسي (حك: 295-320ق.) براي همه درهاي مسجد النبي، لنگههايي از چوب ساج ساخته
شد.[6] درباره سرنوشت باب زياد در دورههاي پسين گزارشي در دست نيست. تنها سمهودي درباره زمان آن به عبارت مبهم «در هنگام بازسازي ديوار غربي برداشته شد»[7] بسنده كرده است. با عنايت به گزارش ابن جبير (م.614ق.) كه به سال 579ق. از مسجد ديدار كرده و از اين در نامي نبرده[8]، بسته شدن آن بايد پيش از اين تاريخ صورت گرفته باشد.
شد.[6] درباره سرنوشت باب زياد در دورههاي پسين گزارشي در دست نيست. تنها سمهودي درباره زمان آن به عبارت مبهم «در هنگام بازسازي ديوار غربي برداشته شد»[7] بسنده كرده است. با عنايت به گزارش ابن جبير (م.614ق.) كه به سال 579ق. از مسجد ديدار كرده و از اين در نامي نبرده[8]، بسته شدن آن بايد پيش از اين تاريخ صورت گرفته باشد.
منابع
وفاء الوفاء: السمهودي (م.911ق.)، به كوشش محمد عبدالحميد، بيروت، دار الكتب العلميه، 2006م؛ المسالك و الممالك: ابوعبيد البكري (م.487ق.)، به كوشش ادريان فان ليوفن و اندري فيري، دار الغرب الاسلامي، 1992م؛ رحلة ابن جبير: محمد بن احمد (م.614ق.)، بيروت، دار مكتبة الهلال، 1986م؛ المناسك و اماكن طرق الحج: ابواسحق الحربي (م.285ق.)، به كوشش حمد الجاسر، رياض، دار اليمامه، 1401ق؛ المغانم المطابه: محمد الفيروزآبادي (م.817ق.)، مدينه، مركز بحوث و دراسات المدينه، 1423ق؛ التعريف بتاريخ و معالم المسجد النبوي الشريف: ضياء محمد عطار، جده، كنوز المعرفه، 1432ق؛ اخبار المدينه: محمد ابن زباله (م.199ق.)، به كوشش ابن سلامه، مركز بحوث و دراسات المدينه، 1424ق.
ابوالفضل رباني