باب النبی در مسجد النبی
از درهای ضلع شرقی مسجد النبی باب النبی نخستین[1] و به گزارشی، دومین[2] درِ دیوار شرقی مسجد النبی از سمت قبله بوده است. در پی ویران‌سازی حجره‌های همسران پیامبر و پیوستن آن‌ها به مسجد النبی به دستور ولید بن عبدالملک (ح
از درهاي ضلع شرقي مسجد النبي
باب النبي نخستين[1] و به گزارشي، دومين[2] درِ ديوار شرقي مسجد النبي از سمت قبله بوده است. در پي ويران‌سازي حجره‌هاي همسران پيامبر و پيوستن آن‌ها به مسجد النبي به دستور وليد بن عبدالملك (حك:86-96ق.) و به دست عمر بن عبدالعزيز، والي حرمين شريفين (حك: 87-93ق.) به سال 88ق. در برابر خانه و مرقد پيامبر(صلي الله عليه و آله) دري به نام باب النبي ساخته شد.[3] برخي هنگام ساخت آن را روزگار مهدي عباسي (حك: 158-169ق.) دانسته‌اند.[4] بر اين اساس، سخن مراغي (م.816ق.) صحيح به نظر نمي‌رسد كه نامگذاري در را به سبب ورود پيامبر(صلي الله عليه و آله) از آن دانسته[5] و برخي متأخران نيز از گفته او پيروي كرده‌اند.[6] گويا قرار داشتن باب در برابر قبر مطهر پيامبر(صلي الله عليه و آله) سبب اين نامگذاري بوده است.[7]
در سده سوم ق. درسمت بيروني باب النبي آيه164 بقره:/2: {انّ فِي خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ وَ اخْتِلاَفِ اللَّيْلِ وَ النَّهَارِ وَ ... بَيْنَ السَّمَاءِ وَ الْأَرْضِ لَآيَاتٍ لِقَوْمٍ يَعْقِلُونَ} و بر طاق آن، در سمت چپ، عبارت «هذا ما انتهي عمل اهل بيت المقدس»[8] نقش بسته بود كه نشان دهنده مكان پايان گسترش به دست كارگران بيت المقدسي در دوران هارون خليفه عباسي (حك: 170-193ق.) بود.
هنگام برداشته شدن باب النبي به درستي دانسته نيست. گويند كه اين باب، در بازسازي ديوار شرقي برداشته شد.[9] گويا هدف از اين بازسازي، ترميم ديوار شرقي به سال 173ق. به دست محمد بن عبدالله بن سليمان، والي هارون عباسي (حك:170-193ق.) بوده است.[10] پس از برداشتن در، پنجره‌اي در آن قسمت قرار داده شد كه از آن‌جا، آرامگاه پيامبر(صلي الله عليه و آله) ديده مي‌شد.[11]
از سرنوشت اين در تا دوره سلطان عبدالمجيد عثماني (حك: 1255-1277ق.) آگاهي در دست نيست. در اين دوره، به دستور وي، براي مشخص شدن مكان باب النبي، با بهره‌وري از سنگ‌هاي قرمز رنگ، طاقي بالاي مكان در ساخته شد. اين طاق كه اكنون نيز وجود دارد، بر دو ستون تزيين شده استوار است. پنجره‌اي مسي و زرد رنگ نيز در زير طاق قرار دارد. بر بالاي آن كنگره زيبايي است كه با سنگ تزيين شده و آيه 56 احزاب/33: {إِنَّ اللهَ وَ مَلاَئِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَي النَّبِيِّ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَيْهِ وَ سَلِّمُوا تَسْلِيماً} بر آن نقش بسته است.[12]
اصطلاح باب النبي در روايت‌هاي گوناگون ياد شده است[13]؛ اما مقصود از آن، همين باب النبي نيست؛ زيرا چنان‌كه گفته شد، اين باب سال‌ها پس از رحلت پيامبر ساخته شده است. مقصود از باب النبي در روايت‌ها، مكاني است كه پيامبر در زمان گزارش در آن حضور داشته و مكاني معين نيست.
نيز باب النبي نام يكي از درهاي ضلع شرقي مسجدالحرام است.[14] اين نام بر يكي از درهاي مسجد الاقصي در بيت المقدس نيز اطلاق مي‌شده است.[15]
[1]. اخبار المدينه، ص105؛ التعريف بما آنست الهجره، ص103؛ المغانم المطابه، ج1، ص425.
[2]. الدرة الثمينه، ص121.
[3]. المناسك، ص376؛ التعريف بتاريخ، ص415-416.
[4]. الدرة الثمينه، ص121.
[5]. تحقيق النصره، ص118.
[6]. مدينه‌شناسي، ص110.
[7]. التعريف بتاريخ، ص45.
[8]. المناسك، ص389-390.
[9]. اخبار المدينه، ص105.
[10]. المناسك، ص372.
[11]. اخبار المدينه، ص105.
[12]. التعريف بتاريخ، ص416.
[13]. مسند البزار، ج3، ص219؛ المعجم الكبير، ج4، ص59؛ شرح نهج البلاغه، ج6، ص43.
[14]. اخبار مكه، ازرقي، ج2، ص87-88؛ اخبار مكه، فاكهي، ج2، ص188-189؛ موسوعة مكة المكرمه، ج4، ص427.
[15]. البلدان، ص151؛ سفرنامه ناصر خسرو، ص211.