باغ مرجان
سکونتگاه حاجیان ایرانی در دوره‌های معاصر باغ مرجان یکی از سه باغ در جنوب بقیع و مسجد النبی بود که به دست نخاوله* (گروهی از شیعیان مدینه) اداره می‌شد.[1] برخی ‌گزارش‌ها این باغ را موقوفه امام حسن یا امام زین العابدین8 دانسته&zw
سكونتگاه حاجيان ايراني در دوره‌هاي معاصر
باغ مرجان يكي از سه باغ در جنوب بقيع و مسجد النبي بود كه به دست نخاوله* (گروهي از شيعيان مدينه) اداره مي‌شد.[1] برخي گزارش‌ها اين باغ را موقوفه امام حسن يا امام زين العابدين8 دانسته‌اند.[2] قديم‌ترين گزارش درباره باغ مرجان كه به دوران عثماني و به سال1303ق./1885م. بازمي‌گردد، آن را در كوچه جنائز و كنار ديوار بَراني (ديوار خارجي) از ديوارهاي شهر مدينه معرفي مي‌كند. در اين دوره، باغ به فردي به نام مرجان آغا سليم، كليددار حرم نبوي، تعلق داشت و به دست شيعيان نخاوله ساكن در باغ‌هاي پيرامون شهر اداره مي‌شد.[3]
نايب الصدر شيرازي (م.1344ق.) در سفر خود به مدينه به سال 1305ق. از بر‌گزاري مجلس روضه در منزل مرجان آغا در باغ‌هاي محله نخاوله گزارش داده كه با شركت بسياري از عرب و عجم و تركان همراه بوده است.[4] در اين دوره، باغ مرجان از حالت موقوفه بيرون آمده و به ملك خصوصي تبديل گشته است.
در گزارش‌هاي دوران سعودي، اين باغ جاي سكونت حاجيان شيعه به ويژه ايرانيان بود. در سفرنامه‌اي مربوط به سال1334ش. از اين باغ به عنوان باغي وقف زائران ياد گشته و اشاره شده كه آنان از آب استخر باغ براي استحمام و شست‌وشو استفاده مي‌كردند.[5] ابوالفضل توكلي بينا، رئيس سازمان حج در سال‌هاي 1360 و 1361ش. در خاطرات سفر حج خود به سال 1339ش. از اين باغ به عنوان سكونتگاه حاجيان ياد كرده است.[6] در گزارشي ديگر، به تخت‌هايي در اين باغ براي اجاره دادن به حاجيان ساكن در آن اشاره شده است.[7]
اين باغ در گسترش‌هاي چندباره، از ميان رفته است. در جايگاه آن‌كه اكنون در خيابان جنوبي مسجد النبي و پشت ساختمان اصلي دادگاه‌هاي شهر مدينه است، نشاني از آن ديده نمي‌شود.
منابع
با كاروان عشق در سال 72: رسول جعفريان، تهران، مشعر، 1372ش؛ پنجاه سفرنامه حج قاجاري: به كوشش رسول جعفريان، تهران، نشر علم، 1389ش؛ رسائل في تاريخ المدينه (وصف المدينه): ميرزا موسي افندي، به كوشش حمد الجاسر، رياض، دار اليمامه؛ سفرنامه حج و راهنماي حجاج: حسين ذوالقدر شجاعي، تهران، خرمي، 1334ش؛ ميقات حج (فصلنامه): تهران، حوزه نمايندگي ولي فقيه در امور حج و زيارت.
گروه جغرافيا
[1]. ميقات حج، ش5، ص48، «چگونگي حج‌گزاري در ديروز و امروز».
[2]. ميقات حج، ش34، ص227، «ريشه و سرچشمه نخاوله».
[3]. رسائل في تاريخ المدينه، ص53-54.
[4]. پنجاه سفرنامه، ج5، ص480.
[5]. سفرنامه حج و راهنماي حجاج، ص70.
[6]. ميقات حج، ش54، ص151، «حج‌گزاري در سال‌هاي آغازين انقلاب».
[7]. با كاروان عشق، ص375.