بَلدَح فخ

وادی‌ای در غرب مکه و مکان فرود آمدن پیامبر در صلح حدیبیه   بلدح نام وادی‌ای در غرب مکه[1] در مسیر مکه به تنعیم[2] است. این منطقه میان وادی فَخّ، محل شهادت حسین بن علی بن حسن مثنی از نوادگان امام حسن در 169ق.[3] در شش میلی (کمتر ا

وادي‌اي در غرب مكه و مكان فرود آمدن پيامبر در صلح حديبيه

 

بلدح نام وادي‌اي در غرب مكه[1] در مسير مكه به تنعيم[2] است. اين منطقه ميان وادي فَخّ، محل شهادت حسين بن علي بن حسن مثني از نوادگان امام حسن در 169ق.[3] در شش ميلي (كمتر از 12كيلومتر) مكه[4] و حُدَيبيه، محل پيمان حديبيه ميان پيامبر و قريش به سال ششم ق. در حدود 20 كيلومتري مكه[5] قرار دارد.[6] با توجه به اين كه امروز قسمت‌هاي گوناگون فخ به نام‌هاي گوناگون مشهور است، بايد بلدح را ميان زاهر يعني قسمت مياني فخ، و حديبيه دانست.[7] دره مُلحة العراب را از دره‌هاي اين وادي شمرده‌اند.[8] از بلدح به عنوان بخشي از سرزمين بني‌فزاره از تيره‌هاي بني‌غطفان ياد شده است.[9]

 

در سال ششم ق.[10] رسول خدا(ص) براي انجام اعمال حج تمتع همراه با هزاران تن از مسلمانان و با شماري بسيار از چهارپايان كه براي قرباني با گردنبند مشخص شده بودند[11]، به سوي مكه حركت كرد. قريش براي پيشگيري از ورود پيامبر، دويست سوار را به فرماندهي خالد بن وليد[12] يا عكرمة بن ابي‌جهل[13] همراه با شماري زن و فرزند به سرزمين بلدح گسيل داشت و همه چاه‌هاي آن جا را تصرف كرد. از اين رو، پيامبر(ص) ناچار شد در پايين بلدح كه به حديبيه مشهور است[14]، توقف نمايد؛ پستي زمين‌هاي بلدح و سرازير شدن آب‌ دره‌هاي پيرامون همچون اُفاعيه[15] و تين[16] كه از كوه‌هاي پيرامون مسجدالحرام سرچشمه مي‌گيرند، اين وادي را به منطقه‌اي سرسبز با چشمه‌هاي فراوان تبديل كرده بود. بر پايه گزارشي، معاوية بن ابي‌سفيان 10 چشمه در مكه و پيرامون آن جاري كرد كه در پيرامون آن‌ها باغ‌هايي ايجاد شد. در وادي بلدح نيز باغ‌هايي با نام بلدح و ابن العاص (سعيد بن عمرو بن سعيد بن العاص) ايجاد شد. همچنين معاويه چشمه‌هايي در بلدح ايجاد كرد.[17]

 

… منابع

اخبار مكه: الازرقي (م.248ق.)، به كوشش رشدي الصالح، مكه، مكتبة الثقافه، 1415ق؛ الاستيعاب: ابن عبدالبر (م.463ق.)، به كوشش البجاوي، بيروت، دار الجيل، 1412ق؛ اسد الغابه: ابن اثير (م.630ق.)، بيروت، دار الفكر، 1409ق؛ امتاع الاسماع: المقريزي (م.845ق.)، به كوشش محمد عبدالحميد، بيروت، دار الكتب العلميه، 1420ق؛ تاريخ ابن خلدون: ابن‏خلدون (م.808ق.)، به كوشش خليل شحاده، بيروت، دار الفكر، 1408ق؛ دلائل النبوه: البيهقي (م.458ق.)، به كوشش عبدالمعطي، بيروت، دار الكتب العلميه، 1405ق؛ سبل الهدي: محمد بن يوسف الصالحي (م.942ق.)، به كوشش عادل احمد و علي محمد، بيروت، دار الكتب العلميه، 1414ق؛ عيون الاثر: ابن سيد الناس (م.734ق.)، بيروت، دار القلم، 1414ق؛ فخري: ابن الطقطقي (م.709ق.)، به كوشش عبدالقادر، بيروت، دار القلم، 1418ق؛ فرهنگ اعلام جغرافيايي و تاريخي در حديث و سيره نبوي: محمد محمد حسن شراب، ترجمه: شيخي، تهران، مشعر، 1386ش؛ مراصد الاطلاع: صفي الدين عبدالمؤمن بغدادي (م.739ق.)، بيروت، دار الجيل، 1412ق؛ المعارف: ابن قتيبه (م.276ق.)، به كوشش ثروت عكاشه، قم، الرضي، 1373ش؛ معجم البلدان: ياقوت الحموي (م.626ق.)، بيروت، دار صادر، 1995م؛ معجم ما استعجم: عبدالله البكري (م.487ق.)، به كوشش السقاء، بيروت، عالم الكتب، 1403ق؛ مقاتل الطالبيين: ابوالفرج الاصفهاني (م.356ق.)، به كوشش سيد احمد صقر، بيروت، دار المعرفه؛ ميقات حج (فصلنامه): تهران، حوزه نمايندگي ولي فقيه در امور حج و زيارت؛ نهاية الارب: احمد بن عبدالوهاب النويري (م.733ق.)، قاهره، دار الكتب و الوثائق، 1423ق.

 

مهدي اميريان

[1]. معجم البلدان ج1، ص480؛ مراصد الاطلاع، ج1، ص217.

[2]. معجم ما استعجم، ج1، ص273.

[3]. المعارف، ص381؛ مقاتل الطالبيين، ص379؛ الفخري، ص189.

[4]. تاريخ مكه، ص140.

[5]. تاريخ مكه، ص56.

[6]. اخبار مكه، ج2، ص230.

[7]. فرهنگ اعلام جغرافيايي، ص299.

[8]. اخبار مكه، ج2، ص301.

[9]. معجم ما استعجم، ج1، ص273.

[10]. الاستيعاب، ج1، ص43؛ عيون الاثر، ج2، ص172؛ امتاع الاسماع، ج6، ص181.

[11]. اسد الغابه، ج1، ص216؛ تاريخ ابن خلدون، ج2، ص447.

[12]. اسد الغابه، ج1، ص586؛ سبل الهدي، ج5، ص36.

[13]. نهاية الارب، ج17، ص218؛ امتاع الاسماع، ج1، ص279.

[14]. دلائل النبوه، ج4، ص112؛ سبل الهدي، ج5، ص41-42.

[15]. ميقات حج، ش15، ص93، «فرهنگ آثار تاريخي مكه».

[16]. معجم البلدان، ج2، ص69؛ مراصد الاطلاع، ج1، ص288.

[17]. اخبار مكه، ج2، ص230.