بیسان
آبی شیرین شده به دعای پیامبر(ص) در نزدیکی مدینه بیسان نام چشمه‌ای نزدیک مدینه به سوی خیبر بود.[1] در ربیع الاول سال ششم ق. عُیینة بن حِصن فَزاری، رئیس بنی‌فزاره، همراه برخی افراد قبیله خود به شتران پیامبر(ص) در غابه، نزدیک مدینه در
آبي شيرين شده به دعاي پيامبر(ص) در نزديكي مدينه
بيسان نام چشمه‌اي نزديك مدينه به سوي خيبر بود.[1] در ربيع الاول سال ششم ق. عُيينة بن حِصن فَزاري، رئيس بني‌فزاره، همراه برخي افراد قبيله خود به شتران پيامبر(ص) در غابه، نزديك مدينه در مسير شام حمله كرد و مردي از بني‌غِفار را كه مسؤول شتران بود، كشت و همسر او را با خود برد. رسول خدا(ص) با شنيدن اين گزارش، همراه گروهي از مسلمانان به تعقيب آن‌ها پرداخت. اين غزوه به ذي قَرَد شهرت يافت.[2] آورده‌اند كه در اين غزوه، پيامبر كنار آبي به نام بيسان توقف كرد و از نام آن پرسيد. آن گاه كه از نام و طعم شور آن آگاه شد، نام نعمان را براي آن آب برگزيد. سپس با دعاي ايشان طعم آن شيرين و گوارا شد.[3] به گزارشي، سپس طلحة بن عبيدالله اين آب را خريد و در راه خدا وقف كرد و نزد پيامبر(ص) آمد و از كار خود گزارش داد. رسول خدا(ص) او را فيّاض خطاب كرد و از آن پس وي «طلحة الفيّاض» خوانده شد.[4] سكوت منابع سيره و مغازي‌نگاري نخستين از اين گزارش و نيز تناقض روايت‌ها در وجه تسميه طلحه به اين لقب و زمان آن[5]، از كوشش براي فضيلت‌تراشي حكايت دارد؛ در روايتي ضعيف به نقل از پيامبر، يكي از دو چشمه مورد اشاره در آيه 50 رحمن/55 (عَيْنانِ تَجْرِيانِ) آب بيسان است.[6] جز دو روايت ياد شده، گزارشي ديگر درباره بيسان يافت نشد؛ بيسان همچنين نام شهري در اردن ميان حوران و فلسطين است[7] كه در فاصله حدود شش كيلومتري كرانه رود اردن قرار دارد.[8] همچننن اين نام بر سرزميني پر از درختان خرما در يمامه[9] و نيز روستايي در موصل[10] و روستايي در مرو[11] اطلاق شده است.
منابع
الاصابه: ابن حجر العسقلاني (م.852ق.)، به كوشش علي معوض و عادل عبدالموجود، بيروت، دار الكتب العلميه، 1415ق؛ تاريخ مدينة دمشق: ابن عساكر (م.571ق.)، به كوشش علي شيري، بيروت، دار الفكر، 1415ق؛ الثاقب في المناقب: محمد بن حمزة الطوسي (م.560ق.)، به كوشش علوان، قم، انصاريان، 1412ق؛ السيرة النبويه: ابن هشام (م.213/218ق.)، به كوشش محمد محيي الدين، مصر، مكتبة محمد علي صبيح، 1383ق؛ قلائد الاجياد: عبدالرحمن الحسني (م.1102ق.)، به كوشش المنيس، كويت، مركز البحوث و الدراسات الكويتيه، 1430ق؛ الكامل في ضعفاء الرجال: عبدالله بن عدي (م.365ق.)، به كوشش غزاوي، بيروت، دار الفكر، 1409ق؛ كتاب السنه: عمر بن ابي‌عاصم الشيباني (م.287ق.)، به كوشش محمد الباني، بيروت، المكتب الاسلامي، 1413ق؛ مراصد الاطلاع: صفي الدين عبدالمؤمن بغدادي (م.739ق.)، بيروت، دار الجيل، 1412ق؛ المعالم الاثيره: محمد محمد حسن شراب، بيروت، دار القلم، 1411ق؛ معجم البلدان: ياقوت الحموي (م.626ق.)، بيروت، دار صادر، 1995م؛ المعجم الكبير: الطبراني (م.360ق.)، به كوشش حمدي عبدالمجيد، دار احياء التراث العربي، 1405ق.
رحمان فتاح‌زاده
[1]. معجم البلدان، ج1، ص527؛ المعالم الاثيره، ص67.
[2]. السيرة النبويه، ابن هشام، ج3، ص751.
[3]. الثاقب في المناقب، ص45.
[4]. تاريخ دمشق، ج25، ص93؛ الاصابه، ج3، ص430.
[5]. كتاب السنه، ص599؛ المعجم الكبير، ج1، ص117؛ الكامل، ج3، ص284.
[6]. تاريخ دمشق، ج1، ص221-222.
[7]. معجم البلدان، ج1، ص527.
[8]. المعالم الاثيره، ص68.
[9]. معجم البلدان، ج1، ص527.
[10]. معجم البلدان، ج1، ص528.
[11]. قلائد الاجياد، ص82؛ مراصد الاطلاع، ج1، ص241.