توسلی محلاتی، محمد رضا
از نمایندگان امام خمینی در حج 1400ق./ 1359 ش. و 1401 ق./1360 ش. محمد رضا توسلی محلاتی به سال 1309ش. در شهر محلات زاده شد. پس از تحصیلات ابتدایی، در سال 1324ش. برای تحصیل دروس حوزوی به قم رفت و از محضر اساتیدی مانند آیات عظام حسین بروجردی، شها
از نمايندگان امام خميني در حج 1400ق./ 1359 ش. و 1401 ق./1360 ش.
محمد رضا توسلي محلاتي به سال 1309ش. در شهر محلات زاده شد. پس از تحصيلات ابتدايي، در سال 1324ش. براي تحصيل دروس حوزوي به قم رفت و از محضر اساتيدي مانند آيات عظام حسين بروجردي، شهاب الدين مرعشي نجفي، مرتضي حائري، امام خميني و حسينعلي منتظري بهره برد.
با آغاز نهضت امام خميني به سال 1341ش. در مخالفت با لايحه انجمن‌هاي ايالتي و ولايتي، در قيام خونين 15 خرداد شركت نمود و در طول انقلاب، در پخش اعلاميه‌ها، تلگراف‌ها و نامه‌هاي امام خميني تلاش فراوان كرد. پس از پيروزي انقلاب اسلامي، به عضويت جامعه مدرسين حوزه علميه قم درآمد و با هجرت امام خميني به تهران آمد. وي در سه دهه پاياني عمر خود، از اعضاي ارشد دفتر امام خميني در تهران بود و به عنوان مسؤول تنظيم ملاقات‌هاي امام و وكيل مالي ايشان و پاسخگوي مسائل شرعي فعاليت مي‌كرد. با احتساب سال‌هاي حضور وي در بيت امام در قم، دوره اين فعاليت به 50 سال مي‌رسد.[1]
واگذاري مسؤوليت پاسخگويي به مسائل شرعي به وي در سال 1362ش.، انتصاب به عضويت مجامعي مانند شوراي مركزي دبيرخانه ائمه جمعه در سال 1363ش. و هيئت مؤسس جامعة الزهرا در سال 1368ش. و هيئت تدوين متمم قانون اساسي و مجمع تشخيص مصلحت نظام، و صدور اجازه‌نامه وكالت در امور حسبيه و شرعيه از سوي امام خميني1 به وي[2] كه تنها براي چند تن صادر شده، نشانگر اعتماد امام خميني به او است. (تصوير شماره 30)
پس از رحلت امام خميني نيز وي از سوي آيت الله خامنه‌اي به عضويت در مجمع تشخيص مصلحت نظام منصوب شد. به سال 1386ش. بر اثر سكته قلبي حين سخنراني در همين مجمع درگذشت.
توسلي در سال 1359ش. از سوي امام خميني به عنوان نخستين سرپرست حجاج ايراني منصوب شد. امام در اين حكم يادآوري كرد كه محتواي عظيم انساني، روحاني، سياسي، و اجتماعي حج به بهترين وجه در نظر گرفته شود و حجاج عزيز از بُعد اجتماع انقلابي ساليانه اسلام آگاه گردند.[3]
به رغم كاهش حاجيان ايراني به كمتر از ده هزار نفر در سال به دليل آغاز جنگ تحميلي و قطع پروازها، با تدابير وي نخستين مراسم برائت در حج برگزار شد و دستاوردهاي انقلاب اسلامي به آگاهي حاجيان كشورهاي مختلف رسيد. در پي برخورد امنيتي دولت عربستان و بازداشت شماري از حجاج، وي با جديت به آزاد ساختن دستگير شدگان همت گماشت.[4]
توسلي در سال 1360ش. نيز همراه سيد علي هاشمي گلپايگاني، سيد عبدالمجيد ايرواني، حيدر علي جلالي و سيد حسن طاهري خرم‌آبادي از سوي امام خميني به سرپرستي حاجيان ايراني منصوب گشت. امام خميني در حكم خود به شوراي پنج نفره، انجام باشكوه حج، رساندن پيام انقلاب اسلامي به ديگر مسلمانان، مقابله با تفرقه‌افكني دشمنان اسلام، و پرهيز از هرگونه رفتار تفرقه‌انگيز را يادآوري كرد.[5]
اين شورا با انتخاب 60 نفر از معتمدان براي نظارت و رسيدگي به مشكلات كاروان‌ها، ابلاغ تصميمات شورا به حجاج، انتقال نظرات حاجيان به نمايندگان امام، و برخورد با حاجيان يا كاروان‌هاي متخلف، به مديريت امور حج پرداخت.
براي دومين سال، مراسم برائت از مشركان به فرمان امام خميني1 در سال 1360ش. برگزار شد و به رغم مخالفت نيروهاي امنيتي و سران عربستان، با تدبير اميران حاج از جمله توسلي، مراسم برائت و مناسك حج بدون مشكل انجام گشت. در اين سال، ميان برخي حاجيان ايراني و مأموران امنيتي درگيري رخ داد و برخورد سريع و قاطع مسؤولان حج ايراني با حاجيان متخلف، موجب واگذاري مديريت مسجد نبوي به ايران گشت. نمايندگان امام خميني همچنين مسجد نبوي را به صورت منظم اداره كردند كه تحسين حاجيان ديگر كشورها را برانگيخت و زائران بدون دغدغه به زيارت و اعمال مستحب در مسجدالنبي پرداختند. برخي وهابي‌ها با اين كار بي‌‌سابقه مخالف بودند؛ اما مسؤولان و دولت عربستان اين كار را براي جلب رضايت نظام اسلامي ايران و امام خميني اعلام كردند.
منابع
صحيفه نور: امام خميني1، وزارت فرهنگ و ارشاد، 1361ش؛ اسناد موجود در دانشنامه.
عليرضا عطاران طوسي