سربلندی پیروان مکتب اهل بیت(ع) در دوران تعلیق موقت زیارات و مناسک
بازگشایی حرمهای مطهر حاصل حمایت به موقع مراجع تقلید از تصمیمهای کارشناسی ستاد ملی مبارزه با کرونا و انعطاف آنان در مقابل تعلیق موقت زیارت حرمهای مطهر و مناسک جمعی است که بار دیگر پویایی مذهب شیعه را نسبت به مقتضیات مکان و زمان نشان داد و روند کنترل بیماری را در شهرهای مذهبی میسر ساخت.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی حج، سرانجام پس از حدود دو ماه تعطیلی موقت آستانهای مقدس، حرمهای مطهر امام علی ابن موسیالرضا(ع)، حضرت معصومه(س)، حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) و حضرت احمد ابن موسی(ع) همزمان با عید سعید فطر بازگشایی شدند و زائران فرصت پیدا کردند تا به صورت محدود، با حضور در صحنها و فضای غیرمسقف حرمهای شریف، به زیارت بپردازند و کبوتر دل را در آشیان اهل بیت(ع) مستقر سازند.
این روزها همچنین مناسک جمعی دینی همچون نماز جماعت، نماز جمعه و هیئات هفتگی نیز به طور محدود و با رعایت پروتکلهای بهداشتی در شهرهایی که وضعیت سفید دارند، فعال شده است.
از سرگیری مجدد و پلکانی زیارت حرمهای مطهر و مناسک جمعی، دست کم حاوی سه نکته است که برخی پژوهشگران و جامعهشناسان دین در روزهای اخیر به آن اشاره کردهاند:
۱- یکی از اهداف و آرمانهای مصلحان بزرگ دینی در قرن اخیر همچون امام موسی صدر، شهیدمطهری، امام خمینی(ره)، مقام معظم رهبری و ... اتخاذ رویکردی همگرایانه میان علم و دین و رفع تقابل میان این دو نهاد بوده است اما عملکرد برخی مدعیان در سالهای اخیر، باورپذیری این اهداف و آرمانهای اصلاحگرایانه را به حاشیه رانده بود و شاید برخی از مردم چنین تلقی میکردند که این رویکردها در حد شعار باقی مانده است و نهاد دین و علم هیچگاه به تفاهم نمیرسند. حمایت به موقع مراجع تقلید از تصمیمهای کارشناسی ستاد ملی مبارزه با کرونا و انعطاف آنان در مقابل تعلیق موقت زیارت حرمهای مطهر و مناسک جمعی، بار دیگر پویایی مذهب شیعه را نسبت به مقتضیات مکان و زمان نشان داد و بر مرزبندی حیطه تخصصی عالمان دین و حیطه تخصصی علم تجربی، تأکید کرد.
البته در این مدت گاهگاهی اعتراضات و انتقاداتی از گوشه و کنار حوزههای علمیه نسبت به بعضی مصوبات شنیده شد اما در مجموع، مدیریت حوزه علمیه، اساتید برجسته دینی و مراجع تقلید، نسبت به رویکردهای اپیدومولوژیک موجود و نقطه نظرات صاحبنظران علم پزشکی، همدلی نشان دادند و نتیجه این همدلی مؤمنانه، کاهش روند رشد کرونا در شهرهای مذهبی و بلکه کنترل آن در سراسر کشور است. این رویکرد همدلانه، بازگشایی زودهنگام حرمهای مطهر را نیز میسر کرد چراکه در غیر اینصورت و باز تداوم شرایط بحرانی، چه بسا حسرت زیارت حضوری، ماهها به طول میانجامید.
۲- یکی از دستاوردهای معرفتی در دوران تعلیق موقت زیارت حرمهای مطهر و مناسک جمعی، توجه و تمرکز ویژه دینداران به بعد سابژکتیو و درونی دین بوده است. به عقیده برخی از جامعهشناسان دین، دین اسلام از دو بعد آبژکتیو(بیرونی) و سابژکتیو(درونی) قوام یافته است. بعد بیرونی دین شامل مناسک جمعی و اعمال عبادی در صحنه اجتماعی است که در سالهای اخیر، با رشد و تورم و فربهگی نیز مواجه بوده است. اما بعد درونی دین شامل ایمان قلبی، باور ذهنی، خلوتگزینی، سکوت و تفکر نیز به اندازه بعد بیرونی و چه بسا بیشتر از آن، حائز اهمیت است و در آموزههای قرآنی بر آن تمرکز ویژهای وجود دارد. تعلیق ناخواسته زیارت حرمهای مطهر و مناسک جمعی، برای بسیاری از دینداران و پیروان مکتب اهل بیت(ع) این فرصت را به وجود آورد تا با زیارت از راه دور و در خلوت و سکوت، پیوند قلبی و فکری خود را با ائمه(ع) تحکیم کنند و نسبت به ایمان خود، بازاندیشی داشته باشند. این اتفاق از لحاظ کارکردی در بلندمدت میتواند به تقویت وجه اخلاقی در زیست دینی کمک کند.
باید توجه داشت که برخی از مهمترین مناسبتهای مذهبی همچون ایام اعتکاف ماه رجب، عید مبعث، عید نیمه شعبان، ماه مبارک رمضان و شبهای قدر، با این تعلیق و تعطیلی موقت تلاقی زمانی پیدا کردند و فرصت پدید آمدن معتکف شدن در منزل، نماز جماعت خانگی و خانوادگی و ... را پدید آوردند که این اتفاق نیز به تحکیم تربیت دینی در خانواده، به عنوان واحد اصلی جامعه اسلامی، کمک میکند.
۳- ایام تعلیق زیارت حرمهای مطهر و مناسک جمعی، یکی از ویژگیهای پیروان مکتب اهل بیت(ع) را که روحیه جهادی و فعالیت خیرخواهانه است، در سطحی وسیع به منصه ظهور رساند. ایرانیان که از دیرباز پیرو مکتب اهل بیت(ع) هستند، با تأسی از یتیمنوازی امام علی(ع)، اکرام و احسان امام حسن مجتبی(ع)، بخشندگی امام جواد(ع) و ... همواره کمک به همنوع را جزئی از برنامه زندگی خود قلمداد کردهاند و بعد از انقلاب اسلامی نیز در پرتوی ظرفیت آزادشده از آرمانهای انقلابی، این روحیه را افزایش دادهاند به گونهای که بر اساس رتبهبندی مؤسسه علمی گالوپ، ایران در سال گذشته، در میان ۲۰ کشور نخست دنیا در فعالیتهای نیکوکارانه جای داشته است. فرمان رهبر معظم انقلاب مبنی رزمایش همدلی و کمک مؤمنانه نیز جانی تازه به فعالیتهای جهادی بخشید و ایران در دو ماه گذشته، یکپارچه شاهد فعالیتهای جهادی بود. دیندارانی که پیش از کرونا، به طور منظم و هفتگی به زیارت حرمهای مطهر و هیئات هفتگی میپرداختند، در دوران شیوع کرونا و تعلیق زیارات و مناسک، آستین همت بالا زدند و به ارائه خدمات جهادی پرداختند و حتی از مال و جان خود در این راه هزینه کردند. جلوهگری این روحیه در شرایط بحران، نشان داد که زیارات، عزاداریها و مناسک جمعی شیعی، واجد بعد تربیتی و تقویت فعالیتهای اجتماعی است.
چه اینکه برخی مستشرقان مسیحی، شیعه را مکتب غم و اندوه قلمداد کردهاند و در گزارشهای خود این مکتب را مذهب سوگواری معرفی کردهاند. «میشل فوکو» درباره شیعیان به اجتماع توّابین اشاره میکند و گناه ازلی را مد نظر دارد در حالی که اساساً در تشیع چیزی به نام گناه ازلی به آن معنا که تا ابد دامنگیر انسان بماند و شخص همیشه در حالت رنج و غم و اندوه باشد، وجود ندارد. مناسک عزاداری ما نه برای رنج کشیدن و غصه خوردن که در راستای کارکردهای اجتماعی و زنده نگاه داشتن روحیه مبارزه با ظلم و عدالتخواهی است.