نقش هویت تمدنی بقیع در میراث مشترک مسلمانان
رئیس گروه تاریخ و تمدن دانشگاه باقرالعلوم(ع) گفت: قبرستان بقیع میراث مشترک همه مسلمانان است.
حجت الاسلام و المسلمین دکتر محسن الویری رئیس گروه تاریخ و تمدن دانشگاه باقرالعلوم(ع) ضمن تشریح جایگاه قبرستان بقیع گفت: این قبرستان میراث مشترک همه مسلمانان است.
دکتر الویری خاطر نشان کرد: قبرستانها یکی از اجزای فضای زیست انسانی است که به ویژه از منظر تاریخ اجتماعی، نقش بسیار مهمی در هویت بخشی ساکنان یک روستا یا شهر یا کشور و یا گستره ای فراتر از یک کشور دارد. زیرا قبرستانها در حقیقت مکانی برای پیوند بین گذشته و حال است که دربردارنده و تجلی گاه یکی از مهمترین مؤلفه های فیزیکی حافظه جمعی و مشترک افراد به شمار می رود.
وی به اهمیت نقش هویت بخشی قبرستان بقیع اشاره کرد و گفت: مردمی که دست کم یکی از عزیزان خویشاوند یا غیرخویشاوندشان را در یک قبرستان به خاک سپرده اند، بخشی از گذشته خود را در آن قبرستان جستجو می کنند و به صورت طبیعی به هر اندازه اشخاص مدفون در مقابر عمومی دارای طرفداران بیشتر باشند دایره اثرگذاری آن قبرستان و نقش هویت بخش آن هم افزایش می یابد.
رئیس گروه تاریخ و تمدن دانشگاه باقرالعلوم(ع) افزود: به عنوان مثال قبرستان وادی السلام در نجف و قبرستان تخت فولاد در اصفهان و قبرستان شیخان در قم به دلیل در برداشتن تعدادی از بزرگان شیعه یک میراث مشترک بین همه شیعیان به شمار می روند. معابد و اما کن مقدس و مقابر و عتبات و بقاع متبرکه هم همین وضعیت را دارند و به میزان مورد علاقه بودن دایره اثرگذاری بیشتری دارند.
وی اظهار داشت: به نظر میرسد برخی از قبرستانهای عمومی مانند بهشت زهرا در تهران با وجود گسترده بودن به دلیل تنوع فکری و سیاسی و اجتماعی و فرهنگی به خاک سپرده شدگان آن، نقش آفرینی کمتری از نظر هویت بخشی در مقایسه با برخی قبرستانهای کوچک مانند قبرستان شیخان در قم دارند.
حجت الاسلام الویری یک بعد دیگر قبرستانها را بازتاب یافتن فرهنگ و باورها و گرایشهای فرهنگی و اجتماعی مردم در آن دانست و افزود: این بعد در قالب نوع آراستن روی قبر، نوشته های روی سنگ قبرها و محوطه سازی قبرستان و مواردی از این دست تجلی می کند، به عبارت دیگر همان طور که قبرستانها نقش هویت بخشی دارند؛ جنبه نشان دادن و به رخ کشیدن و آشکار ساختن هویت مردم را هم دارند.
وی افزود: بنابراین با توجه به پیوند بین فضا و هویت و به دلیل قرار داشتن بخشی از میراث هویتی مشترک مسلمانان یعنی چهار تن از چهره های شاخص خاندان پیامبر )که از ائمه معصوم شیعیان هستند( و نیز وجود دختران و همسران واصحاب پیامبر و تابعان و علما و بزرگان در قبرستان بقیع، این قبرستان عمومی از جایگاهی بلند در هویت بخشی مسلمانان با مذاهب مختلف برخوردار است. هر چند این قبرستان عمومی مسلمانان، به دلیل سیطره نگاه خشک و قشری وهابیون در حال حاضر بازتاب دهنده ارزشها و باورها و هنر و احساس مسلمانان نیست؛ ولی همچنان ظرفیت بسیار بالای هویت بخشی تمدنی خود را حفظ کرده است.
