آداب تعلیم و تعلم در اسلام چگونه است؟

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی حج، آدمی در آغاز ولادتش، فاقد علم، ادراک، تربیت و کمال است و به تدریج با آموزه‎های مستقیم و غیرمستقیم، استعدادهای نهفتة او به فعلیت رسیده و رشد می‎یابد، قرآن کریم می‎فرماید: «و اللّه اخرجکم من بطون امهاتکم لاتعلمون شیئا و جعل لکم السمع و الأبصار و الافئدة لعلکم تشکرون»؛ و خداوند، شما را از شکم مادرانتان خارج نمود درحالی که هیچ‎چیز نمی‎دانستید و برای شما گوش و چشم و عقل قرار داد تا شکر نعمت او را به‎جا آورید(نحل/78). از این‎رو، مکتب حیات بخش اسلام برای تربیت انسان در تمام مراحل زندگی برنامه‎های ویژه‎ای دارد تا او را برای رسیدن به عالی‎ترین مرحلة تکامل انسانی آماده سازد؛ زیرا آدمی تا خویشتن را نشناسد و رابطه‎اش را با جهان و آفرینندة آن نیابد و نداند از کجا آمده و در کجا و به سوی کدامین هدف در حرکت است، هرگز به هویت انسانی خود نخواهد رسید؛ و رسیدن به این موهبت تنها در پرتو تعلیم و تربیت صحیح به دست می‎آید.

ساختار کتاب

کتاب آداب تعلیم و تعلم در اسلام در شش بخش به رشته تحریر درآمده است:

بخش اول: مقدمه کتاب است که در آن به زندگى‌نامه شهید ثانى، دیباچه مؤلف و بحث فضیلت علم پرداخته شده است.

بخش دوم: در این بخش با عنوان آداب و وظایف معلم و شاگرد به آداب و وظایف هر یک از استاد و شاگرد پرداخته شده و عناوین مطالب آن عبارت است از: آداب و وظایف معلم و شاگرد نسبت به خود، آداب و وظایف معلم و شاگرد در درس و سایر اشتغالات، آداب و وظائف ویژه معلم، آداب و وظائف ویژه معلم با شاگردان و دانشجویان.

بخش سوم: آداب فتوا و مفتى و مستفتى عنوان بخش سوم و شرائط و اموری که باید هر مفتی واجد آنها باشد، احکام و آداب مفتی، در آداب فتوا و صادر کردن حکم، در احکام و آداب و مشخصات مسفتی از عنواوین بررسی شده در آن است.

بخش چهارم: با عنوان در مناظره و شرایط و آداب و آفات آن که در آن، موضوعات در شرایط و آداب مناظره و آفات آن و آفات و نتایج سوء بحث و مناظره نادرست واکاوی شده است.

بخش پنجم: آداب و آیین نگارش و نگاهدارى کتاب عنوان این بخش از کتاب است و در آن عناوینی چون اهمیت کتابت و نگارش و فوائد آن، باید نویسنده دارای خلوص نیت باشد، اهمیت جمع‌آوری کتب مفید و مورد نیاز، و استنساخ کتب در چه شرائطی روا است؟ به چشم می خورد.

بخش ششم: در  آخرین بخش این کتاب با عنوان خاتمه عناوین در اقسام علوم شرعی و دانش‌های اصیل دینی، علوم و دانش‌های فرعی دینی، درجات و مراتب اهمیت علوم دینی و مسائل مربوط به آن، و ترتیب و تسلسل علوم دینی در رابطه با محصل و دانشجو توضیح داده شده است.

ویژگی‌های اثر

1. این اثر یکی از با ارزش‌ترین کتاب‌ها در باب آداب تعلیم و تعلم است.

2. این اثر مختصر نیست و در آن به آداب تعلیم و تعلم به صورت مفصل پرداخته شده است.

3. نویسنده اثر شهید ثانی یکی از افتخارات شیعه است که دارای کتاب‌های اخلاقی است.

4. استخراج آداب از آیات قرآن و روایات از ویژگی‌های مهم این کتاب محسوب می‌شود.

5. توجه دادن خوانندگان به اثرات اخلاقی رعایت آداب تعلیم و تعلم از نکات مهم این کتاب است.

جمع‌بندی

 کسانی که در امر تعلیم و تعلم هستند با خواندن این کتاب می‌توانند با آداب کامل اسلامی این امر آشنا شده و از برکات ارزشمند این کتاب بهره مند شوند.

برشی از کتاب

در صفحه 66 و 67 کتاب در باب آداب هم نشینی این مطالب آمده است:

مجالست و همنشینی با هفت فرقه، موجب فزونی هفت خصلت می گردد: 1- مجالست با اغنیاء و دولتمندان موجب فزونی دلبستگی به دنیا و ازدیاد گرایش و تمایل عصبی انسان به مسائل دنیوی می شود . 2- نشست و برخاست با تهی دستان و فقراء سبب ازدیاد رضای درونی و شکر و سپاس انسان در برابر همان مقداری از نعمتها می گردد که خداوند نصیب او ساخته است . 3- همدمی با پادشاهان مایه فزایندگی قساوت و سخت دلی و باعث ازدیاد تکبر انسان می شود. 4- همنشینی با زنان بر مراتب جهل و هوسرانی آدمی می افزاید. 5 - مجالست با کودکان و خردسالان موجب فزایندگی جرأت و جسارت انسان نسبت به گناه و باعث تأخیر و مسامحه در توبه و تعویق در بازگشت به خدا می شود. 6- مخالطت و شدآمد انسان با افراد صالح و شایسته، بر گرایش انسان در طاعت از خداوند متعال، فزونی می بخشد. 7- رفت و آمد و مجالست با علماء و دانشمندان بر علم و آگاهی انسان می افزاید و فرد از این رهگذر، اندوخته های علمی خود را غنی تر می‌سازد.

انتشارات دفتر انتشارات اسلامی، کتاب آداب تعلیم و تعلم در اسلام نوشته دکتر سید محمد باقر حجتی را در قطع رقعی و 802 صفحه به چاپ رسانده است و علاقه‌مندان می‌توانند برای خرید این کتاب به انتشارات دفتر انتشارات اسلامی به آدرس: قم، ابتدای بلوارامین، بلوار جمهوری اسلامی، نبش کوچه2 مراجعه کنند.