حج؛ رزقی دُردانه و دعوتی الهی

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی حج، حجت‌الاسلام محمد رضوی راد،‌ پژوهشگر مطالعات اسلام و غرب به مناسبت ایام حج که امسال به دلیل کرونا شکل دیگری به خود گرفته است، یادداشتی در اختیار ایکنا قرار داده که در ادامه می‌خوانید:

دقیق نمی‌توانم بگویم چرا و از چه زمانی حج، نوعاً با کهنسالی پیوند خورده است و بخش عمده مسلمانانی که حج را در برنامه زندگی خود داشته‌اند، در کهنسالی این تصمیم را عملی کرده‌اند. متوسط سن راهیان خانه خدا در کشورهای مختلف اسلامی، کم و بیش بالاست.

شاید برخی استطاعت مالی را دلیل اصلی انجام این اقدام در کهنسالی بدانند. برخی دیگر چه بسا فرهنگ شدن این اقدام در کهنسالی را عامل اصلی قلمداد کنند؛ گروه دیگر پشتِ گوش انداختن و کوتاهی در انجام وظیفه و کسی چه می‌داند شاید همان‌گونه که عده‌ای می‌گویند نصیب و طلب باید شامل حال شود.

به هر دلیلی که باشد، یک موضوع معلوم است، و آن اینکه خداوند بر همه دلایل به تأخیر انداختن و امروز و فردا کردن آگاه بوده و با این وجود «دعوت» کرده است تا در طول حیات، یک بار آن‌ را تجربه کنند.

شاید حکمت این امر آن است که حج در پیری هم می‌تواند اتفاق بیفتد و انسان‌ها «دل کندن و سفر» را تجربه کنند و باز هم برایشان درس‌آموز و مفید خواهد بود.

شنیده‌اید که برخی مسلمانان دارای استطاعت مالی می‌گویند حالا جوان هستیم، ان‌شاءالله بعداً انجام می‌دهیم. یا عده‌ای که سر به هوایی‌هایی هم داشته‌اند می‌گویند می‌خواهم زمانی به حج بروم که توبه کنم. شنیده‌اید که می‌گویند حج زمانی خوب است که اگر رفتی و آمدی، حرمت خانه‌ای را که طواف کردی نگه داری و اینکه مردم به حاجی‌هایی که دست از پا خطا می‌کنند خرده می‌گیرند و می‌گویند «تو حاجی هستی و این کارها از شما بعید است». همه این فهم‌های «عُرفی» هم حکایت از نقش، جایگاه و کارکرد خوب و «اصلاحی» حج در زندگی ما دارد.

بیان نکته‌ای در این باره را لازم می‌دانم؛ و آن اینکه اصولاً به کار بردن واژه «تکلیف یا تکالیف» درباره احکام شرعی را خیلی درست نمی‌دانم. با واژگانی چون «امر و نهی» هم خیلی ارتباط مفهومی خوبی ندارم. من، حج و مواردی از این دست را «دعوت» و «رزق الهی» می‌دانم. این نگاه را هم بعد از پنجاه سال مطالعه، از کسی آموختم که به ظاهر خیلی اهل مطالعه نبوده است.

حج هم یکی از انواع «رزق‌هایی» است که خدای عطابخش و خطاپوش در اختیار ما انسان‌ها قرار داده تا اگر بر اهمیت و نقش آن در جوانی پی بردیم و استطاعت مالی و معرفتی هم فراهم بود که چه بهتر، ولی به هر دلیلی اگر به تأخیر افتاد و در کهنسالی نصیب‌مان شد، باز از درس‌ها و عبرت‌های «دل کندن و سفر» بی‌نصیب‌مان نخواهد کرد.

حج، رزقی دُردانه است و امیدوارم که وقتی صلاح ماست برایمان اتفاق بیفتد و بتوانیم خود را برای دل کندن‌ها، سفر و به ویژه سفر پایانی آماده کنیم.